Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanı neft bazarında qiymət müharibəsinə başlayıb. Dünyada ən çox kim ziyan çəkəcək?
Dünya neft bazarında və maliyyə bazarlarında martın 9-da görünməmiş ucuzlaşma qeydə alınıb. Rusiyanın Neft İxrac edən Ölkələr Təşkilatı (OPEK) və qurumun lideri Səudiyyə Ərəbistanı ilə əməkdaşlıqdan imtina etməsi buna səbəb olub.
Koronavirus epidemiyasına görə dünya iqtisadiyyatı artıq böyük itkilər yaşayır: 2020-ci il üçün itkilərlə bağlı proqnoz 2,7 trilyon dollardır. Müvafiq olaraq neft tələbatı da azalıb – BBC yazır.
Bu durumda OPEK neft ixrac edən bütün ölkələrə təklif edib ki, qiymətin kəskin ucuzlaşmasının qarşısını almaq üçün hasilatı azaltmağa davam etsinlər, çünki neftin ucuzlaşması öz növbəsində güclü beynəlxalq maliyyə böhranına gətirib çıxara bilər.
Amma martın 7-də görüş zamanı Rusiya və Qazaxıstan OPEK-lə neft hasılatının azaldılması haqda razılaşmanı uzatmaqdan imtina ediblər. Bunun cavabında dünyanın ən nəhəng neft hasilatçısı olan Səudiyyə Ərəbistanı hasilatını artırdığını və eyni zamanda öz neftinin qiymətini kəskin aşağı saldığını elan edib.
Dünya iqtisadiyyatının reaksiyası dərhal müşahidə olunub.
Neftin dünya üzrə qiyməti 20 faizdən çox ucuzlaşıb. Martın 9-da səhər saatlarında etalon hesab edilən Brent markalı neftin bir barreli 35,98 dollar olub.
Dərhal Rusiya rublunun kursunun güclü enişi də baş verib və bu ucuzlaşmanı ekspertlər şok effektli adlandırırlar: martın 9-da səhər bir avro 83 rubl, bir dollar isə 73 rubl olub.
Dünya fond birjaları bəyan ediblər ki, maliyyə aləmində 2008-ci il maliyyə böhranından sonra ən pis vəziyyət yaranıb. Aparıcı şirkətlər aksiyaların dəyərdən düşməsi nəticəsində milyardlarla dollar itiriblər.
•ABŞ Avropanı Rusiyanın enerji asılılığından qurtarmaq üçün milyard dollar verəcək
Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanı arasındakı “neft müharibəsinin” hansı fəsadları gözlənilir?
2016-cı ildə imzalanan neft hasilatının məhdudlaşdırılması haqda OPEK+ razılaşması 2020-ci il aprelin 1-də qüvvədən düşəcək.
Səudiyyə Ərəbistanı qiymət müharibəsinə başlayıb – bu ölkə öz neftinin istühlakçılarına misilsiz – 6-8 faizlik endirim təklif edir.
Ən yüksək endirim Avropa ölkələrinə – Rusiya neftinin ənənəvi olaraq əsas bazarlnda – təklif edilib.
Beynəlxalq ekspertlər xatırladırlar ki, Səudiyyə Ərəbistanı ilə 30 il əvvəl baş verən sonuncu bu cür toqquşma sovet iqtisadiyyatının çökməsi ilə nəticələnib
Rusiyanın özü üçün neftin ucuzlaşması çox təhlükəlidir. Bu ölkənin büdcəsinin 60 faizi neft və qaz ixracəndan asılıdır və neft qiymətinin ən azı 42,4 dollar olması üzərində qurulub, yalnız bu halda büdcə kəsirsiz qalır.
Fond bazarında Səudiyyə Ərəbistanı da itki yaşayır, bu ölkənin də büdcəsi neft hasilatından asılıdır. Səudiyyə Ərəbistanının neft istehsal edən əsas şirkəti olan “Saudi Aramco”nun aksiyaları əhəmiyyətli dərəcədə dəyərdən düşüb.
Bununla belə bütün bu itkilər son hədd deyil. Neft bazarında qiymət müharibəsi tezliklə tam anarxiyaya gətirib çıxara bilər, bütün neft hasil edən ölkələr öz məhsulunu bazara istədiyi həcmdə çıxarıb, tələbatçılar uğrunda savaşa başlayaraq onsuz da ucuz olan qiyməti daha da endirə bilərlər.
Ekspertlərin dəyərləndirməsinə görə, bu, neftin dəyərini bir barrelə görə 30, hətta 20 dollara endirə bilər.
Ekspertlər bildirirlər ki, baş verənlərdən hələlik gözlənilməz olsa da, yeganə qazanclı vəziyyətdə olan ABŞ prezidentki Donaldt Trampdır.
ABŞ-da şist növündən olan neftin hasilatı sürətlə inkişaf edir və bu sistem kommersiya cəhətdən səmərəli və çevik olduğunu sübut edib. Amerika iqtisadiyyatına qısa müddət ərzində yanacağın ucuz olması sərf edir. Əgər bu qiymət prezident seçkilərinin planlaşdırıldığı 2020-ci ilin noyabrına qədər dəyişməz qalsa, Trampın təkrar seçilmək ehtimalı gözgörəsi artacaq.
Niyə fond bazarlarında ucuzlaşma və neftin dəyərdən düşməsi hamı üçün təhlükəlidir?
Fond bazarlarında böhran haqda xəbərlərə bir çox insanların ilkin reaksiyası neytral olub. Axı çoxları aksiyaya pul yatırmır və birja alveri ilə məşğul olmur.
Amma məsələn, milyonlarla insan pensiya fondlarına ödəniş edir. Fondun böyüməsini stimullaşdırmaq üçün toplanan pullar investisiya kimi istifadə olunur. Yatırımçılar isə adətən bu pulların artırılması üçün məhz hara yatırılması ilə bağlı qərarların verilməsində iştirak etmirlər.
Bu vəziyyətdə bir çox şirkətlərin aksiyalarının kütləvi şəkildə dəyərdən düşməsi pis xəbərdir, ən azı bütün pensiyaçılar üçün.
Bundan başqa, fond birjalarındakı dəyişikliklər milli valyutanın məzənnəsinə birbaşa təsir edir.
