İşləyirəm və qorxuram. Tbilisidə küçə satıcıları ilə mübarizə aktivləşib

Foto: Diana Petriashvili

Tbilisidə bir tərəfdən, küçə alverçiləri, digər tərəfdən də meriya, polis və əksər şəhərlilər arasında döyüşün növbəti mərhələsi başlayıb.

Martın 19-dan meriyanın xüsusi qərarı ilə, Ağmaşenebeli prospektində stellaj və rəfləri sökməyə başlayıblar, bütün bu proses də lənətlərlə və adətən 20-30 adamın iştirak etdiyi gündəlik etiraz aksiyaları ilə müşayiət olunur.

Alverçilərin özləri tərəfindən əllərinə keçən vasitələrlə quraşdırdığı qanunsuz yöndəmsiz tikililər demək olar ki, sökülüb, onların sahiblərinə isə meriya bazardakı icazə olunan yerlərə keçməyi təklif edib. Onlara uyğunlaşmağa kömək etmək üçün, satıcıları altı ay ərzində vergi ödəməkdən azad ediblər.

Tbilisinin Çuqureti rayon administrasiyasının rəhbəri Zurab Çikviladze təkidlə hamıya sakitcə küçələri tərk edib, bazarlarda alver etməyi məsləhət görür. “Küçə alverini artıq geri qaytarmaq mümkün deyil”, – o deyir.

Deməli meriyaya inansaq, küçə alverçiləri kastası artıq tez bir zamanda yer üzündən silinəcək. Ona görə də onlara və bu kastadan tezliklə azad olmaq istəyən Tbilisi sakinlərinə yaxından nəzər yetirək.

Tbilisinin müxtəlif yerlərində bazarlar yaranıb. Bu bazarlar qəfil və xaotik əmələ gəlir. Baxırsan dünən burada avtobus dayanacağı vardı, bu gün isə saqqız, siqaret satan qoca qadın əyləşib, sabah isə Axalkalaki kartofu satan kişi, Qardabani göyərtisi satan xala və ya əlində tutuquşu olan qaraçı oturacaq.

Gürcüstanda icazəsiz küçə ticarəti qadağandır. Qanuna əsasən bu fəaliyyətlə məşğul olan şəxs 500 lari cərimə olunur və onun piştaxtası sökülür.

Lakin, adətən orta statistik alverçinin nə piştaxtası, nə də cəriməni ödəyəcək pulu olur. Buna görə də cərimə tətbiqi, qarğış, isterika, səs-küylə müşayiət olunur.

Bazarda icazəsiz ticarətlə məşğul olan insanlar daim ayıq-sayıqdırlar. Polis gələn kimi öz mallarını yığıb gözdən itirlər. Bu onları polisin cəriməsindən qurtarır. 
Adətən polis patrulları icazəsiz məntəqələri meriyanın işçiləri – nəzarət xidməti ilə birlikdə gəzirlər. Cərimələr tez-tez tətbiq olunmur- seçkilərə az qaldığını nəzərə alsaq, deməliyik ki, bu, olduqca xoşagəlməz tədbirdir.

Demək olar ki, Gürcüstanda bütün siyasətçilər küçə ticarətçiləri üzərindən manipulyasiya edir. Bu ən kasıb zümrədir və ən çox seçkiqabağı vədlər bu zümrəyə verilir.

Keçən il Gürcüstanın rəsmi bazarlarında hardasa 50 min insan alver edirdi.

Lakin rəsmi işçilərin icazəsizlərə nisbəti hər 10 nəfərdən birindir.

İcazəsiz ticarətlə məşqul olan insanların real sayını bilmək üçün Gürcüstanda olan “müstəqil əməkçilərin sayını müəyyən etmək kifayətdir. Xırda ticarətlə məşğul olan insanlar məhz bu qrupa aiddir.

Məsələnin miqyasını təsvir etmək üçün daha bir rəqəm: Gürcüstanda rəsmi olaraq 2 milyondan az insan işlə təmin olunub. 52 faiz insan – yeraltı keçidlərdə, bazarlar və ilk abzasda qeyd etdiyimiz kimi, avtobus dayanacaqlarında özlərini işlə təmin edib.

Yəni, işləyən insanların yarıdan çoxu polis görəndə qaçır, gizlənir və cərimədən qorxur. Onlar bu işin sabah da olacağına və yenidən pul qazana biləcəklərinə əmin deyillər.

Küçə ticarətçiləri və onların ailələri (bu isə az deyil) küçə ticarətinin qanuniləşdirilməsini tələb edir. Lakin, Tbilisi sakinlərinin əksəriyyəti qanunsuz ticarət obyektlərinin bağlanmasının tərəfdarıdır.

Narazılığın əsas səbəbi – antisanitariya və fırıldaqçılıqdır. Bir çox hallarda bazarlar səliqəsizdir, çəkidə aldadırlar, yayda isə xarab məhsul almaq riski var.

Digər tərəfdən Gürcüstan mediasında mütəmadi olaraq bu mövzuya toxunur və korrupsiya barədə yazırlar. Deyilənə görə, küçə ticarətçilərindən müntəzəm olaraq qeyri-rəsmi “vergi yığılır və həmin vergilərin hara getdiyi məlum deyil.

Ümumiyyətlə, icazəsiz ticarət kənardan bir qədər orijinal və yaradıcı görünür.

Məsələn, Gürcüstanın yüksək dağ regionlarında qarşılıqlı mübadilə edirlər. Türk malları ilə dolu (corab, alt paltarı) araba gəlir və qida məhsulları (pendir, yumurta, pomidor) ilə dəyişdirilir.

Bu ticarətlə məşğul olan insanlar, adətən kəndlərdə təqaüdün nə zaman verildiyini bilir və pul almaq məqsədi ilə həmin vaxt kəndə gəlirlər.

Lakin, bir çox kənd sakinləri üçün təqaüd yeganə yaşayış mənbəyidir. Buna görə də pulu ancaq məhsulla dəyişmək mümkün olmayan (həkim qəbulunda, benzin və avtobusa bilet aldıqda), ən çox lazım olan hallarda xərcləməyə çalışırlar.

Şəhərlərdə isə avtobus dayanacaqlarında olduğu kimi icazəsiz ticarətin daha bir növü yaranıb – onlayn ticarət. Sosial şəbəkələrdə “Ucuz uşaq ayaqqabıları, “Sifarişlə paltar kimi müxtəlif adlarda profillər açılır.

Yeri gəlmişkən, Gürcüstanda Facebook-un ən məşhur səhifələri onlayn aliş-veriş səhifələridir. Lakin bütün Qafqazda olduğu kimi Gürüstanda da bu səhifələrə yalnız alış-veriş etmək üçün yox, adamlara baxmaq, zarafat etmək, müzakirələr aparıb, sonda yenə də öz fikrində qalmaq üçün üzv olurlar.