“Qarabağdakı proseslər siyasi həbsləri kölgədə qoyub”
Qarabağ münaqişəsi və repressiyalar
“İnsanlarda ümid vardı ki, Qarabağ münaqişəsindəki dəyişikliklərdən sonra Azərbaycanda vətəndaşların hüquq və azadlıqları istiqamətində də bir sıra işlər görüləcək. Amma müharibədən sonrakı son üç il ərzində, əfsuslar olsun ki, belə bir tendensiyanın şahidi deyilik”.
Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində proseslərin dinamikləşməsi fonunda ölkədə insan haqları sahəsində yaranmış vəziyyəti Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzinin rəhbəri, hüquq müdafiəçisi Anar Məmmədli belə şərh edir.
Onun fikrincə, Qarabağda baş verən eskalasiya və sonrakı proseslər ölkədəki insan hüquqları məsələsini arxa plana keçirir, cəmiyyət üçün aktuallığını azaldır. Hüquq müdafiəçisi deyir ki, bu, beynəlxalq insan hüquqları təşkilatlarının Azərbaycanla bağlı fəaliyyətində də hiss olunur.
- “Növbə məndədir?” – Azərbaycanda siyasi proseslərə çıxan vəkillər Kollegiyadan necə uzaqlaşdırılır?
- Türkiyənin Azərbaycana təhvil verdiyi alim Qubad İbadoğlu işi çərçivəsində həbs edilib
- “Azərbaycanda 3 ayda 34 nəfər siyasi motivlərlə həbs edilib”
Son üç ayda Azərbaycanda siyasi məhbusların sayı 31 nəfər artıb. “Azərbaycan siyasi məhbuslarına azadlıq” İttifaqının bu il oktyabrın əvvəlində yaydığı son siyahıya görə, onların sayı 235 nəfərdir. Təşkilatın iyulda açıqladığı siyahı isə 204 nəfərdən ibarət idi.
Anar Məmmədli bildirir ki, hələ ikinci Qarabağ müharibəsi nəticəsində ərazilərin böyük hissəsinin Azərbaycanın nəzarəti altına qaytarılmasından sonra Azərbaycan hökuməti cəmiyyətin dəstəyini və həmrəyliyini qazanıb. Amma bunun müqabilində hakimiyyətin insan hüquq və azadlıqları yönündə siyasəti dəyişməyib.
“Ölkədə hələ də hüquq pozuntuları halları, sosial-iqtisadi sahədə çatışmazlıqlar, məhkəmə hüquq sistemində və siyasi azadlıqlar yönündə problemlər qalmaqdadır”, – deyə o, JAMnews-a bildirib.
Qarabağdakı son proseslər
İkinci Qarabağ müharibəsi 2020-ci il sentyabrın 27-də başlayıb və noyabrın 10-da Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Üçtərəfli Bəyanat imzalaması ilə başa çatıb. Nəticədə, Şuşa da daxil olmaqla keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin bir hissəsi, həmçinin ətraf yeddi rayon Azərbaycanın nəzarəti altına qayıdıb.
2023-cü il 19-20 sentyabrda Azərbaycan Qarabağ bölgəsində “antiterror tədbirləri” keçirdiyini elan edib. Bir sutka davam edən hərbi əməliyyatlar Qarabağdakı tanınmamış rejimin rəsmi Bakının şərtlərini qəbul etməsi ilə nəticələnib. Bunun ardınca, şərtlərə uyğun olaraq, Qarabağdakı qanunsuz silahlı qruplaşma tərksilah olub, tanınmamış hökumət 2024-cü il yanvarın 1-ə qədər buraxılacağını elan edib.
44 günlük müharibə dövründə tanınmamış DQR prezidenti olmuş Arayik Harutyunyan da daxil olmaqla, bu qurumda rəhbər vəzifə tutmuş bir sıra şəxslər Xankəndidə saxlanılaraq Bakıya gətirilib.
Birinci Qarabağ müharibəsində ərazilərin itirilməsi və çox sayda insanın öz evindən köçkün düşməsindən sonra 30 ildən artıq davam edən “məğlubluq” əhvalının ardınca gələn bu xəbərlər, yeni itkilərə rəğmən, cəmiyyətin böyük hissəsində sevinclə qarşılanıb və müzakirə olunan bir nömrəli mövzuya çevrilib.
“Qarabağdakı hadisələr beynəlxalq təşkilatların gündəliyində daha öndə yer alıb”
İyulda həbs olunan müxalif siyasətçi və iqtisadçı alim Qubad İbadoğlunun qardaşı Qalib Bayramov Qarabağdakı son hadisələr fonunda həm yerli, həm beynəlxalq səviyyədə siyasi məhbusların müdafiəsinin zəiflədiyi fikri ilə razı deyil:
“Mən Qubad İbadoğlunun qardaşı kimi konkret bir keys üzərindən demək istəyirəm ki, onun qanunsuz həbsdən azad olunması ilə bağlı həm yerli, həm beynəlxalq səviyyədə fəaliyyətlərimizi əvvəlki ardıcıllıqla davam etdiririk.
Təbii ki, son hadisələr beynəlxalq təşkilatların gündəliyində daha öndə yer alıb. Amma hesab etmirəm ki, bizim fəaliyyətimizdə hər hansı bir zəifləmə olub”, – deyə o JAMnews-a bildirib.
“Müharibə əleyhdarları”
Qarabağda son hərbi əməliyyatlar başlayan gündən etibarən ən azı 6 fəal sosial şəbəkələrdə müharibə əleyhinə postlar paylaşdıqdan sonra saxlanılıblar. Onların əksəriyyəti “qadağan olunmuş informasiyanı yaymaq” ittihamı ilə 30 sutka inzibati həbslə cəzalandırılıblar.
Həbs edilən müharibə əleyhdarlarından biri – jurnalist Nurlan Qəhrəmanlı (Libre) məhkəməyə gətirildiyi zaman polis idarəsində işgəncəyə məruz qaldığını bildirib. Orada olan fəallar və jurnalistlər onun bədəninin müxtəlif yerlərində göyərmiş izlərin olduğuna şahid olublar.
“Hərbi əməliyyatlar zamanı həbsi onun müdafiəsini zəiflədib”
İşçi hüquqları müdafiəçisi və müharibə əleydarlarından Afiəddin Məmmədov da sentyabrın 20-də saxlanılıb. Amma digərlərindən fərqli olaraq o, inzibati cəza almayıb, ona qarşı Cinayət Məcəlləsinin sağlamlığa qəsdən ağır xəsarət yetirmə, silah və ya silah qismində əşyadan istifadə etməklə xuliqanlıq maddəsi ilə cinayət işi açılıb. Barəsində iki aylıq həbs-qətimkan tədbiri seçilən A.Məmmədov özünü təqsirli hesab etmədiyini və həbsinin siyasi motivli olduğunu deyir.
İctimai fəal Əhməd Məmmədlinin sözlərinə görə, Afiəddin Məmmədovun məhz Qarabağda hərbi əməliyyatlar başlanan zaman həbs edilməsi, onun müdafiəsinə mənfi təsir göstərib:
“Qarabağda münaqişə olduqda Azərbaycanda siyasi məhbusların vəziyyəti pisləşir, müdafiəsi zəifləyir. Uzun müddətdir ki, həbs ssenarisi qurulan Afiəddin Məmmədov müharibə vəziyyətindən istifadə edilərək həbs olunması ilə müdafiəsinin əvvəlki qədər güclü olmadığını hiss edirik”.
“İnsanları təbii olaraq müharibə xabərləri maraqlandırırdı”
Feminist fəal Gülnarə Mehdiyeva da hesab edir ki, ölkə gündəminin Qarabağda gedən proseslərlə məşğul olması siyasi motivlə həbs edilən şəxslərin müdafiəsini kölgədə qoyub:
“Əvvəllər bu həbsləri daha çox ictimailəşdirmək imkanımız vardı. Amma hərbi əməliyyatların olduğu dönəmdə normal olaraq insanlar daha çox həlak olanlarla, müharibə ilə bağlı xəbərləri paylaşırlar.
Yəni prioritet budur, xəbər başlıqlarına bu yansıyır. Bu da siyasi həbsləri gündəmə gətirməyi çətinləşdirir. İctimai diqqətdən yayınan məsələlərdə isə hökumət bütün qanunsuzluqları çox rahat eləyə bilir”.
“Azadlıq, rifah və demokratiya məsələləri çox önəmlidir”
Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədr müavini Seymur Həzi hesab edir ki, bu hal müvəqqətidir və zamanla siyasi motivli həbslər yenidən diqqət mərkəzinə gələcək: “Hazırda Azərbaycan həbsxanalarında 200-dən çox siyasi məhbus var və bunların hamısı da Azərbaycan insanının azadlıq, demokratiya, rifah məsələlərinə görə həbs olunublar. Onlar qısa müddət üçün ikinci plana keçə bilərlər, amma sonra yenə gündəmin əsas hadisəsinə çevriləcəklər. Müharibədə insan itkisi, təbii ki, cəmiyyətin bir nömrəli hadisəsinə çevrilir. Amma insanlar üçün daimi azadlıq, rifah və demokratiya məsələləri çox önəmlidir məncə”.
