სოფლები დამოუკიდებლობას დაკარგავენ

სომხეთში თემთა გაფართოების პროცესი მიმდინარეობს – ანუ პატარა სოფლების გაერთიანება ერთ სათემო ცენტრად. ორ ათეულზე მეტი თემის გაერთიანება 60 კაცს უმუშევრად დატოვებს. ეს ოფიციალური მონაცემები არ არის და სავსებით შესაძლებელია, რომ უმუშევრად გაცილებით მეტი ადამიანი დარჩეს. ჯერჯერობით გაურკვეველია, ამ პილოტური პროგრამის ‘წარმატებით’ დასრულების შემდეგ სომხეთის რამდენი თემი (სულ 915) გაიზიარებს გაერთიანების ბედს და შედეგად რამდენი ადამიანი დარჩება სამუშაოს გარეშე.

2015 წელს სომხეთის რესპუბლიკის მთავრობამ თემების გაფართოების 3 პილოტური პროგრამის განხორციელება გადაწყვიტა, რის შედეგადაც შეიქმნება 3 სათემო ჯგუფი: თუმანიანი ლორეს ოლქში, შინუაირი – სიუნიკის და დილიჟანი-თავუშის. ამ პროგრამის ფარგლებში, საერთო ჯამში, 24 სოფელი ერთიანდება: 7 – ლორეში, 7 – თავუშში, 8 – სიუნიკში.

ხელისუფლება გაერთიანების მხოლოდ დადებით მხარეებზე ლაპარაკობს და ყურადღებას უფრო იმაზე ამახვილებს, რომ თემების გაფართოების შედეგად:

1. გაჩნდება სამუშაო ადგილები;

2. მოსახლეობა უფრო ხარისხიან მომსახურებას მიიღებს;

3. მოწესრიგდება გზები;

4.რეგულარულად იმოძრავებს თემთაშორისი საზოგადოებრივი ტრანსპორტი;

5. გაიხსნება ახალი საბავშვო ბაღები.

მაგრამ ლამაზი სიტყვების ყველას როდი სჯერა. უმრავლესობა დარწმუნებულია, რომ ხელისუფლების დაპირება ქაღალდზე დარჩება, მოსახლეობა კი პირში ჩალაგამოვლებული აღმოჩნდება.

სოფლის მოსახლეობის მთავარი ეჭვები:

1. თემების გაფართოებ მაინც მოხდება, თუნდაც რეფერენდუმის დროს უმრავლესობამ ‘წინააღმდეგ’ მისცეს ხმა.

‘რასაც უნდათ, იმას გააკეთებენ, არავინ გაითვალისწინებს ხალხის აზრს’ (სერგეი, ხოტის თემის მცხოვრები).

‘ჩატარდება რეფერენდუმი. ყველამ წინააღმდეგ რომ მისცეს ხმა, რა, გაერთიანება არ მოხდება? რასაკვირველია, მოხდება. კონსტიტუციაში ნათლადაა გაწერილი, სიტყვასიტყვით მომყავს ციტატა: ‘ძალზე მსხვილი თემები შეიძლება გაიყოს, ხოლო პატარები გაერთიანდეს; ასეთ შემთხვევაში, მოცემულ თემში უნდა ჩატარდეს რეფერენდუმი’. ბოლოში კი წერია, რომ რეფერენდუმის შედეგების მიუხედავად, შეგვიძლია გავაერთიანოთ თემები. ახლა კარგად დავფიქრდეთ, რა აზრი აქვს რეფერენდუმს?’ (მიშა ამბარცუმიანი, 81 წლის, ყოფილი კოლმეურნეობის თავმჯდომარე).

2. გაფართოების შემთხვევაში პატარა სოფლებს არაფერი შეხვდებათ, ძირითადი ინვესტიციები სათემო ცენტრებში ჩაიდება

‘საბჭოთა წლებში სოფლის საბჭოში იყო ერთი თავმჯდომარე, ერთი მდივანი და მთელ სამუშაოს ეს ორი ასრულებდა. დღეს თემებში მუშაობს ძირითადად 7-7 კაცი. ამბობენ, – ხუთს შეამცირებენ, ორს დატოვებენო. ასე აპირებენ ხარჯების შემცირებას და დაზოგილი თანხის სოფლის საჭიროებისთვის დახარჯვას. ჩვენ კი ვიცით: რაც უფრო დიდია სოფელი, მით მეტია პრობლემა, დაზოგილ თანხას ცენტრალური თემების კეთილმოწყობას მოახმარენ, პატარა სოფლებში კი არაფერი შეიცვლება’ (ისო მკრტჩიანი, ხოტის თემი).

‘ჩვენს სოფელში ჩინოვნიკები ჩამოვიდნენ. გვეუბნებოდნენ, მათთვის მიგვეცა ხმა და ყველაფერი კარგად იქნებოდა. ეს ყველაფერი სისულელეა. ჩემი აზრით, არავითარ სარგებელს არ მოგვიტანს – პირიქით, სოფლები დაცარიელდება, აქ ხალხს უკვე ვერაფერი დააკავებს’ (მიშა ამბარცუმიანი, 81 წლის, ყოფილი კოლმეურნეობის თავმჯდომარე).

კიდევ რა მოჰყვება თემების გაფართოებას:

1. თემებს შორის მანძილი მმართველობის ორგანოების სრულფასოვან მუშაობას შეაფერხებს

ხსენებულ ღონისძიებათა პროგრამის თანახმად, ჯგუფში გაერთიანებულ თემებს შორის მანძილი 20 კმ-ს არ უნდა აღემატებოდეს. თუმცა, ბევრი მაცხოვრებლისთვის ეს 20 კმ მცირე მანძილი არ არის. გაფართოებას დაქვემდებარებულ თემებში ამბობენ, რომ საეჭვოა, ვინმემ ასეთი მანძილის გავლა მოინდომოს სათემო საბჭოს წევრთა სხდომაში მონაწილეობის მისაღებად. შესაბამისად, სიტყვებით ასე წახალისებული დემოკრატიული მმართველობა თანდათან უკანა პლანზე გადაინაცვლებს. გადაწყვეტილებების მიღება მოხდება ერთპიროვნულად და საზოგადოებრივ აზრს არავინ გაუწევს ანგარიშს.

2. სოფლები დაკარგავენ დამოუკიდებლობას

სიტყვებს ‘სოფელი’ და ‘თემი’ შეცვლის – ‘დასახლებული პუნქტი’ და ‘ცენტრი’. მაგრამ საქმე სიტყვებში როდია. ყველა გაერთიანებული სოფლის ისტორია მისთვის დამახასიათებელი კოლორიტით წარსულს ჩაბარდება. სოფლები არსებობას გააგრძელებენ განვითარებული ინფრასტრუქტურის, კარგი გზებისა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მოლოდინში. ამის კი მხოლოდ ხელისუფლებას სჯერა.