“Rusiyanın Azərbaycanla münasibətləri bəzən müttəfiqlik səviyyəsində olur, bəzən də olmur”. Bakıdan baxış
Ekspert Rusiya-Azərbaycan münasibətləri haqda
Siyasi icmalçı Hacı Namazov Mariya Zaxarovanın Azərbaycanın seçkiləri tanımaması ilə bağlı bəyanatını “Rusiyanın çəhrayı arzusu” adlandırıb. Onun fikrincə, Azərbaycanın Ukrayna məsələsində mövqeyi beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanır. “Rusiyanın işğal etdiyi ərazilər Ukraynanın ayrılmaz hissəsidir və oradakı heç bir marionet rejim heç bir normal ölkə tərəfindən tanınmayacaq”, – ekspert əlavə edib.
- Elmar Məmmədyarov: “Sülh sazişinin imzalanması üçün hərbi toqquşma olmalıdır”
- “Pərdəarxası intensiv danışıqlar gedir və biz yalnız nəticələri görürük”. Bakıdan şərh
- “Gəncləri teatra cəlb edib, çayxanadan daha maraqlı yerin olduğunu göstərmək lazımdır”
“Azərbaycanın Rusiya Federasiyasının yeni ərazilərində seçkilərlə bağlı bəyanatları qəbuledilməzdir və alyansın xarakterinə uyğun gəlmir”, – Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarova bildirib. O əlavə edib ki, “Bakı Rusiya Federasiyasının ərazi bütövlüyü məsələlərinə söhbət Azərbaycandan gedəndə Rusiya tərəfdən gözlədiyi hörmətlə yanaşmalıdır”.
Azərbaycan mətbuatı Zaxarovanın bu bəyanatını “diplomatik demarş” adlandırıb.
Rusiyanın bu cür bəyanatları nəyə xidmət edir və bu ölkənin Azərbaycanla münasibətlərinə necə təsir edə bilər?
Bu və digər məsələləri JAMnews üçün siyasi şərhçi Hacı Namazovla danışıb şərh edib.
— Mariya Zaxarovanın açıqlamasını necə qiymətləndirirsiniz və o, nəyi vurğulamaq istəyib?
— Mariya Zaxarovanın brifinq zamanı jurnalistə verdiyi cavabı ancaq Rusiyanın “çəhrayı xəyalı” adlandırmaq olar ki, bu da baş tutmayacaq. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi isə Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsindən həmin məsələ ilə bağlı kifayət qədər operativ şəkildə cavab alıb. Cavabı Zaxarova səviyyəsində bir adam verdi – nə çox, nə də az.
Azərbaycanın Ukrayna məsələsində mövqeyi beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanır. Rusiyanın işğal etdiyi ərazilər Ukraynanın tərkib hissəsidir və oradakı heç bir marionet rejim heç bir normal ölkə tərəfindən tanınmayacaq. Onlar hətta Rusiyanın KTMT-dəki ən yaxın müttəfiqləri tərəfindən də tanınmayıb.
Qarabağa gəlincə, Rusiya eyni beynəlxalq hüquq çərçivəsində bu bölgəni Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanımağa borcludur. İstəsə də, istəməsə də. Çünki tanımamağın qiyməti Kreml üçün çox baha ola bilər. Söhbət Ukraynaya müdaxilədən sonra Moskvanın sivil dünyaya yeganə pəncərəsi olan Azərbaycanın ən yaxın müttəfiqi Türkiyə ilə münasibətlərdən gedir.
Deməli, bu “demarş” haqqında uzun-uzadı danışmağa dəyməz, buna layiq deyil.
– Rusiyanın Azərbaycanla münasibətlərini necə adlandıra bilərsiniz? Bu ölkələr müttəfiqlik memorandumu imzalayıblar, lakin bəzən münasibətləri çox gərgin olur.
– Rusiyanın Azərbaycanla münasibətlərini bir sözlə ifadə etmək olmaz. Aralarındakı münasibət bəzən müttəfiqlik olur, bəzən də olmur. Ancaq bu münasibətlər həmişə qarşılıqlı faydalıdır.
Bu əlaqələrin arxitekturasını başa düşmək üçün bir çox amilləri nəzərə almaq lazımdır.
Birincisi, hər iki ölkə avtoritar rejimlidir. Təsəvvür etmək mümkün deyil ki, Azərbaycanda hansısa məmur hakimiyyətin razılığı olmadan Kreml haqda xoşagəlməz nəsə desin. Eyni hal Rusiya üçün də keçərlidir.
Yarı-rəsmi şəxslərin, jurnalistlərin səs-küyü həmişə olur, lakin bu, ikitərəfli münasibətlərə təsir edə biləcək amil deyil. Burada dövlət başçıları arasında münasibətlər amili vacibdir və təbii ki, artıq qeyd etdiyim kimi, Rusiya Federasiyasının sivil dünyadan tam təcrid olunması fonunda Azərbaycanın ən yaxın müttəfiqi olması amili vacibdir.
— Sizə elə gəlmirmi ki, Rusiya Federasiyası ilə Azərbaycan arasında qeyri-dost addımlar dostca addımları üstələyir?
— Daha dərindən baxsanız, Bakı ilə Moskva arasında müttəfiqlikdən uzaq olan çoxlu nümunələr tapa bilərsiniz.
Məsələn, götürək Rusiyanın dövlət xəbər agentliyi olan RİA Novosti-nin internet saytının Azərbaycanda bloklanmasını. Uzun müddətdir ki, bu sayt azərbaycanlı stifadəçilər üçün əlçatan deyil. Necə ki, Azərbaycanın “Minval”, “Haqqın” və bəzi digər xəbər saytları Rusiya internet istifadəçiləri üçün əlçatmazdır.
Çox vaxt sərhəddə bu ölkələr arasında anlaşılmazlıqlar olur. “Rosselxoznadzor” lazım olanda Azərbaycandan gətirilən məhsullarda asanlıqla bəzi güvə və ya digər mikroorqanizmlər tapa bilir. Düzdür, bundan ancaq sadə fermerlər əziyyət çəkir.
Amma qlobal miqyasda baxsanız, bu xırda problemlər ikitərəfli münasibətlərin ruhuna o qədər də təsir etmir. Onların mürəkkəbliyinin mahiyyəti budur – müttəfiq deyillər, amma lazım gələndə müttəfiqlik yada düşür.
— Bakı Rusiyanın “şıltaqlıqlarına” necə cavab verə bilər? Azərbaycan hakimiyyətinin arsenalında təsirli alət varmı?
— Azərbaycanın Ukrayna ilə dostluq münasibətləri son bir neçə ildə Rusiyanı əsas qıcıqlandıran amil olub. Bakı isə bu məsələdə öz mövqeyindən məharətlə istifadə edir.
Əgər Rusiyanın qonşu dövlətə müdaxiləsinin ilk günlərindən Azərbaycan Ukraynaya təşkilatlar və ayrı-ayrı şəxslər səviyyəsində gizli humanitar yardım göstərirdisə, Moskva ilə münasibətlərin son vaxtlar pisləşməsi fonunda ilk dəfə olaraq prezident İlham Əliyev açıq şəkildə Kiyevə humanitar yardımın göstərilməsi haqqında fərman imzaladı.
Təbii ki, Rusiya öz “müttəfiqinin” Ukraynaya bu cür açıq dəstəyini sevmir və bu rıçaq Kremli özünə gətirmək üçün mükəmməl işləyir.
Bir sözlə, Azərbaycan hakimiyyəti regional səviyyədə öz əlverişli mövqeyi ilə məharətlə manipulyasiya edir.
— Rusiya artıq üç ildir ki, Azərbaycanda sülhməramlı qüvvələr şəklində mövcuddur. Sizcə, bu mövcudluq nə qədər davam edəcək?
— Rusiya sülhməramlı kontingentinin Qarabağda yerləşdirilməsi bəlkə də Azərbaycan üçün Moskva ilə münasibətlərdə həlli o qədər də asan olmayan yeganə məsələdir.
Bakı bütün səviyyələrdə prezident Əliyevin bəyanatlarına qədər Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdakı səlahiyyət müddətinin uzadılmayacağını bəyan edir. “X saatına” çox az vaxt qalıb.
10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli razılaşmaya əsasən, hər hansı tərəf Rusiya sülhməramlı kontingentinin missiyasını uzatmaq istəməzsə, bunu missiyanın bitməsinə 6 ay qalmış bəyan etməyə borcludur. Yəni 2025-ci ilin aprelində Azərbaycan daha 5 il öz ərazisində sülhməramlılar görmək istəmədiyini rəsmən bəyan etməlidir.
Amma indi bu haqda danışmaq bir az çətindir. Burada Rusiya-Ukrayna müharibəsinin davam etməsini nəzərə almalıyıq. Rusiyanın 2025-ci ilin yazına qədər hansı vəziyyətdə olacağı önəmlidir. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, 2025-ci il Azərbaycanda həm prezident, həm də parlament seçkiləri ilidir. Bütün bunlar Rusiya sülhməramlılarının çıxarılması kimi çətin məsələnin həlli üçün vacib amillərdir.
Amma hər şey qaydasında getsə və Azərbaycan öz ərazisində qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin darmadağın edilməsinə nail olsa, o zaman sülhməramlıların Qarabağda heç bir işi olmayacaq. Bu halda sülhməramlı kontingent ona ehtiyac olmadığı üçün Azərbaycanı tərk edə bilər.
Amma daha real baxsaq, Qarabağda ermənilər yaşayır və inteqrasiyanın keçid dövründə regionda bitərəf tərəfin olması zəruri şərt ola bilər. Belə olan halda Rusiya Rusiya-Türkiyə monitorinq mərkəzinin tərkibində Qarabağda qala bilər. Son iki ildə bu mərkəzin hər hansı fəaliyyəti barədə eşitmisinizmi? Mən də eşitməmişəm. Amma bu mərkəz var və deyəsən, Ağdam rayonunda işləyir.
