Rusiyanın Çexiyadakı xüsusi xidmət əməkdaşları Aİ ölkələrinə qarşı fəaliyyət göstərir – çex jurnalist
Çex jurnalist Ondrjey Kundra Foto: Knihovna Václava Havla
Müsahibənin tam versiyası Hromadske-nin saytında
Ondrjey Kundra – Çexiyanın nüfuzlu “Respekt” həftəlik nəşrinin siyasi şərhçisi. 2016-cı ildə Praqada onun “Putinin agentləri. Rus casuslar sirlərimizi necə oğurlayır” kitabı nəşr olunub.
Niyə məhz Çexiya, sizin kitabınızda qeyd etdiyiniz kimi Rusiyanın Mərkəzi-Şərqi Avropadakı xüsusi xidmət bazası olaraq seçilib?
Bir neçə səbəb var. Birincisi, tarixi səbəbdir. Praqadakı Sovet səfirliyi Şərqi Avropadakı ən iri səfirliklərdən biri olub. Rusiya səfirliyi onun əsasında yaradılıb. Orada 1200 nəfərə yaxın əməkdaş çalışır. Bu. Tarixlə şərtlənib.
1960-cı illərin sonlarında “Praqa baharı” adı ilə tanınan demokratik hərəkat ortaya çıxdı. DTK sədri Yuri Andropovun demokratik hərəkatla mübarizə ilə bağlı qərarlarından biri rezidentura tətbiq eləmək oldu, xüsusi xidmət orqanları səfirliklərin bazasında fəaliyyətə başladığı zaman ruslar onu belə adlandırırlar. Bu, Mərkəzi-Şərqi Avropadakı ilk rezidentura idi. Və qeyd etmək lazımdır ki, onun fəaliyyəti yetərincə uğurlu idi, çünki demokratik hərəkat məğlubiyyətə uğradı. O zamandan bəri Rusiya agentləri ölkəmdə qalıb, əlaqələr qurublar.
Digər səbəb – ruslar Çexiyanı sevirlər, çünki bura onlar üçün rahatdır, burada olmaq onlar üçün xoşdur.
Vurğulamaq istədiyim başqa bir səbəb isə odur ki, Çexiya Rusiya agentləri üçün təhlükəsizdir. Çexiya və Almaniya xüsusi xidmət orqanlarının miqyasını müqayisə eləsək, birinci çox daha kiçikdir, onun büdcəsi o qədər də böyük deyil, işçilərinin sayı əhəmiyyətsiz dərəcədə azdır. Rusiya agentləri üçün fəaliyyətlərini burada sürdürmək daha asandır, yeri gəlmişkən, bu fəaliyyət yalnız Çexiyaya qarşı deyil, regionun başqa ölkələrinə, misal üçün Almaniyaya qarşı da yönəlib, məhz Çexiya ərazisindən.
Sərhədlərin açıq olduğu Şengen zamanında biz hamımız Avropa İttifaqının bir hissəsiyik. Məhz buna görə, onların agentlərinə Almaniyaya bir günlük, hətta yarım günlük gedib, öz işlərini görüb, geri qayıtmaq rahatdır, bu zaman onlar bilirlər ki, Almaniya xüsusi xidmət orqanları onlara fikir verməyəcəklər.
Niyə Çexiya hökuməti, o cümlədən Çexiya xüsusi xidmət orqanları belə şeylərə imkan verir?
Düşünürəm ki, onlar bunun qarşısını almağa çalışırlar, xüsusən də son iki il ərzində, dezinformasiya ilə bağlı kampaniya işə düşmüşkən. Hökumət səviyyəsində dezinformasiya ilə mübarizənin vacibliyi haqda bəyanat açıqlandı. Müvafiq olaraq Daxili İşlər Nazirliyinin tərkibində yeni Dezinformasiya ilə Mübarizə Departamenti yaradıldı.
Digər tərəfdən, razıyam ki, lazımı dərəcədə səy göstərilmir. Rusiya və onun Çexiyaya təsiri məsələsi ilə məşğul olan Çexiya Xüsusi Xidmət Departamentində 60-70 əməkdaş var. Rusiyanın Çexiyadakı səfirliyində 1200 nəfər. Bu nisbətdə Çexiya xüsusi xidmət orqanlarının heç bir şansı yoxdur. Problem hökumətdədir, axı heç də bütün siyasətçilər bu məsələni ciddi və reaksiya verilməsi vacib olan hesab etmirlər.
Hansı siyasi qüvvə bu məsələnin vacibliyi ilə razılaşmır?
Hər bir partiyada Avropa meylli və Rusiya meylli siyasətçilər var. Sonunculara hakim Sosial-Demokrat Partiyasında xüsusilə çox rast gəlmək olur. Çexiya prezidenti Miloş Zemanın özü də çox Rusiya meyllidir. Məsələn, o, bir neçə dəfə Putinin yaxın çevrəsindən olan Vladimir Yakuninin Rodos adasında təşkil etdiyi “Sivilizasiyaların dialoqu” konfransına qatılıb. Öz çıxışında o bildirib ki, Rusiya üzərindən sanksiyaları qaldırmaq lazımdır. Beləliklə, bəzi siyasətçilər belə çirkli işlərlə məşğuldur.
Son üç ilin bütün hadisələrinə baxmayaraq, Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının fəaliyyətindəki hansı trendləri qeyd etmək istəyərdiniz? Siz fəallaşma müşahidə edirsiznizmi?
Rusiya xidmət orqanlarının Çexiyadakı fəaliyyəti çox aktivdir. Artıq qeyd etdim ki, ölkəmdəki Rusiya səfirliyinin əməkdaşlarının sayı inanılmayacaq dərəcədə çoxdur. Siyasətçilər onların sayını azaltmaq lazımdırmı, sualı ətrafında mübahisə edirlər. Amma belə siyasətçilər çox azdır.
Yeni trend hökumətin dezinformasiya ilə mübarizə ilə bağlı qərarıdır. Amma bu proses yenicə işə düşüb. Mən deyərdim ki, Kreml Çexiyanı Avropa hüdudlarında Troyan atına çevirib. Elə misal üçün Ukraynada müharibə və Krımın ilhaqına görə Rusiyaya qarşı tətbiq olunan sanksiyalar məsələsini götürək: Kreml Çexiya siyasətçilərinə təsir göstərməyə çalışır ki, onlar Avropada sanksiyaların aradan qaldırılması məsələsini qaldırsınlar.
Çexiya prezidenti Miloş Zeman şəxsən artıq bu təkliflə çıxış edib, arqument olaraq da sanksiyaların mənasız olduğunu və biznesə xələl gətirdiyini göstərib. Necə deyərlər, Ukraynanın şərqindəki münaqişə qrip kimidir: iki həftə və hər şey qaydasına düşəcək. Buna baxmayaraq siyasətçilərin çoxu sanksiyaları dəstəkləyir. Çexiyanın baş naziri Atlantik meylli və Avropa meylli baxışlara sahibdir. əhalinin böyük əksəriyyəti də bu cür təhlükələrə qarşı mübarizənin vacibliyinin fərqindədir.
Kitaba Rusiya tərəfindən hər hansı bir reaksiya oldumu? Məsələn, Rusiyanın Çexiyadakı səfirliyindən?
Səfirlikdən yox. Respekt jurnalimda dərc etdiklərimə reaksiya oldu, orada da bu məsələni işıqlandırıram. Onlar reaksiya verdilər: Rusiya yönlü saytların birində ev ünvanımı dərc etdilər. Necə deyərlər, bu əclaf həmin ünvanda yaşayır, ona baş çəkə bilərsiz. Həmçinin məni ölümlə hədələdilər.
