“Rəssamlar həmişə məhrumiyyətlər içində yaşayıblar”. Qazaxın Çaylı kəndində yaşayan rəssamın hekayəsi
Rəssam Nəcməddin Hüseynovun hekayəsi
Hikmət Nazim
Boş molbert qarşısında oturub döşəmə üzərində üst-üstə yığılmış və toz basmış işlərinə baxan rəssam Nəcməddin Hüseynov. Arxada söhbətimizə qulaq asa-asa bizi çəkib “Atamın haqqında fotohekayə hazırlayırlar” deyən oğlu Taleh.
Hüseynov deyir ki, oğlu həmişə belədir: kimsə atası haqqında repotraj hazırlamağa, ondan müsahibə almağa gələndə bir küncdəcə oturub qulaq asır, yaxud özü də atasının adına açdığı “İnstagram” hesabı üçün çəkiliş edir.
- “Hər kəs azan səsinə, biz zindan səsinə oyanırıq”
- Reabilitasiya mərkəzində 12 gün…
- “Etiraz üçün qalxan əlin yorulsa, mən gəlib əlindən tutacağam”
Nəcməddin Hüseynov 1955-ci ildə Qazax rayonunun Çaylı kəndində anadan olub. Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbini bitirib.
Nənəsinin uzun qış axşamlarında danışdığı nağıllardan ilhamlanıb rəngləri danışdıran adamın indi saç-saqqalı ağarıb. Çox vaxt işləməyə kətan, boya belə tapmır. Emalatxanada boş molbert qabağında oturub fikirləşir, ya da hansısa köhnə bir işinə yenidən qayıdır, zamanında unutduğu detalları əlavə edir.
Elə doğulduğu kənddə də yaşayır. Təmirini yekunlaşdıra bilmədiyi evində… Ən dəqiqi təmirini yekunlaşdıra bilmədiyi evinin zülm-zillətlə suvayıb boyadığı otağında yaratdığı emalatxanasında…
…Balaca kəndin balaca bir məhəlləsində təmirsiz evinin balaca bir otağında yaşayan rəssam Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının, Rusiya Peşəkar Rəssamlar İttifaqının üzvü, Beynəlxalq Müasir İncəsənət Akademiyasının fəxri üzvü, Avropa Təbiət Elmləri Akademiyasının həqiqi üzvüdür. Amma onun bütün həyatı yeridikcə əsərlərinin əlinə-ayağına dolaşdığı bu balaca emalatxanadan ibarətdir.
Emalatxanın bir divarına düzdüyü diplomlarını, fəxri fərmanlarını, akademiya və birliklərin üzvü olduğunu təsdiq edən sənədləri göstərib israrla “bunları da çək” deyir. Üzərində “Почетная грамота” yazılmış kağıza işarə edir: “İlk dəfə bunu almışam…”
“Hərdən adam özünü çox lazımsız hiss edir, yaşamaq istəmir… Bir az da ətrafındakılar bunu hiss etdirir…” – rəssam deyir.
Yolda qarşılaşıb “Nəcməddinlə söhbətləşməyə gedirəm, istəyirsən bir yerdə gedək” dediyim dostum Səxavət sənətkarın rəfindən götürdüyü rəsm albomunda qarşılaşdığı hansısa əsərlə bağlı sual verəndə sənətkarın dərdi açılır:
“İndi dostun albomda qarşılaşdığı bir rəsm əsərini oxumağa, anlamağa çalışır, bu gözəldir, onun yerinə başqa biri olsa, çox sıxılacaqdıq, amma onun marağı sayəsində yeni nəsə öyrəndik…”.
Səxavətin suallarını cavablandırandan sonra “Siz mənim karikaturalarımı görmüsünüzmü? Görürəm, rəsm oxumağa maraqlısınız, gəlin, bir az da onları oxuyaq” – deyib döşəmənin üzərində üst-üstə yığılmış və toz başmış kağızları götürüb yerə sərməyə başlayır.
Rəsmləri “oxumaqda” çətinlik çəkdiyimiz üçün bizə kömək etməyə çalışır: “Baxırsanmı, nervopatoloqdur, cibində çəkici də var”, “Bunu nə əcəb anlamadınız, salamlaşıblar, kişi uzun danışan imiş, oğlan sıxıldığından üz çevirib gedib, amma əlcəyi ağsaqqalın əlində qalıb” – gülə-gülə bizi yan otağa dəvət edir.
Yan otağa daxil olanda qabağımızda başqa bir dünya açılır. Sənətkarın indiyə qədər yaratdığı bütün əsərləri bu alayarımçıq tavanından hörümçək toru sallanan, suvaqsız divarları rütubətdən nəm qapan otaqda toplanıb.
Yaşadığı çətinliklərdən şikayət etməyi sevmir Nəcməddin. Oğlu Taleh problemləri sadalamağa çalışanda müdaxilə edir. Düşünür ki, sənət hər şeyin fövqündədir, ola bilsin, elə belə də olmalıdır: “Sənət adamları bütün zamanlarda əzab-əziyyət və məhrumiyyətlər içində yaşayıb…” – deyir sənətkar.
Əsərlərinin saxlanıldığı otağın rütubətli olmağını, tavandan sallanan hörümçək torlarını, hətta şəraitsizlik üzündən əsərlərinin artıq deformasiyaya uğramasını problem eləməsə də, fotoda daha yaxşı düşsün deyə əsələrini səhmana salmağa çalışır. “Bir az səliqəsizdir, bağışlayın…” – günahkar üz ifadəsi ilə bizə sarı doğrulur.
Qəfil ağlına nəsə düşür. Qapı qarşısına gedib divarın dibindəki tablolardan birini götürüb əlində tutur: “Bu taplonu oğlum Amerikadakı saytlardan birinə qoymuşdu. Alıcı çıxdı, 1000 dollar verirdilər. Fikirləşdik ki, Azərbaycandan Amerikaya göndərənə qədər ödəniləcək məbləğin yarısı xərclənəcək, fikrimdən daşındım, satmadım…”
Bu yerdə dostum Səxavət müdaxilə edir ki, bu qədər tablonu evinizdə saxlamaqdansa, satmaq daha yaxşı deyilmi? Nəcməddin Hüseynov gülümsəyir, qayıdır ki, mən istəyən qiyməti vermirlər: “O qiymətə satmaqdansa, gözümün qabağında deformasiyaya uğrasınlar, daha yaxşıdır. Heç olmasa vaxt tapanda üzərində işləyər, özüm yaşadıqca onları da yaşadaram…” – deyir.
