დატოვებს თუ არა თურქეთი ნატოს?

რუსეთისა და თურქეთის ლიდერები აშკარად  უბრუნდებიან ქვეყნებს შორის არსებული ურთიერთობების ძველ ნიშნულს. მცირე ხნის წინათ სანქტ-პეტერბურგში გამართული მნიშვნელოვანი შეხვედრის დროს ერდოღანმა კიდევ ერთხელ ისაუბრა წინა წლების გეგმაზე და აღნიშნა: “რუსეთსა და თურქეთს შორის ეკონომიკური და სავაჭრო ურთიერთობების მოცულობა 100 მილიარდ დოლარამდე უნდა გავზარდოთ.”

როგორც ჩანს, ეს იმის ნიშანია, რომ მაინც განხორციელდება ორი ამბიციური პროექტი – “თურქული ნაკადი” (გაზსადენის მშენებლობა შავი ზღვის ფსკერის ქვეშ, ანაპიდან თურქეთის მიმართულებით) და თურქეთში ბირთვულ-ელექტრული ცენტრის “აქუიუს” მშენებლობა.

თურქეთსა და რუსეთს საკმაოდ ბევრი საერთო ინტერესი აერთიანებთ. ამიტომ, ბუნებრივი იქნება, თუკი ორმხრივი ეკონომიკური და სავაჭრო ურთიერთობები, ტურისტული და ჩარტერული რეისები აღდგება.

მაგრამ ორი ქვეყნის დაახლოებისთვის კიდევ უფრო მეტად მნიშველოვანი მიზეზი არსებობს – ევროპასა და შეერთებულ შტატებთან რუსეთსაც უფუჭდება ურთიერთობა.

რუსეთის შემთხვევაში, ეს უკრაინაში განვითარებული მოვლენების გამო ხდება. თურქეთი კი იმიტომ არის გაბრაზებული ამერიკაზე, რომ შეერთებული შტატები ფეთჰულაჰ გიულენის ექსტრადიციაზე უარს აცხადებს. ანკარა გიულენს ტერორისტად მიიჩნევს და სამხედრო გადატრიალების ამასწინდელი მცდელობის ორგანიზებაში სდებს ბრალს. ამას გარდა, თუქეთი დასავლეთისგან ამ მცდელობის უფრო კატეგორიულად დაგმობას ელოდა. აღსანიშნავია ისიც, რომ ევროკავშირი, უკვე 53 წელია, რაც არ აკმაყოფილებს თხოვნას მის შემადგენლობაში თურქეთის შესვლასთან დაკავშირებით.

ყველა ამ მიზეზის გამო, თურქეთი და რუსეთი თვალსა და ხელს შუა სტრატეგიულ პარნტიორებად ყალიბდებიან.

სავარაუდოდ, თურქეთი ნატოს არ დატოვებს და უბრალოდ სტატუსს შეიცვლის – ეს ქვეყანა, დიდი ალბათობით, რუსეთთან მჭიდრო კავშირის მქონე სახელმწიფოდ იქცევა, რომელიც ნატოში დარჩება.

მთლიანობაში, ანკარა ნატოსთან თანამშრომლობის ამჟამად არსებული ფორმატით უკმაყოფილოა.

პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ თურქეთს არ შეუძლია ნატოს წევრ ქვეყნებთან საერთო სამხედრო წარმოების განვითარება, რადგან ზემოაღნიშნული ქვეყნები სამხედრო ტექნოლოგიების გაზიარებისგან თავს იკავებენ.

ამიტომ, თურქეთი სამხედრო თანამშრომლობის სტრატეგიის განვითარებას ნატოს საზღვრებს გარეთ ცდილობს; პირველ რიგში – რუსეთთან.

9 აგვისტოს, სანქტ პეტერბურგში, პუტინთან გამართულ შეხვედრაზე ერდოღანმა განაცხადა: “რუსეთსა და თურქეთს შორის ურთიერთობების გაფუჭებას “ფათულაჰელების” ტერორისტული ორგანიზაცია ცდილობდა.” თურქეთში მტკიცედ სწამთ, რომ ფათულაჰ გიულენის უკან დასავლური წრეები დგანან. ამდენად, ერდოღანს აშკარად სურდა ეთქვა, რომ რუსეთ-თურქეთის თანამშრომლობა სწორედ დასავლეთს არ აძლევს ხელს.

თუმცა, რუსეთისა და თურქეთის დაახლოების მიუხედავად, ამ ორ ქვეყანას შორის არსებობს უთანხმოება სირიის საკითხთან დაკავშირებით.

მოსკოვი  სირიის პრეზიდენტ ბაშარ ასადს უჭერს მხარს.  ანკარაში კი დარწმუნებულები არიან, რომ ვიდრე ბაშარი სირიის პრეზიდენტია, მშვიდობა ვერ დაისადგურებს.

ამასთან, ანკარაში ძველებურად არ სურთ, რომ სირიის საკითხთან დაკავშირებით კრემლთან სერიოზული უთანხმოება ჰქონდეთ. ამიტომ შემთხვევითი არ არის, რომ რეჯიბ ტაიიპ ერდოღანი რუსეთს სირიის საქმეებში ჩარევასა და ასადის მხარდაჭერაში აღარ ადანაშაულებს.

პირიქით, სანქტ-პეტრბურგში გამართული ვიზიტის წინა დღეს ერდოღანმა ИТАР-ТАСС-ს განუცხადა, რომ რუსეთს ერთ-ერთ მთავარ მოთამაშედ მიიჩევს სირიაში. თუმცა, არც ისე დიდი ხნის წინათ ერდოღანი საჯაროდ სვამდა კითხვას: “რას აკეთებს რუსეთი სირიაში?”

ერდოღანი რიტორიკას იცვლის. სავარაუდოდ, უახლოეს მომავალში სირიის საკითხთან დაკავშირებით თურქ და რუს სამხედროებსა და დიპლომატებს შორის ურთიერთობები გაღრმავდება და ერთობლივი კომისიები შეიქმნება.

ასეთი კომისიების ძირითად ამოცანა  სირიის ტერიტორიაზე “ისლამური სახელმწიფოს” ტერორისტული დაჯგუფებების ნეიტრალიზაცია იქნება. ამ საკითხში ანკარა კრემლის პოზიციას იზიარებს.

ამავე შეხვედრის დროს ერდოღანი კიდევ ერთი ყურადსაღები წინადადებით გამოვიდა: “უნდა შეიქმნას თურქეთ-რუსეთ-აზერბაიჯანის ფორმატი.”

საერთოდ, რეგიონული თანამშრომლობის საკითხში თურქეთი  სამმხრივ ფორმატებს ანიჭებს უპირატესობას. მაგალითად, არსებობს  ასეთი ფორმატები:

·      თურქეთი-აზერბაიჯანი-ირანი;

·      თურქეთი-აზერბაიჯანი-საქართველო;

·      თურქეთი-აზერბაიჯანი-თურქმენეთი.

ერდოღანი მიიჩნევს, რომ რეგიონული თანამშრომლობის ახალ პროექტში ირანის ჩართვაც შესაძლებელია. ეს იმას ნიშნავს, რომ კრემლთან ერთად თურქეთს თეირანთანაც სურს ურთიერთობის გაღმავება.

არ არის გამორიცხული, რომ უახლოეს მომავალში ერდოღანი თეირანში ჩავიდეს. მაგრამ  ნაკლებად სავარაუდოა, რომ იგი ევროკავშირის მოწინავე ქვეყნებს, ან შეერთებულ შტატებს ეწვიოს.

ეს ყველაფერი კი იმას ნიშნავს, რომ თურქეთი თავის უახლოეს გარემოცვას ზურგს აქცევს.

გამოქვეყნებულია: 13.08.2016