Rusiya sülhməramlıları Qarabağı tərk edəcəklərmi? Bakıdan şərhlər
Rusiya sülhməramlıları 5 il müddətinə Qarabağda yerləşdirilib. Bu, ikinci Qarabağ müharibəsinə son qoyan 2020-ci il 10 noyabr üçtərəfli bəyanatında razılaşdırılıb. Amma Azərbaycanın ekspertlər çevrəsində bu müddət bitəndən sonra Rusiya qoşunlarının Qarabağdan çıxarılacağına dair böyük şübhələr var.
- Gizli laboratoriya: Azərbaycana qarşı yeni təzyiq forması? Bakıdan şərh
- ABŞ konqresmenlərinin Azərbaycana səfərlərini kim maliyyələşdirib? FBI-ın təhqiqatı və Bakıdan şərh
- Ermənistan-Azərbaycan sərhədi, təhlükəsizlik və jurnalistlər
Müxalif siyasətçi Azər Qasımlı və politoloq Şahin Cəfərlinin şərhləri.
Azər Qasımlı: “Qarabağda Türkiyənin hərbi bazaları yerləşdirilməlidir”
“Rusiya ABŞ başda olmaqla NATO-dan öz təhlükəsizliyinə yazılı təminat istəyir. Lakin Rusiya özü qonşu ölkələrin təhlükəsizliyinə təminat vermək istəmir”, — azərbaycanlı politoloq, Siyasi Menecment İnstitutunun rəhbəri Azər Qasımlı bildirib.
Ekspertin fikrincə, Kremlin təhlükəsizlik, müstəqillik, ərazi bütövlüyü məsələlərini post-sovet ölkələri ilə deyil, gedib üçüncü ölkələrlə danışması dünyanı maraqlar sferasına bölmək cəhdidir.
“Rusiya Azərbaycanın təhlükəsizliyinə yazılı təminat verməlidir. İlk növbədə Dağlıq Qarabağ daxil olmaqla bizim ərazi bütövlüyümüzü tanımalıdır, “sülhməramlı kontingent”ini Qarabağdan çıxarmalıdır və daxili işlərimizə qarışmamalıdır.
Bunu etsə, biz də NATO-ya üzv olmayacağımıza, Türkiyənin hərbi bazalarının ərazimizdə yerləşdirməyəcəyimizə təminat verə bilərik. Belə bir müqavilədə Türkiyənin də iştirakçı olması şərtdir.
Təhlükəsizliyimizə və ərazi bütövlüyümüzə təminat verməyən, bu məsələləri bizimlə deyil, üçüncü ölkələrlə danışmağa meyilli olan Rusiyanın Dağlıq Qarabağdan çıxmaq istəməyəcəyi gün kimi aydındır.
Onları müharibə ilə də oradan çıxarmaq üçün yetərli hərbi gücümüz və siyasi imkanımız yoxdur.
Bir sözlə, təminat almadığımız təqdirdə NATO ilə geniş əməkdaşlıq etməli, zamanı yetişəndə Alyansa üzvlük məsələsini də gündəmə gətirməli, Türkiyənin hərbi bazalarının ilk növbədə Şuşa və Hadrutda yerləşdirilməsini razılaşdırmalıyıq.
Əliyev iqtidarından bu xətti tutub bunları edəcəyi ilə bağlı heç bir gözləntim yoxdur. Bunları yalnız demokratik hökumət və sovet elitasına aid olmayan siyasətçilər edə bilər”, – o qeyd edib.
Şahin Cəfərli: “Bu, Konstitusiya pozuntusudur”
Politoloq Şahin Cəfərli Rusiya XİN-in rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarovanın Azərbaycan və Fransa arasındakı qalmaqalla bağlı bəyanatını şərh edib.
Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Azərbaycanın Laçın dəhlizinə tam nəzarət etdiyi haqda sözlərinə reaksiya verən Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi qeyd edib ki, sözügedən dəhliz RF sülhməramlı kontingentinin nəzarətindədir, Azərbaycan sadəcə orada hərəkətin təhlükəsizliyini təmin edir.
“Mariya Zaxarova iddia edir ki, sülhməramlı kontingentin komandanlığı tərəfindən sülhməramlı əməliyyatın keçirildiyi rayonların ziyarət edilməsi qaydaları müəyyənləşdirilib və bu, Azərbaycan tərəfinə də yaxşı məlumdur. Söhbət hansı qaydalardan gedir? Belə qaydaların mövcudluğu ilk dəfədir ki, Rusiya tərəfindən açıqlanır, daha əvvəl məlum deyildi.
Bir dövlətin ərazisinə giriş-çıxış qaydalarının başqa bir dövlət (onun ordusu) tərəfindən müəyyən olunması absurd deyilmi? Aydındır ki, bu, Azərbaycan Konstitusiyasının, ölkənin suverenliyinin kobud pozuntusudur. Zaxarovanın sözlərindən belə məlum olur ki, Moskva özbaşına hansısa qaydalar müəyyən edib və bu barədə Bakını sadəcə olaraq məlumatlandırıb.
Diplomat xanım Azərbaycan tərəfinin həmin qaydalara rəsmi razılıq verib-vermədiyi barədə heç nə deməyib. Böyük ehtimalla belə bir razılıq yoxdur. Hətta Azərbaycan hökuməti buna rəsmi razılıq veribsə belə, bu da qeyri-konstitusiondur”, – Cəfərli qeyd edib.
O, həmçinin qeyd edib ki, Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisində yerləşdirilməsi hələ də ölkə parlamenti tərəfindən ratifikasiya edilməyib.
“Mariya Zaxarovanın xatırlatdığı 6-cı maddədə qeyd olunmuş “Azərbaycan dəhliz üzrə hər iki istiqamətdə vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və yüklərin hərəkətinə təhlükəsizlik zəmanəti verir” cümləsi də əcaibdir və şərhə açıqdır:
1) Azərbaycan hansı vətəndaşların dəhliz üzrə hərəkətinə zəmanət verir?Bu kateqoriyaya təkcə Qarabağ erməniləri daxildir, yoxsa Ermənistanın və istənilən digər ölkənin vətəndaşlarını da əhatə edir? Əhatə edirsə, nəyə əsasən və bunun hüquqi təməli nədir?
2) Azərbaycan hansı növ və hansı dövlət(lər)ə məxsus nəqliyyat vasitələrinin dəhliz üzrə hərəkətinə zəmanət verir?Qarabağ ermənilərinin nəqliyyat vasitələri nəzərdə tutulur, yoxsa Ermənistanın və digər ölkələrin nəqliyyat vasitələri də bura aiddir? Aiddirsə, nəyə və hansı razılaşmaya əsasən?
3) Azərbaycan hansı yüklərin dəhliz üzrə hərəkətinə zəmanət verir? Hərbi təyinatlı yüklər də bura aid edilirmi? Hesab edək ki, Qarabağdakı sülhməramlı kontingentin təminatı və təchizatında Laçın dəhlizindən istifadə edilə bilər. Bəs, Ermənistandan Qarabağa gətirilən, yaxud oradan aparılan hərbi yüklər, o cümlədən silahlı qüvvələrin şəxsi heyəti? Yaxud Laçın dəhlizi vasitəsilə Qarabağa daşınan başqa yüklər? Bu məqam da digərləri kimi aydın deyil və qeyri-müəyyəndir.
Ümumiyyətlə, Azərbaycan dövləti Ermənistanla dövlət sərhədinin Laçın dəhlizinə düşən hissəsinə nəzarət etmirsə, oradan vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və yüklərin hərəkətinə təhlükəsizlik zəmanətini necə verə bilər? Bu cümlədə anormallıq yoxdurmu? Doğrudur, 9-cu maddəyə əsasən Ermənistan da öz növbəsində vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və yüklərin hər iki istiqamətdə maneəsiz hərəkətinin təşkili məqsədilə Azərbaycan Respublikasının qərb rayonları və Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqəsinin təhlükəsizliyinə zəmanət verir. Amma burada söhbət Azərbaycanın bir hissəsi ilə digər hissəsi arasında nəqliyyat əlaqəsindən gedir. İkisi arasında prinsipial fərq var.
Göründüyü kimi, 10 noyabr Bəyanatının mətnini tərtib edən rus dövlət ağlı ora şüurlu şəkildə elə cümlələr yerləşdirib ki, sonradan bunu istədiyi kimi şərh edə bilsin. Bəyanatın ildönümünə həsr olunmuş, yuxarıda istinad verdiyimiz yazımızda qeyd etmişdik ki, beynəlxalq münasibətlərdə Kissincerə aid edilən “konstruktiv ikimənalılıq” (contructive ambiguity) deyilən bir anlayış var. Bəzi razılaşmalarda şüurlu şəkildə çoxmənalı formullardan istifadə olunur, sənədlərə aydın və konkret olmayan elə ifadələr, cümlələr daxil edilir ki, tərəflərdən hər biri sonradan onu öz maraqlarına uyğun şərh edə bilir. 10 noyabr Bəyanatı da bu tip sənədlərdən biridir”, – o əlavə edib.
