Ümid ancaq müğənnilərə və xadimələrədir
Yeni ilin yaxınlaşması bizə iki əsas məsələni xatırladır: bayrama nə alaq və gələn ili necə planlaşdıraq? Eyni vəzifələr hökumət qarşısında da durur. Azərbaycan hökuməti gələn ildə qazanmağın özünəməxsus 7 üsulunu işləyib hazırlayıb.
Tədbir № 1: vergilərin differensiasiyası
2015-ci ilin əsas trendi “devalvasiya” sözü olduğu kimi, 2017-ci ilin əsas trendi “differensiasiya” olacaq. Ağıllı görünən “differensiasiya” kəlməsi altında, son zamanadək vergidən yayınanların vergiyə cəlb olunması cəhdi nəzərdə tutulur. Deməli, Vergilər Məcəlləsinə edilmiş dəyişikliklərə (onların sayı həqiqətən çoxdur – 201) əsasən, toyda mahnı oxumaqla və ya rəqs etməklə pul qazanmaq istəsən, aylıq 30 manat vergi ödəməli olacaqsan. Necə deyərlər, “qeyri-rəsmi” sektorda çalışan insanlar (xadimələr, şəxsi sürücülər, dayələr, bağbanlar, aşpazlar və başqaları) 10 manat ödəyəcək. Məişət texnikası ustaları və rəngsazlar müvafiq olaraq 5 və 20 manat ödəyəcəklər. Vergilər biznesin qeydiyyat yerinə görə də fərqlənəcək. Əgər sən Bakıda qeydiyyatdasansa onda ikiqat vergi ödəməli olacaqsan, əgər Qazaxın Daş Salahlı kəndində yaşayırsana, 0,5 vergi əmsalıyla da keçinmək mümkün olacaq.
Tədbir №2: gömrük rüsumlarının differensiallaşdırılması
Növbəti differensiallaşdırılma gömrük rüsumuna da toxunur. İdxal mallarına vahid gömrük faizindən “differensiallaşdırılmış”, yəni maldan asılı olaraq fərqli faizlərə keçmək qərarı verilir. Birinci növbədə bu, yumurta, toyuq əti, soğan, xiyar, kişmiş və bəzi digər ərzaqlara aid edilir. Nəzərə alsaq ki, inkubator üçün yumurta, sosis üçün toyuq əti və başqa məhsulların daxili istehsalçıları yoxdur, bu, qiymət artımına gətirib çıxaracaq. Hökümət də dövriyyədən tutulan vergi və gəlir vergisinin artırılması hesabına qazanacaq.
Tədbir №3: ixrac rüsumu
Əvvəl hesab olunurdu ki, Azərbaycanda idxalla bağlı problemlər olsa da, ölkədən istədiyin hər bir şeyi çıxara bilərsən. Çünki strateji xammal istisna olmaqla ixraca heç bir xüsusi məhdudiyyət qoyulmurdu. Belə bir ədalətsizliyi görən hökümət bu il bir çox məhsula gömrük rusumu qoydu. Gələn il Dövlət Gömrük Komitəsi hazırda təxminən 90 maldan ibarət siyahını artırmağa söz verib (inək dərisindən tutmuş, mis məmulatlara qədər).
Tədbir №4: özəlləşdirmə
İki dövlət proqramına baxmayaraq, ölkəmizdə özəlləşdirmə demək olar ki, həyata keçirilmədi: bir çox obyekt Sovet dövründən dövlət mülkiyyəti olaraq qalıb. İndi də qərara alınıb ki, gələn ilin axırına qədər təxminən 3000 belə obyekt özəlləşdirilməlidir, bunlardan 2,5 mini artıq heç kimə lazım olmayan Mədəniyyət evləri, kənd klubları və başqa idarələrdir. Digər tərəfdən məlum olub ki, ölkədə pionerlərin olmadığına baxmayaraq Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin və üç dövlət şirkətinin – “Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarəti Limanı” QSC, SOCAR və “Azərbaycan Hava Yolları” QSC-nin balansında pioner düşərgələri var. İndi onlar da özəlləşdiriləcək. Hökumət ümid edir ki, bu tədbir gələn il büdcəyə daha 200 milyon manat gətirəcək.
Tədbir №5: publik hüquqi şəxslərin yaradılması
Uzun müddət bir çoxları dövlət qurumlarını “bizneslə məşğul olmaqda” günahlandırırdılar. İndi isə agentlik və komitələrin əhəmiyyətli hissəsi yarı kommersiya qurumları – publik hüquqi şəxslər olub. Yəni onlar öz sahələrində açıq şəkildə sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul ola bilərlər. Misal üçün, Dövlət İmtahan Mərkəzi (keçmiş TQDK) artıq qəbul imtahanlarının ödənişli əsasda keçiriləcəyini bildirib.
Tədbir №6: kommunal tariflərin differensiallaşdırılması
Dekabrın əvvəlində Tarif Şurası kommunal xidmətlərin qiymətlərinin özünəməxsus şəkildə artırılması barədə qərar qəbul edib. Daha doğrusu, qiymətləri artırmağa artırdılar, amma bunu da “differensiasiya” adlandırdılar. Artım elektrik enerjisini ayda 300kvt/saatdan az və ildə qazı 1700 kub-metrdən az istifadə edənlərə şamil edilmədi. Beləliklə də quş fermalarından tutmuş iri supermarketlərə qədər bütün müəssisələr yeni tariflə ödəniş edəcəklər. Bu da öz növbəsində bir çox malların qiymətinin artırılmasına gətirib çıxaracaq. Nəticədə də dövlət büdcəsinə köçürmələr və qiymətin vergi tərkibi artacaq.
Tədbir №7: əmək stajının artırılması
Azərbaycan qanunvericiliyinə görə, “əmək pensiyasını” almaq üçün minimal müddəti işləmək lazımdır. “Təqaüdlər haqqında” yeni qanun layihəsinə əsasən, il boyu pensiya yaşının artırılması barədə şayiələri inadla təkzib edən hökumət indi də dövlət işçiləri üçün iş stajını 15 ildən 20 ilə, hərbçilər üçün 20 ildən 25 ilə, prokurorlar üçün isə 25 ildən 35 ilə qədər artırmağı təklif edir. Qalan peşələr üçün lazım olan iş stajı 5 il artırılmalıdır. Əgər dövlət məmurları və prokurorların pensiyaya çıxmaq məsələsi hardasa cəmi 40 min nəfəri narahat edirsə, minimal əmək stajının 25 ildən 30 ilə qədər artırılması məsələsi bütün əhalini narahat edir. Layihə qəbul edildiyi halda (Milli Məclisin onu rədd etməsi inandırıcı görünmür), gələn il pensiyaya çıxanların sayı azalacaq. Bu da həm Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsindəki vəsaitə, həm də dövlət dotasiyalarına qənaət etməyə, həm də əlavə 5 il ərzində vergi ödəmələri hesabına büdcəni artırmaq imkanı verəcək.
Məmurlar dəfələrlə bildiriblər ki, “ağır” 2017-ci illə müqayisədə 2018-ci il inkişaf ili olmalıdır. Deməli, büdcənin doldurulması məsələsində daha geniş fantaziya və kreativlik gözləməyə dəyər.
