აფხაზური გვარების დაბრუნება: ისტორიული სამართლიანობა თუ საფრთხე ეროვნული უსაფრთხოებისთვის?
აფხაზური გვარების დაბრუნება
ორიგინალური აფხაზური გვარების დაბრუნების საკითხი საზოგადოებაში აქტიურად განიხილება შესაბამის კანონში ცვლილებების მიღების შემდეგ. აფხაზეთში ბევრი ამაში ხედავს არა როგორც ისტორიული სამართლიანობის აღდგენას, არამედ როგორც საფრთხეს ეროვნული უსაფრთხოებისთვის. თეორიულად, ხომ ეს გზას უხსნის საქართველოს მოქალაქეებს აფხაზეთის ხელისუფლებისკენ.
რას ნიშნავს ცვლილებები?
ცვლილებების პროექტის განხილვის ინიციატორია დეპუტატი კან კვარჩია. მან ეს იმით გაამართლა, რომ ისტორიული მოვლენების დროს ეროვნული თვითმყოფადობის დაკარგულ ეთნიკურ აფხაზებს უფლება აქვთ აღიდგინონ და დაიბრუნონ პირვანდელი გვარები. ახლა, კანონში შეტანილი ცვლილების წყალობით, შესაძლებელი იქნება აფხაზი ეროვნების აღდგენა სრულწლოვანებამდე თქვენი ან თქვენი მშობლების თხოვნით.
მოკლე დისკუსიის შემდეგ, იუსტიციის მინისტრისა და გენერალური პროკურორის წარმომადგენლის შეშფოთების მიუხედავად, დეპუტატებმა ინიციატივას ერთხმად დაუჭირეს მხარი. მათ რეკომენდაცია გაუწიეს ცვლილებების მიღებას პირველი მოსმენით.
- “მსოფლიო უარყოფს ჩვენს არსებობას” – როგორ ცხოვრობენ აფხაზი ახალგაზრდები პასპორტებზე ევროკავშირის სანქციების შემდეგ
- ორმაგი მოქალაქეობა აფხაზეთში: არა ფუფუნება, არამედ მგზავრობის საშუალება
აფხაზური გვარი ქართულ სტილში
ოპოზიციამ და საზოგადოებამ ეს სიახლე ენთუზიაზმის გარეშე მიიღო. კერძოდ, მათ არ მოეწონათ ის, რომ ახლა კანონი აფხაზური გვარების დაბრუნებას უშვებს იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც არ არიან აფხაზეთის მოქალაქეები.
მსოფლიოში არის რამდენიმე ქვეყანა, რომლებშიც იღებენ მოქალაქეობას ეროვნების მიხედვით – სომხეთი და ისრაელი. იგივე სიტუაციაა აფხაზეთშიც – პასპორტის ასაღებად საკმარისია იყო აფხაზი.
მაგრამ ფაქტია, რომ ყველა ეთნიკური აფხაზი არ ითვლება აფხაზად: შესამჩნევი დემოგრაფიული კვალი დატოვა აფხაზების თურქეთსა და ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებში იძულებით ჩასახლებამ (მახაჯირიზმი), ასევე ადრე საბჭოთა პერიოდის რეპრესიებმა.
როგორც ისტორიკოსმა რუსლან გოჟბამ თქვა, „არსებობენ აფხაზები, რომლებმაც, მიუხედავად აფხაზეთისგან ტერიტორიული იზოლაციისა, შეინარჩუნეს წინაპრების კულტურა და ტრადიციები, და არიან ისეთებიც, რომლებიც გონებრივად შორს არიან ჩვენი ტიტულოვანი ერისგან“.
ამ უკანასკნელში ის ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის ზონაში, გამყოფი ხაზის მიმდებარე გალის რაიონის მცხოვრებლებს გულისხმობდა. 2014 წელს, აფხაზეთის პარლამენტის გადაწყვეტილებით, გალის რაიონის 30 ათასზე მეტ მცხოვრებს გაუუქმდა ადრე გაცემული აფხაზური პასპორტი. მთავარი მიზეზი ის არის, რომ მათ აქვთ მეორე, საქართველოს მოქალაქეობა, რაც აფხაზური კანონმდებლობით აკრძალულია. მათ შორის არიან არა მხოლოდ ეთნიკური ქართველები, არამედ აფხაზები ქართული გვარებით.
აფხაზეთში, გვარით, ადვილი მისახვედრია, რომელი რეგიონიდან და თუნდაც სოფლიდან არის ადამიანი, რამდენად კეთილშობილური იყო მისი ოჯახი წარსულში და რა ავტორიტეტი ჰქონდათ მის წინაპრებს ბოლო ასი წლის განმავლობაში.
მაგრამ ადრეულ საბჭოთა პერიოდში მოხდა პროცესები, რამაც აიძულა გალის რეგიონის აფხაზები გადაეკეთებინათ გვარები ქართულად. მაგალითად, გვარი ბუტბა გახდა ბუტბაია, არუხა გადაიქცა არუხაძედ, აჩბა კი ანჩაბაძედ. ასეთი მაგალითები ბევრია.
“ეს იქნება მეხუთე კოლონა”
„გავიხსენოთ ისინი, ვინც ერთ ღამეში გადაწერეს ქართველებად, ამ პროცედურამდე კი საქართველოს ხელისუფლებას უკვე ჰქონდა აფხაზების გაქართველების მზა პროგრამა. და მას შემდეგ, რაც ქართველებად გადაიწერნენ, მეორე დილით პროპაგანდამ აქტიურად დაიწყო მუშაობა – დაიხურა აფხაზური სკოლები და დაიწყო რეპრესიები. ამ სასტიკი გზით ეთნიკური აფხაზები ქართველებად მოაქციეს“, – ამბობს თემურ გულია, ოპოზიციური ვეტერანთა ორგანიზაცია „არაუას“ ხელმძღვანელი. ის კატეგორიულად ეწინააღმდეგება აფხაზეთის არამოქალაქეებისთვის გვარების დაბრუნების უფლებას და ამას ეროვნული უსაფრთხოებისთვის საფრთხედ თვლის.
გულიას თქმით, ეროვნების შეცვლა საქართველოს მოქალაქეებისთვის აფხაზეთის მეორე მოქალაქეობის მიღების საფუძველი გახდება. მოქალაქეობასთან ერთად ისინი მიიღებენ პოლიტიკურ უფლებებს და შეძლებენ პრეზიდენტის არჩევნებში მონაწილეობის მიღებას, ასევე რეფერენდუმის ინიცირებას.
„ისტორიული სამართლიანობის აღდგენა იმ ადამიანებთან მიმართებაში, რომელთა ეროვნება იძულებით შეიცვალა საუკუნის წინ, ძალიან მნიშვნელოვანი ნაბიჯია, მაგრამ კანონის მიღებით შეუძლებელია მათი სამოქალაქო პოზიციის, პოლიტიკური პრეფერენციების შეცვლა და საქართველოს მოქალაქეებიდან აფხაზეთის მოქალაქეებად გადაქცევა.“- ამბობს თემურ გულია.
მას მიაჩნია, რომ აქ საჭიროა მეცნიერული მიდგომა, რომელიც ეფუძნება არსებული ვითარების სიღრმისეულ შესწავლას, სტატისტიკური მონაცემების ანალიზს და სავარაუდო შედეგებს. ხოლო მიღებული კანონი ავალდებულებს აფხაზეთის მეცნიერებათა აკადემიას სამი თვის ვადაში წარადგინოს ავთენტური აფხაზური გვარების სია და მხოლოდ ამ ჩამონათვალის საფუძველზე იქნება შესაძლებელი ეროვნების შეცვლა.
ამ მეთოდის ეფექტურობას უარყოფს ისტორიკოსი რუსლან გოჟბაც. მისი აზრით, გალის რაიონის მცხოვრებლები აფხაზები გახდებიან მხოლოდ სპეციალური საგანმანათლებლო პროგრამის განხორციელების შემთხვევაში და მხოლოდ მრავალი წლის შემდეგ:
„თუ ეთნიკური იდენტობა შეიცვალა, ეს იქნება მეხუთე კოლონა. მათ ჯერ კიდევ არ სჯერათ, რომ აფხაზებმა გაიმარჯვეს საქართველოსთან ომში. რატომ მჭირდება ძმა, რომელიც არ მცნობს? სხვა საქმეა განათლების გაძლიერება და კადრების მომზადება, მაგრამ ამას დიდი დრო სჭირდება.“
“არასწორი რამის გამო ღელავთ”
გალის რაიონის ზოგიერთი მცხოვრები მიიჩნევს, რომ ეს ცვლილება მათთვის არაფერს შეცვლის.
„ბევრი არ გვყავს ისეთი, ვინც დაამტკიცებს, რომ აფხაზური გვარის მატარებელია. შესაძლოა, ეს ცვლილებები მიიღეს ზოგიერთ კონკრეტულ ადამიანზე, ვინც სხვა გზებით პასპორტს ვერ იღებს“, – ამბობს ქალაქ გალის ერთ-ერთი მცხოვრები.
საზოგადოებრივი პალატის გალის რაიონის საქმეთა კომისიის თავმჯდომარე დავით ფილია დარწმუნებულია, რომ მათ ტერიტორიაზე აფხაზური გვარის დაბრუნების მსურველთა ნაკადი არ იქნება.
„თუ ჩვენ მოვახერხებთ, რომ 50 ან 100 გალის მოსახლეს დავუბრუნოთ ეროვნული იდენტობა, ეს იქნება დიდი წარმატება“, – მიიჩნევს ფილია.
ის დარწმუნებულია, რომ გალის რეგიონი აფხაზეთში უნდა იყოს ინტეგრირებული ყველა არსებული საშუალებით:
”ამაზე არ ამახვილებენ ყურადღებას კრიტიკოსები. ახალგაზრდა თაობაზე უნდა ვიფიქროთ. მათ განათლებაში ასიათასობით ინვესტიციას ვახორციელებთ და შემდეგ ისინი საქართველოში მიდიან. ეფექტური და ნიჭიერი ახალგაზრდები ტოვებენ ქვეყანას – ეს არის პრობლემა“.
გალის რაიონის მცხოვრებთა კომისიამ კანონში შესატან ცვლილებებს ერთხმად დაუჭირა მხარი. საზოგადოებრივი პალატის წევრების ზოგადი მოსაზრებით, ეს უზრუნველყოფს გალის რეგიონში კომპაქტურად მცხოვრები მოქალაქეობის არმქონე პირების აფხაზეთის თანამედროვე პოლიტიკურ, სოციალურ-ეკონომიკურ და ეთნოკულტურულ სივრცეში ინტეგრაციის სამართლებრივ რეგულირებას.
სტატია მომზადებულია სოხუმის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად. ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო
