Türkiyə Rusiyaya qarşı sanksiyaları niyə dəstəkləmədi? Bakıdan şərh
Türkiyə NATO üzvü olan yeganə ölkədir ki, Rusiyaya qarşı beynəlxalq iqtisadi sanksiyaları dəstəkləməyib. Rusiya Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəyə başlayandan sonra rəsmi Ankara həm Kiyevlə, həm də Moskva ilə sıx əlaqələrini qoruyur. Türkiyənin bu davranışının səbəbi nədir? Azərbaycanlı siyasətçinin şərhi.
- Dinc sakinlərin qətliamı. Rusiyanın Ukraynadakı əməllərinin araşdırılması. Foto
- Zərdüşt Əlizadə: “Ukraynadakı müharibə Putin adlı layihənin sonu olacaq”
- Rikoşet effektli sanksiyalar: Ukraynadakı müharibənin Ermənistana ziyanı
“Strawpoll” xüsusi saytı tərəfindən keçirilmiş sorğu göstərib ki, Türkiyənin böyük şəhərlərinin sakinlərinin 40 faizi Ukraynaya qarşı müharibədə Rusiya siyasətini dəstəkləyir.
Ankara Rusiyaya qarşı sanksiyalara qoşulmayıb və bu mövqedə Şimali Atlantika Alyansına daxil olan yeganə ölkədir. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın təşəbbüsü ilə İstabulda Ukrayna və Rusiya nümayəndələri arasında əyani və hələ ki, ən məhsuldar danışıqlar baş tutub.
Rəsmi Ankaranın bu davranşının səbəbi nədir? Türkiyə əhalisi arasında Kreml siyasətinin bu qədər böyük dəstək görməsinin sirri nədədir?
Şərh
Azərbaycanlı siyasətçi, müxalif Respublikaçı Alternativ Partiyasının liderlərindən biri Natiq Cəfərlinin fikrincə, burada əsas rolu iqtisadi və geosiyasi amillər oynayır.
“Əvvəlcə iqtisadi amillərdən danışım.
Türkiyə ilə Rusiya arasında ticarət dövriyyəsi kifayət qədər yüksək rəqəmlərlə ifadə olunur. Rusiyanın Türkiyəyə ixracatı 2021-ci ildə 26,5 milyard dollar olub. Bunun böyük əksəriyyətini təbii qaz və neft məhsulları təşkil edir. Bu, Türkiyə üçün çox önəmlidir, çünki Rusiyadan qazı ucuz alır. “Türk axını” layihəsi də var ki, bu layihədən Türkiyəni qovşağa çevirmək üçün istifadə olunur.
Türkiyənin özünün Rusiyaya ixracatı da kifayət qədər yüksəkdir. 2021-ci ildə bu göstərici 6,5 milyard dollar təşkil edib. Bu rəqəm Rusiya bazarının Türkiyə üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu göstərir. Türkiyə bu bazarı itirmək istəmir. Bu bazar əsas etibarilə Türkiyədə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan insanlar üçün vacibdir.
Bundan başqa, iki ölkə arasında turizm əlaqələri çox inkişaf edib. Pandemiyadan əvvəlki 2019-cu ildə rekord qeydə alınmışdı – Rusiyadan Türkiyəyə səfərlərin sayı 11 milyona çatmışdı. Pandemiya başa çatmamış, 2021-ci ildə də rusiyalı turistlər türkiyəyə ən çox səfər edən əcnəbilər olub – 4,7 milyon səfər.
Amma bunlar məsələnin görünən tərəfidir. Mənə elə gəlir ki, görünməyən tərəfləri də var.
Ümumiyyətlə, Türkiyədə Qərb əleyhinə siyasi xətt var. Solçular da, sağçılar da, millətçilər də, dindarlar da bütün siyasi fəaliyyətlərinin böyük hissəsini anti-Qərb ritorikası üzərində qurublar. Demək olar ki, hamısı imperialistlərə qarşı çıxış edir.
Amma nədənsə Türkiyədəki qardaşlarımız imperialist deyərkən yalnız Qərbin böyük güclərini nəzərdə tuturlar. Rusiyanı bir imperiya kimi görmürlər. Bu isə həm ritorikaya, həm də Türkiyədəki ab-havaya çox ciddi təsir edir.
Əsas məsələ bundan ibarətdir ki, Rusiyaya imperiya kimi münasibət bəslənməməsi Rusiyadan gələn təhlükələri görməməkdən irəli gəlir. Türkiyə Rusiyadan bir təhlükə gözləmir. Niyə gözləmir? Çünki NATO üzvüdür. Yəni 1950-ci ildə Türkiyə NATO-ya üzv olmasaydı, bəlkə də Rusiyadan daha böyük təhlükələrlə üz-üzə qalardı, bunu imperialist təhlükələr kimi hiss edərdi.
Buna görə də, NATO-nun çətiri, NATO ölkələrinin verdiyi güvən Türkiyəyə Qərbi imperialist davranışda suçlamağa daha çox əsas verir, nəinki Rusiyanı.
Bu cəhətdən Türkiyənin davranışı Azərbaycanın davranışından fərqlənir. Bizdən fərqli olaraq, Türkiyə cəmiyyəti liberal deyil. Onlarda liberalizm heç vaxt əsas cərəyana çevrilməyəcək. Bizdə bu meyllər, dünyəvilik daha çoxdur. Rusiyadan 200 ildir çəkdiklərimiz var.
Türkiyənin özünün də bir imperiya tarixi – Osmanlı tarixi var. Rusiyanın da imperiya keçmişi var. İmperiya xalqlarının düşüncəsi bir qədər fərqlidir.
Rusiya Qərbə qarşıdırsa, onun bu davranışı Türkiyədə bir simpatiya doğurur.
Məsələnin başqa bir tərəfindən də danışmaq istəyirəm. Rusiyanın Ukraynadakı hekayəsi nədir? Rusiya Ukraynada rusdilliləri, rusları qoruduğunu bildirir. Eyni hekayə Türkiyədə də olub. 1970-ci illərdə Kiprdə türkləri, türkdilliləri qorumaq üçün uğurlu əməliyyat keçirilib.
Bu baxımdan sanki Rusiyanın hərəkətlərinə simpatiya var ki, eyni davranışı sərgiləyirlər.
Şəxsən buna inanmasam da, Rusiya Ukraynada hansısa uğura nail ola bilsə, Türkiyə üçün presedent yarana bilər. Türkiyə türkdilli dovlətlərdə, türklərin yaşadığı yerlərdə bənzər əməliyyatların aparılması üçün gələcəkdə bu presedentdən istifadə edə bilər”, – Natiq Cəfərli qeyd edib.
