“Valideynlər övladları ilə danışmağa utanırlar”. Gürcüstanda yeniyetmələrin cinsi tərbiyəsi üçün cizgi filmlər
HERA XXI animasiya çarxları
JAMnews bu məqalədə yetkinlik yaşına çatmayanlar üçün tam cinsi təhsilin nə üçün vacib olduğundan, həmçinin bu sahədə mövcud boşluğu kimin və necə doldurmağa çalışdığından bəhs edir.
2022-ci ilin sonunda Gürcüstanda 12 yaşlı qız uşaq dünyaya gətirib. İki il əvvəl, 2021-ci ilin əvvəlində Kobuletinin acar kəndlərindən birində cinsi zorakılığın qurbanı olmuş 14 yaşlı qız özünü evinin həyətində asıb.
Bu, yetkinlik yaşına çatmayanların cinsi istismarı ilə bağlı yüzlərlə hadisədən yalnız ikisidir. İstismar qurbanı olmuş qızlar çox vaxt susmağa üstünlük verirlər. Onların bir çoxu baş verənlərə görə cəzalandırılacağından və ya günahlandırılacağından qorxur.
Azyaşlı qızlar ailədə çox vaxt fiziki və ya psixoloji zorakılığa məruz qalırlar. Gürcüstanda hələ də qızların erkən yaşda ərə verilməsi halları var, baxmayaraq ki, artıq bu, o qədər də geniş yayılmış hal deyil.
- Ləpirsalan. Seks-terapevt Bakı məktəbində cinsi tərbiyə dərsi keçməyə başlayıb
- Azərbaycan məktəblərində “cinsi tərbiyəsizlik” hökm sürür
- “Cəhənnəmdə idim, indi cənnətə düşmüşəm”
“Gürcüstanda bərbad erkən/uşaq nikahları təcrübəsi badir hal deyil. Məlumatlar göstərir ki, Gürcüstanda yaşayan 20-24 yaşlı evli qadınların 14 faizi 18 yaşına çatmamış ailə həyatı qurub. Erkən/uşaq nikahları çox vaxt rəsmi qeydiyyata alınmadığı üçün bunlar dəqiq rəqəmlər deyil”, – BMT-nin Əhali Fondunun Erkən/Uşaq Evlilikləri araşdırmasında deyilir.
Hər dəfə belə hadisə baş verəndə hərtərəfli cinsi təhsilin nə qədər vacib olduğu ilə bağlı müzakirə yenidən gündəmə gəlir. Amma Gürcüstan məktəblərində bu fənn hələ də tədris olunmur.
Biologiya, cəmiyyətşünaslıq və təbət elmlərini tədris edən əksər müəllimlər dərsliklərdə cinsi orqanlar, seksual və reproduktiv sağlamlıq və hüquqlar haqda bölmələrin üzərindən səssizcə keçirlər.
“Gənclər üçün cinsi və reproduktiv sağlamlıq problemləri ilə bağlı əsas məlumat mənbələrindən biri qapalı Facebook qrupları, Tik-Tok bloqları və Google axtarış sistemidir”, – deyə “Gənclər arasında cinsi və reproduktiv sağlamlıq təhsilinin əlçatanlığı” adlı araşdırmada bildirilir. Araşdırma HERA XXI assosiasiyasının sifarişi ilə 2021-ci ildə hazırlanıb.
Orada deyilir ki, Gürcüstanda yaşayan 18-25 yaşlı gənclər cinsi əlaqə və ya onları maraqlandıran digər məsələlərdə məsləhət ala biləcəkləri hər hansı rəsmi xidmət və ya proqram haqqında eşitməyiblər.
Eyni zamanda, göründüyü kimi, gənclərin düzgün məlumat əldə etmələri vacibdir, çünki bir çox hallarda İnternetdə tapılan səhih və etibarlı məlumatları yalandan ayırmaq çətindir.
Qeyd edək ki, yeniyetmələr kifayət qədər erkən yaşda (10-12 yaş) belə suallarla internetə müraciət edirlər. Buna görə də tədqiqat müəllifləri hesab edirlər ki, onlara əlçatan və keyfiyyətli məlumat təqdim etmək vacibdir.
HERA XXI animasiya çarxları
Boşluğu doldurmaq üçün HERA XXI animasiya çarxları yaymağa başlayıb. Videolar gürcü, erməni və Azərbaycan dillərində hazırlanır və yeniyetməlik dövründə hər birimizin özümüzə dəfələrlə, bəzən isə ətrafımızdakılara verdiyimiz sualların cavablarını əlçatan edir.
“Project AMAZE” ilə əməkdaşlıq çərçivəsidə yaradılmış videolar cinsi yolla ötürülən xəstəliklər, təhlükəsiz seks, abort hüquqları, həkim məxfiliyi, tamponlar, pedlər, aybaşı fincanları və s. kimi mövzuları əhatə edir.
Onların məqsədi gənclərə cinsi təhsil vermək üçün etibarlı, sübutunu tapmış və yaşa uyğun məlumatlara çıxış imkanlarını artırmaqdır.
“Gürcüstanda 15-29 yaşlı gənclərin yalnız 13,5 faizi HİV/QİÇS-in qarşısının alınması haqqında məlumatlıdır. 15-19 yaş qrupunda bu rəqəm daha da aşağıdır. 2019-cu ilə olan məlumata görə, bu yaşda olan qızların yalnız 9,5 faizi və oğlanların 8,3 faizi HİV/QİÇS-in qarşısının alınması barədə tam məlumatlıdır. Qadınların 26 faizi partnyoru tərəfindən cinsi qısnamaya və ya təcavüzə məruz qaldığını etiraf edib. Onların arasında uşaqlıqda cinsi istismara məruz qalanlar da var”, – HERA XXI assosiasiyasının direktoru Nino Tsuleiskiri deyir.
Geniş auditoriya, o cümlədən etnik qruplar və eşitmə məhdudiyyətli insanlar üçün əlçatan olması üçün videolar gürcü, erməni, Azərbaycan və işarət dillərinə uyğunlaşdırılıb.
- Gürcüstan: “İzsiz ötməyəcək ayrılıq”
- Gürcüstanda femisid: elan olunmuş ölümlərin xronikası
- Azərbaycanda feminizm olduğu kimi
Könüllülər bunun Gürcüstanda yaşayan etnik azlıqlar üçün çox vacib olduğunu deyirlər. Üstəlik, belə bölgələrdə erkən nikah və bərabərsizlik problemləri daha da kəskinləşir.
Sofinin 17 yaşı var, Axaltsixidə (Samtsxe-Cavaxeti bölgəsi) yaşayır və HERA XXI assosiasiyasının könüllüsüdür.
“Bu videolar soruşmaqda çətinlik çəkdiyimiz suallara cavab verir. Burada hər şey çox aydın şəkildə izah olunur – sanki bu mövzu artıq tabu deyil. Amma bu heç də belə deyil, mövzu yenə də yeniyetmələr arasında çəkingənlik yaradır. Onlar çox vaxt etibarsız mənbələrdə cavab axtarır və yoxlanılmamış məlumatlar alırlar”.
Sofi artıq üç ildir ki, könüllüdür. O deyir ki, bu videolar ona dəfələrlə həmyaşıdları ilə rahat olmayan mövzularda danışmağa kömək edib. Sofi hesab edir ki, bu videolar həm də uşaqları ilə həssas mövzularda danışmaq istəyən valideynlər üçün yaxşı yoldur:
“Yadımdadır ki, görüşlərin birində bu videoları göstərəndən sonra valideynlərimiz bizə təşəkkür etdilər. Dedilər ki, uşaqları ilə necə danışacaqlarını, düzgün sözləri necə tapacaqlarını bilmirdilər”.
“Bu, cinsi və reproduktiv sağlamlıq və hüquqlar sahəsinə girişdir və bu, gənclər üçün çox vacibdir. Məktəblərdə cinsi tərbiyə öyrədilmir. Ona görə də bu videolar yeniyetmələr üçün mütləq lazımdır”.
Məryəm deyir ki, texnologiya əsrində hər kəsin internetə çıxışı olsa da, çox vaxt etibarlı məlumatı haradan tapacaqlarını bilmirlər ki, bu videolar arxa planda belə nə qədər önəmlidir:
“Valideynlər yeniyetmələrlə, məsələn, təhlükəsiz seks haqqında danışmırlar. Ailələrdə bu mövzularda əsasən danışmırlar, səmimi ünsiyyət qurmurlar, çünki bu, hələ də tabu mövzusudur, ayıb sayılır”.
Məryəm deyir ki, məktəbdə də belə mövzulardan danışmırlar.
“Yalnız bir çox mənbələrin toplandığı İnternet məkanı qalır, lakin onların çoxu yoxlanılmamış məlumatlardır. Ona görə də səriştəli, dəqiq və düzgün məlumat almaq lazımdır”.
Amaze.org-un məlumatına görə, 35 illik ictimai səhiyyə araşdırması göstərib ki, yetkinlik yaşı, münasibətləri və cinsi sağlamlıqla bağlı düzgün, yaşına uyğun, mühakimə etmədən məlumat alan gənclər cinsi həyata başlamağı daha çox gecikdirir və nə vaxt hazırdırsa, onlar prezervativ və digər kontraseptivlərdən istifadə edəcəklər.
Həmin hesabata görə, keyfiyyətli hərtərəfli təhsil gənclərə yetkinlik dövrünü uğurla dəf etməyə, sağlam və qeyri-sağlam münasibətləri ayırmağa, “razılıq” və “qarşılıqlı hörmət” anlayışlarını daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.
İnsan cinsiyyətinin maarifləndirilməsinə ehtiyac təhsil siyasətlərində və strateji sənədlərdə öz əksini tapsa da, proqramların özü məktəblərdə hələ də həyata keçirilməyib.
Gürcüstan Təhsil Nazirliyinin Məktəbəqədər və Ümumi Təhsilin İnkişafı Departamenti insanın cinsi tərbiyəsi ilə bağlı bütün fənləri və proqramları dəstəkləyir. Amma təəssüf ki, onun həyata keçirilməsi üçün heç bir tədbir görülmür.
Uşaqlar və yeniyetmələr üçün hərtərəfli cinsi maarifləndirmə onların normal inkişafı, yeniyetmələrin onları narahat edən və maraqlandıran problemlər: cinsi yetkinlik, münasibətlər, seksuallıq haqqında açıq və dürüst danışa bildiyi təbii və sağlam mühitin yaradılması üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir”, – Nino Tsuleiskiri deyir. .
Layihə haqqında ətraflı məlumat və videolar üçün təşkilatın YouTube kanalına daxil olun;
HERA XXI təhsil resurslarına və proqramlarına vebsaytda və Facebook səhifəsində baxın.
HERA XXI animasiya çarxları
