"Qafqazda yeni bir dövrün başlanması üçün bir şans var": Ermənistan XİN rəhbəri Antalyadakı forumda
Ermənistanın xarici işlər naziri Antalyadakı diplomatik forum barədə danışdı
Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münasibətlərin tənzimlənməsi prosesi Ermənistan-Türkiyə dialoqunun bir hissəsidir. Türkiyə tərəfi İrəvanla ikitərəfli razılaşmaların yerinə yetirilməsi baxımından Ermənistan-Azərbaycan istiqamətində irəliləyiş gözləyir. Bunu Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Antalyada keçirilən diplomatik forumun yekunlarına dair açıqlamasında bildirib.
“Bizim yanaşmamız fərqlidir. Hesab edirik ki, Ermənistan-Türkiyə münasibətlərindəki irəliləyiş Ermənistan-Azərbaycan tənzimlənməsinə müsbət təsir göstərəcək,” — deyə o bildirib.
Ararat Mirzoyan forum çərçivəsində keçirilən görüşlərdən danışıb, Azərbaycanla aparılan danışıqları və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşdırılması prosesini verdiyi müsahibədə şərh edib.
11-13 aprel tarixlərində Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Antalyada keçirilən diplomatik forumda iştirak edib. Ermənistan artıq üçüncü ildir ki, bu tədbirdə iştirak edir. Nazir Türkiyə və Azərbaycanlı həmkarları da daxil olmaqla bir sıra ikitərəfli görüşlər keçirib. Bundan əlavə, Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstanın xarici işlər nazirləri birlikdə Cənubi Qafqazdakı vəziyyətə dair panel müzakirəsində iştirak ediblər.
Antalya forumu ilə bağlı əsas məqamlar və Ermənistan XİN rəhbərinin müsahibəsində səsləndirdiyi fikirlər.
- “Bakının tələblərinin altına saatlı bomba döşənib” – ermənistanlı analitik
- “Ermənistan-İran hərbi təlimləri təkcə Bakıya ünvanlanmış ismarıc deyil”
- Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişi niyə imzalanmır? Bakı və İrəvanın baxışları harada toqquşur?
İkitərəfli görüşlərin nəticələri barədə məhdud məlumat
Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi yalnız onu bildirib ki, Ararat Mirzoyan Azərbaycanlı həmkarı Ceyhun Bayramovla Ermənistan-Azərbaycan sülh sazişi mətninin yekunlaşdırılmasından sonrakı vəziyyəti müzakirə edib.
“Mətndə bildirilir ki, nazirlər dialoqu davam etdirməyə hazır olduqlarını təsdiqləyiblər”.
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidanla keçirilən görüş barədə məlumat da eyni dərəcədə məhdud olub. Verilən məlumata görə, nazirlər Ermənistan-Türkiyə ikitərəfli gündəliyindəki cari məsələləri müzakirə edib, regional və beynəlxalq hadisələrə dair fikir mübadiləsi aparıblar.
«Bizim seçim imkanımız var» — Mirzoyan
“Bizim, Azərbaycanlı, gürcü və türk dostlarımızın seçim imkanı var. Seçim budur: ya dəyişikliklərin geri dönməz olduğuna əmin olmaq üçün daha 100 və ya 200 il gözləyək, ya da prosesi başlayaq, bir kərpic, sonra birini daha, sonra yenisini qoyaraq. Bu yolla sülh içində bir region yarada və əməkdaşlığı, enerji və tranzit layihələrini inkişaf etdirə bilərik”, — deyə Ararat Mirzoyan panel müzakirəsi zamanı bildirib.
O deyib ki, Ermənistan əməkdaşlıq yolunu seçir. Amma “öz-özü ilə əməkdaşlıq edə bilməz”. Qarşı tərəf — Azərbaycan da əməkdaşlığa hazır olmalıdır. Nümunə kimi, Yerevanın regional kommunikasiya yollarının açılması ilə bağlı təklifini göstərib. Qeyd edib ki, İrəvan Bakı tərəfinə konkret təklif təqdim edib, lakin cavab almayıb.
Müzakirənin moderatoru Mirzoyandan soruşub ki, Azərbaycanın narahatlığını anlayırmı, xüsusən də Ermənistan Konstitusiyası ilə bağlı. Moderator Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovun bəyanatına istinad edib: “Ermənistan Konstitusiyasına əsasən, Qarabağ Ermənistanın bir hissəsi kimi göstərilir”.
“Ermənistan Respublikasının Konstitusiyasında Qarabağın Ermənistanın bir hissəsi olduğu ilə bağlı heç bir ifadə yoxdur. Belə bir maddə yoxdur”, — deyə Mirzoyan cavab verib.
O bildirib ki, Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı heç bir iddia yoxdur. Bundan əlavə, sülh sazişinin mətnində tərəflərin bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanımasına dair müddəa yer alır. Həmçinin həmin sənəddə belə bir bənd də var: tərəflər sazişin müddəalarının yerinə yetirilməməsini öz daxili qanunvericiliklərinə əsaslanaraq əsaslandıra bilməzlər.
Ermənistanın xarici işlər naziri vurğulayıb ki, ərazi iddiaları əksinə, məhz Azərbaycanın Konstitusiyasında mövcuddur:
“Azərbaycan özünü birinci — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hüquqi varisi elan edir. Biz yaxşı bilirik ki, həmin cümhuriyyət daha geniş ərazini özünə aid hesab edirdi. Bu ərazi isə Ermənistanın suveren ərazisinin təxminən 60 faizini əhatə edir”.
Mirzoyanın fikrincə, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin imzalanması sırf siyasi iradə məsələsidir.
“Bu, diqqətimizi nəyə yönəltməyimizlə bağlı məsələdir. Biz sülh qurmaq yoluna gedirikmi, imkanlardan istifadə edirikmi, yoxsa narahatlıqlar üzündən prosesi bağlayırıq? Əgər imkanlardan istifadə etmək iradəsi varsa, yollar da tapılacaq”, — deyə Mirzoyan bildirib.
O əmindir ki, sazişin imzalanması, dialoqun yeni mərhələsinə keçid, Cənubi Qafqazda və ümumilikdə regionda sülh münasibətləri və rifah üçün yeni bir dövrün başlanması üçün pozitiv ilkin şərtlər mövcuddur.
“Forum — türkiyəli həmkarlarla görüşmək üçün yaxşı imkandır”
“CivilNet” nəşrinə verdiyi müsahibədə Ararat Mirzoyan bildirib ki, digər ölkələrin nümayəndə heyətləri ilə görüşmək imkanı yalnız bu forumla məhdudlaşmır, başqa platformalarda da belə imkanlar olur. Lakin o, Türkiyə nümayəndələri, xüsusilə türkiyəli həmkarlarla görüşlərin əhəmiyyətini vurğulayıb:
“Fidanla biz, xüsusilə, Ermənistan-Türkiyə dialoqunun mövcud vəziyyətini, artıq atılmış addımları və atıla biləcək növbəti addımları müzakirə etdik”.
Mirzoyan hesab edir ki, bu cür tədbirləri buraxmaq olmaz. Onun sözlərinə görə, may ayının sonunda Ermənistanda da buna bənzər diplomatik forum — “Yerevan Dialoqu” keçiriləcək. Artıq tərəfdaşlara dəvətlər göndərilir. Lakin Mirzoyan Türkiyə və Azərbaycanlı həmkarların da dəvət olunub-olunmayacağını dəqiqləşdirməyib.
“Türkiyə ilə daha geniş əməkdaşlıq perspektivi var”
Ermənistanın xarici işlər naziri bildirir ki, həm İrəvan, həm də Ankara təkcə diplomatik münasibətlərin qurulması deyil, eyni zamanda dövlətlərarası ticarət, tranzit daşımalarının başlanması və birgə enerji layihələri üçün də imkanlar görür:
“Əməkdaşlığın qurulması üçün imkanlar var. Biz yalnız minimal münasibətlərin qurulması və qarşılıqlı dözümlülükdən danışmırıq. Daha geniş əməkdaşlıq perspektivlərinin mövcud olduğu anlayışı formalaşıb”.
Ermənistan-Türkiyə istiqamətində irəliləyiş gözləməyin mümkün olub-olmadığı ilə bağlı sualı cavablandırarkən, Ararat Mirzoyan artıq görülmüş işləri sadalayıb:
- birbaşa aviauçuşlara qoyulmuş qadağanın ləğvi,
- Margara–Alican sərhəd keçid məntəqəsindəki infrastrukturun vəziyyətinin araşdırılması,
- Gümrü–Qars dəmir yolunun və digər infrastrukturun vəziyyətinin qiymətləndirilməsi,
- Ani tarixi körpüsünün bərpası çərçivəsində müxtəlif sahələr üzrə mütəxəssislərin görüşləri.
Bununla yanaşı, o, bəzi razılaşmaların hələ həyata keçirilmədiyini etiraf edib. Xüsusilə, üçüncü ölkələrin və diplomatik pasportları olan şəxslərin Türkiyə sərhədinin açılması ilə bağlı razılaşma hələ yerinə yetirilməyib:
“Bu bir prosesdir. Bəzi məsələlər sürətlə irəliləyir, bəziləri isə yavaş. Amma deyə bilərəm ki, ümumi anlayış var ki, dialoq münasibətlərin tam tənzimlənməsi, diplomatik əlaqələrin qurulması və sərhədin açılması ilə bağlıdır”.
1991-ci ildə SSRİ-nin dağılmasından sonra Türkiyə de-fakto Ermənistanı tanıyıb, amma hələ də diplomatik əlaqələr qurmaqdan imtina edir. 1993-cü ildən Türkiyə bir tərəfdən Ermənistanla hava və quru sərhədlərini bağlayıb.
2022-ci ilin iyulunda Ermənistan və Türkiyənin münasibətləri normallaşdırmaq üzrə xüsusi nümayəndələri üçüncü ölkələrin və diplomatik pasportları olan şəxslərin Türkiyə sərhədinin açılması ilə bağlı razılaşmışdılar. Lakin bu razılaşma hələ həyata keçirilməyib.
“İrəliləyiş əldə edildiyini söyləmək böyük bir şişirtmə olardı” — Bayramovla görüş barədə
Türkiyədə, sülh sazişinin mətninin razılaşdırılmasından sonra Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirlərinin ilk görüşü baş tutub. Mirzoyanın sözlərinə görə, o və Ceyhun Bayramov sazişin imzalanması məsələsini müzakirə ediblər:
“Ermənistanın yanaşması belədir — imzalayıb ratifikasiya etməyə dərhal başlamaq, sonra isə digər məsələləri həll etməyə çalışmaq”.
Ermənistanın və Azərbaycanının münasibətləri ilə bağlı ön şərtlər
Bakı tərəfindən irəli sürülən ön şərtlərdən biri sülh sazişi imzalanmadan əvvəl Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsi və Minsk Qrupunun fəaliyyəti dayandırılması idi. Mirzoyan bir daha vurğulayıb ki, Ermənistanın Konstitusiyasında Azərbaycanla bağlı ərazi iddiaları yoxdur.
Bundan əlavə, o, sülh sazişinin imzalanması ilə bağlı qeyd edib ki, Yerevan və Bakı qarşılıqlı olaraq bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, hansı sərhədlər üzrə ki, bu sərhədlər SSRİ-nin dağılması zamanı mövcud idi.
Minsk Qrupu isə Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi ilə məşğul olub, nazir bildirib ki, bu qurumun lazım olmaması, münaqişə artıq mövcud olmadığı zaman, yəni sülh sazişi imzalanandan sonra ortaya çıxacaq:
“Biz bu iki hərəkəti eyni anda həyata keçirməyə hazırıq. Yəni, sazişi imzalayıb, Minsk Qrupunun fəaliyyətinin dayandırılması ilə bağlı təşəbbüs irəli sürərək, ATƏT-in tərəfdaşlarına, katibliyinə və üzv ölkələrə müraciət edəcəyik”.
Eyni zamanda, Mirzoyan qeyd edib ki, Bayramovla görüşdə “irəliləyiş əldə etmək, bir-birini mövqeləri dəyişməyə inandırmaq” böyük bir şişirtmə olardı.
“Danışıqlar o vaxta qədər davam etməlidir ki, müsbət həllər tapılsın. Danışıqların dayandırılması ümumi tənzimləmə prosesinə müsbət təsir göstərə bilməz, Cənubi Qafqazda sülhün qurulması haqqında danışmaq belə olmaz”, — deyə o əlavə edib.
“Ermənistan-Azərbaycan prosesi dalana dirənməsin deyə hər şey ediləcək”
Ermənistanın xarici işlər naziri bir daha bəyan edib ki, ölkəsi sənədi dərhal imzalamağa hazırdır:
“Lakin belə bir hazırlıq Azərbaycan tərəfdə yoxdur. Prosesin dalana dirənməməsi üçün hər şey ediləcək. Biz dalana dirənmiş vəziyyət istəmirik. İndiyədək sərgilədiyimiz konstruktiv yanaşma da məhz bunu göstərir”.
O, Azərbaycan tərəfinə silahlanmaya nəzarət və sərhəd insidentlərinin araşdırılması üçün birgə mexanizmlərin yaradılmasını təklif etdiklərini xatırladıb. Həmçinin, Bakıdakı narahatlıqları aradan qaldıran infrastrukturun blokdan çıxarılması təklifindən danışıb:
“Əvvəlcə Azərbaycan tərəfindən az da olsa müsbət reaksiya gördük. Amma indi bu təklifə daha soyuq münasibət müşahidə edirik. Bu dəyişikliyin səbəbini təxmin etmək mənim üçün çətindir”.
Mirzoyan izah edib ki, söhbət dəmir yolu ilə yüklərin göndərilməsi və qəbulundan gedir. Ermənistan ərazisindən keçən yüklərin təhlükəsizliyinə zəmanət verdiyini bir daha vurğulayıb. Eyni zamanda əlavə edib ki, İrəvan “fövqəladə hadisə və ya insident halında maliyyə kompensasiyasını nəzərdə tutan sığorta alətləri” də təklif etməyə hazırdır.
Ermənistanın xarici işlər naziri — Antalyadakı diplomatik forum barədə
