ალიევმა „მედიის შესახებ“ კანონს მოაწერა ხელი
აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა ხელი მოაწერა კანონს „მედიის შესახებ“, რომელიც პროტესტს იწვევს არა მხოლოდ ქვეყანაში, არამედ მის ფარგლებს გარეთაც. დოკუმენტს ხელი მოეწერა პარლამენტის მიერ მისი დამტკიცებიდან 40 დღის შემდეგ. აზერბაიჯანელი მედიაექსპერტები და საერთაშორისო ორგანიზაციები ალიევს გადაწყვეტილების გადახედვისკენ მოუწოდებენ.
2021 წლის სულ ბოლოს, დამოუკიდებელი ჟურნალისტების მასობრივი საპროტესტო აქციების მიუხედავად, აზერბაიჯანის პარლამენტმა მესამე მოსმენით მიიღო კანონი „მედიის შესახებ“. დოკუმენტი ძალაში ქვეყნის პრეზიდენტის მიერ ხელმოწერის შემდეგ უნდა შესულიყო.
ილჰამ ალიევმა კანონს ხელი 8 თებერვალს მოაწერა, ანუ პარლამენტის მიერ მისი მიღებიდან 40 დღის შემდეგ.
რატომ არ მოსწონთ კანონი დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს?
„მედიის შესახებ კანონი“ ითვალისწინებს აზერბაიჯანში მასობრივი საინფორმაციო საშუალებების რეესტრის შექმნას. მედიასუბიექტები, რომლებიც ამ რეესტრში არ არიან შესული, არ ჩაითვლებიან მედიად, მისი თანამშრომლები კი – ჟურნალისტებად.
მეტიც, დოკუმენტში გათვალისწინებულია ჟურნალისტების ვინაობის დამადასტურებელი მოწმობების გაცემა სახელმწიფო სააგენტო MEDIA-ს მიერ. ჟურნალისტები, რომლებსაც არ ექნებათ ასეთი პიროვნების დამადასტურებელი მოწმობები, ვერ შეძლებენ მონაწილეობის მიღებას სამთავრობო ღონისძიებებში, პრესკონფერენციებსა და ა.შ. მათ ასევე, შესაძლოა არ მისცენ, მაგალითად, ქუჩაში გამოკითხვის ჩატარების უფლება.
კანონში ასევე არსებობს პუნქტი, რომელიც ითვალისწინებს ონლაინმედიის საკითხს.
ამრიგად, ინტერნეტპორტალი, რომელიც დღე-ღამეში 20-ზე ნაკლებ მასალას აქვეყნებს, არ ჩაითვლება ნამდვილ ონლაინმედიად.
კანონი, კრძალავს ჟურნალისტურ სამუშაოზე ადამიანების მიღებას, რომლებსაც არ გააჩნიათ უმაღლესი განათლება.
იურისტების აზრით, კანონი ეწინააღმდეგება ქვეყნის კონსტიტუციას და საერთაშორისო კონვენციებს ადამიანთა უფლებების შესახებ.
კანონის ეს ყველა ხარვეზი აღნიშნული იყო ჟურნალისტური საზოგადოებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების აზერბაიჯანის პრეზიდენტისადმი მიმართვაში, რომლებიც კანონის დასამუშავებლად დაბრუნებას მოითხოვდნენ. ახლა კანონს ვენეციის კომისია სწავლობს.
„ხელისუფლება საზოგადოების დაშინებას ცდილობს“
„ქვეყანაში ფაქტობრივად მთელი მედია ხელისუფლების კონტროლქვეშ არის, ფინანსდება და იმართება ხელისუფლების მიერ და მოქმედებს მათი ინტერესების სრულ შესაბამისობაში“, – ამბობს საინფორმაციო სააგენტო Turan-ის ხელმძღვანელი, მეჰმან ალიევი.
მისი თქმით, აზერბაიჯანში მედიაზე სახელმწიფო კონტროლის დამყარების პოლიტიკა ღია ფორმით დაიწყო 1998 წლიდან და დაახლოებით 10 წლის წინ ეს პროცესი დასრულდა.
„ამ პოლიტიკის საპასუხოდ, ქვეყანაში გამოჩნდა საზოგადოების მიერ ჩამოყალიბებული პარალელური, ალტერნატიული მედიასივრცე, რომელსაც სოციალური ქსელები ჰქვია.
სოციალურ ქსელებში მოქალაქეთა აქტივობა დიდ როლს ასრულებდა ხელისუფლებაზე საზოგადოებრივ კონტროლში და ეს სერიოზულად აშფოთებდა მთავრობას. ამიტომ, იმისათვის, რომ შეეზღუდათ სოციალური ქსელების აქტივობა, მიიღეს კანონი „მედიის შესახებ“, შეიქმნა მედიის განვითარების სააგენტო (MEDIA), აუდიოვიზუალური საშუალებების საბჭო“, – აღნიშნა ჟურნალისტმა.
„ხელისუფლება მიისწრაფვის დააშინოს საზოგადოება, ადამიანებს თვითცენზურა აიძულოს. ხელისუფლების მოქმედება ამ მიმართულებით განვითარდება“, – მიაჩნია მას.
აშშ-ის საელჩოს მოწოდება
ბაქოში აშშ-ის საელჩომ აზერბაიჯანის ხელისუფლებას მოუწოდა მიიღოს ახალი კანონი „მედიის შესახებ“ ეუთოს სტანდარტებისა და საერთაშორისო ვალდებულებების შესაბამისად.
„ჩვენ შეშფოთებულები ვართ იმით, რომ მედიის შესახებ ახალი კანონი მიიღეს და ხელი მოეწერა დამოუკიდებელი ჟურნალისტების, მედიის სფეროს ექსპერტებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების გაუთვალისწინებლად, ეუთოსა და ევროსაბჭოს ჩათვლით.
ვაგრძელებთ პრეზიდენტ ალიევის მიერ ხელმოწერილი კანონის შესწავლას და ინტერესით ველით კანონის ანალიზს ამ და სხვა ექსპერტების მხრიდან.
მოვუწოდებთ ხელისუფლებას, მიიღოს ახალი კანონი ეუთოსა და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების ფარგლებში მისი ვალდებულებების შესაბამისად“, – ნათქვამია ბაქოში აშშ-ის საელჩოს განცხადებაში, რომლითაც ჟურნალისტების კითხვას უპასუხეს.
„აზერბაიჯანში ჟურნალისტობა კიდევ უფრო გართულდება“
„აზერბაიჯანში ჟურნალისტობა ან სოციალურ ქსელებში აქტივისტობა კიდევ უფრო გართულდება მას შემდეგ, რაც პრეზიდენტმა მედიის შესახებ ახალი კანონი დაამტკიცა“, – ამის შესახებ ნათქვამია ნორვეგიის ჰელსინკის კომისიის განცხადებაში.
„ახალი კანონი უამრავ ახალ მასშტაბურ შეზღუდვას დაუწესებს ქვეყნის ისედაც მკაცრად კონტროლირებად მედიას.
კანონი იქცა ფართო ადგილობრივი და საერთაშორისო კრიტიკისა და ჟურნალისტების მხრიდან პროტესტების ობიექტად, რომლებმაც მოუწოდეს პრეზიდენტ ალიევს, უარი თქვას დოკუმენტზე, რომელიც კიდევ უფრო არღვევს ადამიანის უფლებებს და ზღუდავს დამოუკიდებელ ჟურნალისტიკას.
ევროპის კავშირის კომისარმა ადამიანის უფლებების საკითხებში მოუწოდა პრეზიდენტ ალიევს, კანონი პარლამენტს დაუბრუნოს დასამუშავებლად და თავისუფალის სიტყვისა და მედიის საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოსაყვანად.
ნორვეგიის ჰელსინკის კომიტეტი აღნიშნავს, რომ აზერბაიჯანში დამოუკიდებელი და კრიტიკულად განწყობილი მედიასაშუალებები ხშირად განიცდიან ცენზურასა, ძალადობრივად იხურებიან, ჟურნალისტებსა და სოციალური ქსელების მომხმარებლებს სისტემატურად დევნიან და აპატიმრებენ.
კანონის ბევრი პუნქტი საშუალებას აძლევს ხელისუფლებას, მკაცრად შეზღუდოს მოვლენების გაშუქება და მათ ხელისუფლების კრიტიკის თავიდან ასაცილებლად გამოიყენებენ.
ჟურნალისტების საერთო რეესტრში შეიყვანენ მხოლოდ მათ, ვისაც ნასამართლობა არ ექნება. მრავალი წლის განმავლობაში, ცრუ ბრალდებების საფუძველზე ჟურნალისტების გამუდმებული დაპატიმრებების გათვალისწინებით, ეს პირობები მრავალ ჟურნალისტს ართმევს მუშაობის უფლებას და ახდენს ცენზურის ლეგალიზებას.
გარდა ამისა, ხელისუფლებას უკვე აღარ დასჭირდება სასამართლოს ნებართვა ამა თუ იმ მედიასაშუალების დასახურად.
აზერბაიჯანის საერთაშორისო პარტნიორებმა უნდა განაცხადონ, რამდენად დამანგრეველი იქნება ეს ახალი შეზღუდვები ქვეყანაში, სადაც ავტოკრატია მედიისა და კრიტიკული ხმების დათრგუნვის გზით შენდება“, – ნათქვამია ნორვეგიის ჰელსინკის კომიტეტის განცხადებაში.
