„ფეიკ ნიუსები" მოლდოვაში: ხანძრები, გვალვები, ტერაქტები და დისკრედიტირებული პოლიტიკოსები

პუბლიკაციის ორიგინალი ვებგვერდზე Ziarul de Gardă

მოლდოვაში მუდმივად ჩნდება ყალბი ვებგვერდები, რომლებიც შეგნებულად ყალბ ინფორმაციას ავრცელებენ. ხშირად მათ რეალური საინფორმაციო პორტალების მიმსგავსებით ქმნიან და სოციალური ქსელების ბევრი მომხმარებელი, რომელიც სიცრუეს ვერ ხვდება, ამ „ფეიკს“ მეგობრებს უგზავნის. გაზეთი Ziarul de Garda გვიამბობს, თუ როგორ მუშაობს ეს სქემა და რატომ არის ის ასეთი სიცოცხლისუნარიანი.

„სიახლე, რომელიც 1 სექტემბერს გაავრცელა პორტალმა სახელწოდებით „დამოუკიდებელი პრესა“, საერთო ჯამში, სახასიათოა: მასში ვინმე „ქალბატონ მარიაზე“ დაყრდნობით, ხატოვნად არის აღწერილი, თუ როგორ აიკლეს სტვენით სასკოლო ხაზზე პრო-ევროპულად განწყობილი პოლიტიკოსი მაია სანდუ. ინფორმაცია სწრაფად გავრცელდა სოციალური ქსელების მომხმარებელთა შორის და სანდუს საკუთარ ფეისბუქის გვერდზე ჯერ ამის უარყოფა მოუხდა, შემდეგ კი საქმეში იმ სკოლის ადმინისტრაციაც ჩაერთო, რომელშიც თითქოს ეს ინციდენტი მოხდა.

ვებგვერდი „დამოუკიდებელი პრესა“ (მოლდოვურად მას Presa independentă ჰქვია) პირველად არ უძღვნის თავის პუბლიკაციას მოლდოვური პარტია „მოქმედება და სოლიდარობას“ (PAS) წარმომადგენელს მაია სანდუს. თავის მართლება თვით ბესესკუს მოუწია – მან პუბლიკაციას „რუსულ-დოდონისეული სიცრუე“ უწოდა.    

ამ დღეებში „დამოუკიდებელმა პრესამ“ ახალი მხილება გამოაქვეყნა – ამჯერად ოპოზიციური ლიბერალური პარტიის თავმჯდომარის მიხაი გიმპუს შესახებ, რომელიც თითქოს „პოლიტიკით ნაშოვნი“ ორი მილიონი ევროს ინვესტირებას ოთხვარსკვლავიანი სასტუმროს შესყიდვით ცდილობს. პუბლიკაცია ზოგიერთმა პრორუსულმა რესურსმა გადაბეჭდა.

მიხაი გიმპუმ განაცხადა, რომ ეს სიცრუეა და „КГБ-ს პრესასთან“ პოლემიკაში შესვლას არ აპირებს.

ვებგვერდი მისამართით Presaindependenta.wordpress.com აშშ-ის ქალაქ სან-ფრანცისკოშია დარეგისტრირებული, მისი ადმინისტრატორი კი არის ვინმე ვასილე პოპა კიშინიოვიდან.  

ვებგვერდები, რომლებიც ცნობილი მედიების სახელებს იყენებენ, მოლდოვასთვის სიახლეს არ წარმოადგენს. “კლონები” აქვეყნებენ როგორც რეალურ სიახლეებს, ისე შეთხზულ და დამახინჯებულ ინფორმაციას, რომელიც ყველაზე ხშირად ახლანდელი ხელისუფლების პოლიტიკურ ოპონენტებს ეხებათ.

რატომ ვრცელდება ასე ადვილად შეთხზული ამბავი

2017 წლის მაისში დარეგისტრირებულმა ვებგვერდმა jurnal-tv.legendary-new.info გამოაქვეყნა სიახლე იმის შესახებ, თითქოს მოლდოვის საზღვარზე „აღმოჩენილია 12 ბავშვი, რომლებიც ვითომ რუმინეთში მიჰყავდათ ორგანოების ამოსაკვეთად“. პუბლიკაციის წაკითხვა მხოლოდ მას შემდეგ ხდებოდა შესაძლებელი, თუ მომხმარებელი მას სოციალურ ქსელებში გააზიარებდა – ტექსტს ფარავს უეცრად ამომხტარი ღილაკი „გაზიარება“, და ის მანამდე არ ქრება, ვიდრე ამ ღილაკს არ დააწვები.   

ეს სქემა ვებგვერდ Pro-inside.website-ის პუბლიკაციებში ამოქმედდა  – აქ საუბარი იყო ღვინის მარანში გაჩენილ ხანძრზე, რომლის დროსაც „საუკეთესო მოლდოვური ღვინოები რამდენიმე საათში დაიწვა“ – სინამდვილეში არავითარი ხანძარი არ ყოფილა.

როგორ ვებრძოლოთ ამას

მოლდოვის პრესის საბჭოს თავმჯდომარე ვიორიკა ზახარია მკითხველებს მოუწოდებს, გულუბრყვილოები ნუ იქნებიან და ყოველთვის მიაქციონ ყურადღება  იმას, თუ რა წერია ბრაუზერის მისამართის სტრიქონში:

“თუ თქვენ იქ ნახავთ დასახელებას, რომელიც ძალიან ჰგავს ცნობილი მედიის სახელს, მაშინ ეს იმას ნიშნავს, რომ ვიღაცას წამოწყებული აქვს სქემა ამ მედიისადმი ნდობის დასაქვეითებლად, და ამავდროულად, საკუთარი ფეიკი პროდუქტისადმი ინტერესის გასაძლიერებლად. ამგვარი კლონები მხოლოდ პანიკის შესაქმნელად ან გარკვეული პოლიტიკური ფიგურების დისკრეტიტირებისთვის კი არ იქმნება, არამედ იმისთვისაც, რომ მართლაც დამოუკიდებელ და ნდობის ღირს პრესას მიაყენონ დარტყმა“, – თქვა ზახარიამ.

უმეტეს შემთხვევაში, ეს ვებგვერდები ანონიმური ადმინისტრატორებით არის დარეგისტრირებული (თანაც სერვერი ხშირად რუსეთშია), მაგრამ მოლდოვაში, სულ ცოტა, ერთი ადამიანი მაინც არსებობს, რომელიც არც საკუთარ ვინაობას მალავს და არც იმას, რომ თავის ვებგვერდებზე ცრუ ინფორმაციას აქვეყნებს. კორნელიუ აბაბი ახლგაზრდული ორგანიზაცია „დემოკრატიული პარტიის“ წევრია. ის 21 წლისაა. კორნელიუს განკარგულებაშია ათობით ვებგვერდი, რომლებიც ფეიკებზე სპეციალიზდება. ყველაზე ხშირად აქ საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევებსა და ათობით დაღუპულის შესახებ წერენ, ასევე დიდ ხანძრებს, მიწისძვრებსა და გამანადგურებელ გვალვებს წინასწარმეტყველებენ; შეგხვდებათ ცნობები დამხრხული და შემდეგ გაცოცხლებული ადამიანების და სისხლისმღვრელი ტერაქტების შესახებ.  

ვებგვერდების მფლობელი ირწმუნება, რომ ამ ყალბ სიახლეებს მხოლოდ იმიტომ აქვეყნებს, რომ ტრაფიკით ფული იშოვოს, ხოლო პოლიტიკურ მიზნებს არ ისახავს. თუმცა, პოლიტიკის შესახებაც ბევრი „სიახლე“ შეგხვდებათ: აბიბის მიერ დარეგისტრირებული ვებგვერდები, ძირითადად, წერენ დემოკრატიული პარტიის პოლიტიკური ოპონენტების შესახებ, რომლის წევრიც ის არის, და თან – უფრო მეტად უარყოფითს.

ამისთვის პასუხი არ მოეთხოვებათ?

დამოუკიდებელი პრესის ასოციაციამ მოლდოვის პოლიციას თხოვნით მიმართა, რომ აცნობონ მიმდინარეობს თუ არა გამოძიება ქვეყნის ფარგლებს გარეთ დარეგისტრირებული იმ ვებგვერდების ირგვლივ, რომლებიც ყალბ სიახლეებს ავრცელებენ. მოლდოვის პოლიციის  გენერალური ინსპექციის ხელმძღვანელის მოადგილემ გეორგი კავალიუკმა უპასუხა, რომ საზღვარგარეთ დარეგისტრირებული პორტალების შესახებ გამოძიება მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება ჩატარდეს, თუკი სისხლის სამართლის საქმე  აღიძვრება.

“ჩვენთან არსებობს კიბერდანაშაულებთან ბრძოლის ქვედანაყოფი. სისხლის სამართლის პროცესის შემთხვევაში, შეგვიძლია  სხვა სახელმწიფოების ანალოგიურ უწყებებს მოთხოვნა გავუგზავნოთ“, – განაცხადა კავალიუკმა.  

ცნობილია, რომ პოლიციას ოპოზიციონერმა მაია სანდუმაც მიმართა. მას დაახლოებით იგივე უპასუხეს: პოლიცია მიიჩნევს, რომ „შეუძლებელია ამის გამკეთებელი პირების გამოვლენა“.