“Səhər müharibə, axşam sülh?” Türkiyə ilə Rusiya Suriya məsələsində barışacaqlarmı, türk cəmiyyəti niyə hiddətlənib və qaçqınların Avropaya yeni axını haqqında
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan suriyalı qaçqınları öz ölkəsində tutub saxlamaqdan imtina etdikdən və onlar üçün sərhədləri açdıqdan sonra 18 min suriyalı qaçqın Avropa tərəfə üz tutub.
Bu qərar Rusiyanın dəstəklədiyi Suriya hökumət qüvvələrinin fevralın 28-də həmin ölkənin şimalındakı Türkiyə hərbi qruplaşmalarına misli görünməmiş hücumuna cavab olub.
Son aylar ərzində Suriya prezidenti Bəşər Əsəd Rusiyanın dəstəyi ilə İdlib əyalətini öz nəzarəti altına qaytarmağa cəhd edir. Bu, suriyalı müxalifətin – cihadçı və üsyançı qrupların əlində qalan son və kifayət qədər geniş ərazidir. Türkiyə sonuncuları dəstəkləyir.
Fevralın 28-də Rusiya aviasiyası İdlibi bombardman edib və azı 34 türk hərbçisi öldürülüb, onlarla əsgər ağır yaralanıb.
Fevralın 29-da Türkiyə pilotuz uçuş aparatları ilə bir neçə cavab atəşi endirib. Dronların köməyi ilə hökumət qoşunlarının artilleriya mövqeləri və onlarla vahid hərbi texnika darmadağın edilib.
Türkiyənin müdafiə naziri Hülusi Akar bildirib ki, Suriya hökumət qoşunlarının 309 hərbçisi məhv edilib. Beynəlxalq mənbələr hələlik 26 suriyalı hərbçinin ölümü faktını təsdiqləyiblər.
Bunun nəticəsi kimi, Türkiyəyə dərhal on minlərlə yeni qaçqın daxil olub və Qərbə hirslənmiş Türkiyə kritik qərar qəbul edib.
“Türkiyə artıq Suriyadakı vətəndaş müharibəsindən xilas olmağa çalışan insanların sayının öhdəsindən gələ bilmir. Avropa şərtlərə əməl etmir. Buna görə də, sərhədlər açıqdır və yaxın günlərdə Suriyadan Avropaya gedən yeni miqrantların sayı 25-30 min nəfərə çatacaq”, – Türkiyə prezidenti bildirib.
Miqrantların iri kütləsini ilk olaraq fevralın 29-da Yunanıstan qarşılayıb. Minlərlə qeyri-leqal miqrantın sərhədi keçməsinin qarşısı almaq üçün Yunanıstan hakimiyyəti gözyaşardıcı qazdan istifadə edib.
Lakin Ərdoğan iddia edir ki, gələcəkdə də ölkəsinin Avropa İttifaqı ilə sərhədinin açıqlığı siyasətini davam etdirəcək – Avropa sövdələşmənin şərtlərinə tam əməl edənə qədər.
Sövdələşmə iki il əvvəl bağlanıb və maliyyə yardımına qarşılıq olaraq Türkiyənin Suriyadan gəlmiş qaçqınları öz ərazisində saxlamaq öhdəliyini ehtiva edir. Lakin yardım tam həcmdə ödənilməyib.
Hazırda Türkiyənin ərazisində ən azı 3,7 milyon nəfər suriyalı qaçqın var, daha 1 milyon nəfər Suriyadakı son hadisələrlə bağlı Türkiyə sərhədinin yaxınlığına toplaşıb.
•Kürdlər kimdir və nəyə görə zərbə altındadırlar
Rusiyaya müraciət edərək, prezident Ərdoğan ona Suriyada “kənara çəkilməyi” təklif edib.
Eyni zamanda, Türkiyə NATO üzvü kimi alyansı öz nizamnaməsinin 5-ci maddəsi çərçivəsində fəal hərəkətlərə çağırıb. Həmin maddəyə əsasən, təşkilatın üzvü olan dövlət hücuma məruz qaldığı halda müttəfiqlər onu müdafiə etməyə borcludurlar. Həmin çağırışlara cavab olaraq, NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq qarşı duran tərəflərə müraciət edib və onları atəşkəs rejiminə riayət etməyə səsləyib.
Türkiyə Avropanı və Rusiyanı şantaj edir? Türkiyə mediasında və cəmiyyətində hakimiyyət qeyri-ardıcıllığına görə tənqid edilir
BBC ilə söhbətlərində şərhçilər bildirirlər ki, Türkiyənin qaçqınlara Yunanıstanla sərhədi keçməyə icazə verməsi birdən-birə iki məqsəd güdür:
•Maliyyə yardımına nail olmaq,
•Avropa İttifaqı və NATO-nu Rusiya ilə münaqişəyə cəlb etmək.
Fəqət Türkiyə kütləvi informasiya vasitələrində və cəmiyyətdə hakimiyyəti ona görə tənqid edirlər ki, onun döyüşkən əhval-ruhiyyəsi çox tez bir zamanda sülhsevər tonla əvəzlənə bilir.
Türk hərbçilərin qətlə yetirilməsindən sonrakı ilk saatlarda Türkiyə hakimiyyəti ölkədə hərbi vəziyyətin tətbiq olunacağı və “Əsəd rejiminin məhv edilməsinə qədər” Suriyaya müharibə elan edilə biləcəyi barədə bəyanatlar verirdi.
Lakin artıq fevralın 29-da, hərbçilərin Suriya qoşunlarına cavab zərbəsinin endirilməsi barədə bəyanatlarından sonra, Rəcəb Tayyip Ərdoğanın Vladimir Putinlə telefon söhbəti haqqında məlumat verildi ki, bu danışıqlarda martın 4-5-i tarixlərində Moskvada üzbəüz görüş imkanı müzakirə edilib. Eyni zamanda, Ərdoğanın ABŞ prezidenti Donald Trampla da telefon danışığı olub.
Axşama kimi Ankarada ehtiraslar səngidi. Deputatlar parlamentin növbədənkənar iclasına toplaşmadılar, Rusiyanın Türkiyədəki səfirliyinin binası hər hansı mümkün iğtişaşın qarşısının alınması məqsədilə polis tərəfindən mühasirəyə alındı.
“Bu əxlaqsızlıqdır”, – müxalif “Sözcü” qəzetinin şərhçisi Yılmaz Özdil Türkiyə hakimiyyətinin hərəkətlərini belə qiymətləndirib. “Başqa bir dövlətin 91 yaşlı kralının ölümünə görə bizdə milli matəm elan edilmişdi. Amma 33 nəfər əsgərimiz şəhid olur, matəm elan edilmir, üstəlik televiziyalardakı əyləncəli proqramlar da təxirə salınmır”.
Fevralın 29-da Türkiyə hakimiyyəti daxili tənqid dalğasının qarşısını almaq məqsədilə ölkə ərazisində sosial şəbəkələrə çıxışı məhdudlaşdırdı. Lakin illər boyu belə məhdudiyyətlərə alışmış yerli istifadəçilər çoxdan bəri sosial şəbəkələrdən istifadə etmək üçün xüsusi proqramlardan yararlanırlar.
Türkiyədə ən populyar sosial şəbəkələrdən olan “Twitter”dən həmin günlər üçün ən xarakterik şərhlərdən bəziləri:
«Səhər müharibəyə çağırırlar, axşam da sülhə. Bu necə ola bilər axı?»
«Nəyə görə indiyə kimi şəhidlərə görə matəm elan olunmayıb? Hamı özünü elə aparır ki, sanki heç nə baş verməyib».
«Rusiya onsuz da bizimlə vuruşmayacaq, özünüzü yormayın. Bu, ona lazım deyil. Ən yaxşısı siyasi yollardan istifadə etməkdir».
