“Pərdəarxası danışıqlar dayanmayıb”. Zərdüşt Əlizadə Qarabağdakı vəziyyət haqda
Zərdüşt Əlizadə Qarabağdakı vəziyyət haqda
38 gündür ki, Laçın yolunda vəziyyət dəyişməyib. Şuşa yaxınlığında fasiləsiz etiraz aksiyası keçirən azərbaycanlı fəallar tələblərinin heç birinə nail ola bilməyiblər. Ermənistan tərəfi Qarabağın erməni əhalisinin yaşadığı hissəsində tanınmamış rejimin “blokadaya alındığını” bildirir. Eyni zamanda, Bakı ilə Yerevan arasında bütün təmaslar dayandırılıb, tərəflər mütəmadi olaraq bir-birini danışıqlar prosesini pozmaqda ittiham edən bəyanatlar mübadiləsi aparır. Lakin azərbaycanlı politoloq Zərdüşt Əlizadə deyir ki, danışıqlar prosesi cəmiyyət üçün açıq olmasa da, dayandırılmayıb, pərdəarxasında davam edir.
- Ermənistandan Xankəndiyə alternativ yol varmı? Bakıdan şərh
- Almaniyadan deportasiya edilən daha bir müxalifətçi Azərbaycanda mühakimə olunub
- “Vardanyan Rusiyanın layihəsi olsaydı, yol açıq olardı” – Tomas de Vaal
Azərbaycanlı politoloq Zərdüşt Əlizadə Qarabağın erməni əhalisinin məskunlaşdığı hissəsi ətrafında yaranmış vəziyyəti şərh edib, həmçinin regionda gələcək proseslərlə bağlı fikirlərini bölüşüb.
Ermənistandakı vəziyyət haqda
Əlizadənin fikrincə, hazırda “erməni cəmiyyəti uzun illər ona təlqin edilən əsatirdən xilas olmaq istəyir”.
“Bu əsatir ondan ibarətdir ki, bütün dünya ermənilərə borcludur, ermənilər “tarixi torpaqlarını” bərpa etməlidirlər, “Böyük Ermənistan” qurmalıdırlar və s. Qərb, şərq, cənub və şimal da onlara minnətdar olmalıdır ki, onlar “dünyada mədəniyyətin və həqiqətin rəmzidirlər”. Bu fikirlər uzun illər erməni cəmiyyətinə təlqin olunub.
Amma indi həyat elə gətirib ki, bu əsatir dağılmağa başlayır. Ermənistan blokadaya düşdü, Qarabağı özünə qata bilmədi, ölkə dərin iqtisadi və mənəvi tənəzzülə uğradı, əhali seyrəlməyə, Ermənistandan getməyə başladı və Rusiyadan tam asılı vəziyyətə düşdü”, – politoloq hesab edir.
O, vurğulayır ki, proses 2020-ci il 44 günlük müharibəsindən sonra daha da dərinləşib:
“Ermənistan 44 günlük müharibədə ağır məğlubiyyətə uğradı. Rusiya son anda Qarabağda erməni separatçıların qalmasına nail oldu. Məcbur olduq ki, rus sülhməramlıların orada yerləşməsinə razı olaq.
Ermənilər isə həm Qarabağ ətrafında işğal etdikləri yeddi rayondan çıxarılıblar, həm də separatçıların nəzarətində olan keçmiş “dağlıq Qarabağın” 25-30 faizində Azərbaycan dövlətinin suverenliyi təmin olunub. Belə bir şəraitdə erməni cəmiyyəti təbii olaraq, dərin böhran içindədir”.
Əlizadə qeyd edib ki, Nikol Paşinyan hökuməti “addım-addım, inadla və ardıcıl olaraq Ermənistanı Rusiyadan qoparmağa çalışır”.
“Bu məsələdə Qərb Paşinyana dəstək verir. Ermənistan cəmiyyətində ruspərəst qüvvələr çox atılıb- düşdü, ancaq parlament seçkilərində cəmi 25 faiz səs qazandı və mitinqlərə əhalini cəlb edə bilmədi. Onların kütləvi etiraz aksiyaları ilə hakimiyyətə gəlmək imkanları yoxdur. Belə bir şəraitdə Rusiya Ermənistanı tam ram edə bilmir.
Paşinyan açıq şəkildə deyir ki, KTMT-dən, Avrasiya İttifaqından da çıxa bilərlər, gələcəyimiz Qərblə bağlıdır və biz Azərbaycanla hansısa bir formada dil tapmalıyıq. Paşinyan bunları deyir, lakin Xankəndidə vəziyyət bir qədər fərqlidir”.
Qarabağda nə baş verir?
“Xankəndidə rus sülhməramlıları var. Üstəlik orada rus kəşfiyyatına bağlı olan erməni əsilli casuslar erməni icmasını nəzarətdə saxlayır. Həmin erməni cəmiyyəti dərin böhran içindədir. Mən onları izləyirəm, şərhlərdə yazırlar ki, biz gələcəyi olmayan cəmiyyətik, necə yaşayacağımızı bilmirik, böyük qüvvələrin əlində oyuncağıq və s.
Qarabağın erməni icmasının liderləri məsələnin nə yerdə olduğunu dərk edərək çalışıblar ki, Azərbaycan tərəfi ilə dil tapsınlar. Əslində Xankəndidəki separatçılar bizdəki korrupsioner məmurlardan ciddi fərqlənmirlər. Onlar da rüşvət alır, erməni icmasını əzir, korrupsiya ilə məşğul olur və s. Prinsipcə onlar Qarabağda erməni məmuru kimi qalıb, erməniləri “çapmaqda” davam etmək üçün Azərbaycan tərəfi ilə danışmağa razıdırlar”, – Zərdüşt Əlizadə hesab edir.
Onun sözlərinə görə, Vitali Balasanyan və digərləri Azərbaycanla münasibətdə düşünürdülər ki, bizi təyin edin Qarabağdakı ermənilərin rəhbəri, büdcədən maliyyə ayırın və görün onu necə həzmdən keçiririk.
“Amma rus kəşfiyyatı bütün bunları görürdü. Bəli, ruslar onları sıxırdı, təzyiqlər edirdi, sadə erməniləri qorxudurdu. Amma Vitali Balasanyanı qorxutmaq mümkün deyil. O, deyirdi ki, Azərbaycanla danışıram, əcəb edirəm, əhalini saxlamaq istəyirəm və s. Beləcə, ruslar gördülər ki, Qarabağdakı separatçıların başçılarına bel bağlamaq olmaz, bunlar Azərbaycanla dil tapmağa hazırdırlar. Dərhal götürüb Ruben Vardanyanı desant kimi Xankəndinə atdılar.
Vardanyan da başdan-ayağa çirkaba bulaşan, zənginliyinə görə Rusiyaya minnətdar olan birisidir. Beləcə, onu Xankəndinə gətirdilər və Araik Arutunyanı məcbur etdilər ki, bu şəxsi “dövlət naziri” qoysun. O da başladı ki, Qarabağ adından mən danışa bilərəm. Beləcə, Qarabağdakı erməni “liderləri” keçdi ikinci plana, onların səsi olmadı.
Hazırda Xankəndidə dərin böhran var. Qərbdə bəzi qüvvələr elan edirlər ki, yol açılmalıdır, Qarabağın erməni əhalisi acından ölür və s. Halbuki, Qarabağdakı varlı ermənilər səhər xaş, axşam kabab yeyirlər.
Vəziyyət hələlik qeyri-müəyyəndir. Çünki Vardanyan Qarabağ ermənilərinin müəyyən hissəsinin dəstəyinə, rus sülhməramlı qoşunlarına və bir də Azərbaycanın dözümünə söykənir. Azərbaycan haqlı olaraq zor işlətmək istəmir, bunun bizə xeyri də yoxdur”.
Perspektivdə nə gözləməli?
Əlizadə əmindir ki, indi bütün kartlar Azərbaycanın əlindədir:
“Azərbaycansız nəsə etmək mümkün deyil. Amma bizim də zəif tərəfimiz var. Xüsusilə, insan haqları məsələsində”.
Politoloqun fikrincə, Qarabağın erməni əhali arasında tanınmamış rejim liderlərinin mövqeyi güclüdür:
“Azərbaycan onların hamısını olmasa da, müəyyən hissəsini qəbul etməyə hazırdır. Onların Azərbaycanın tərkibində Xankəndidə məmur işləməsini də müzakirə etmək olar. Bu, müsbət məqamdır.
Həm də aydındır ki, camaat ağır vəziyyətdə olanda heç kimin keçmişinə baxmırlar. Xankəndidəki erməni cəmiyyəti də yadına salmır ki, bu “liderlər” bizi 30 il əvvəl cəhənnəm oduna salıblar, münaqişə girdabına atıblar, bizə zillət yaşadıblar və s.
Əksinə, onlar deyəcəklər ki, bu adamlar Azərbaycanla dil tapırlar, heç olmasa Azərbaycan hökuməti bura gəlsin, bəlkə evimizi yaxşı qiymətə satıb İrəvandan ev ala bilək. Yəni, hamı özünü, balasının gələcəyini düşünür.
Əlbəttə, Xankəndidə Asan Xidmət olsa və bir-iki erməni evini yaxşı qiymətə sataraq gedib Ermənistanda özünə ev ala bilsə, inanın ki, Asan Xidmətin qabağında uzun növbələr yaranacaq”.
Ruben Vardanyanın taleyinə gəlincə, politoloq əmindir ki, onun “perspektivi yoxdur”:
“Qarabağdakı ermənilər arasındakı təcrübəli adamların hamısı bilir ki, Vardanyanın gələcəyi yoxdur və onu Azərbaycan qəbul etmirsə, deməli, Vardanyan heç kimdir. Qarabağ erməni icmasının təcrübəli hissəsi bu reallığı anlayır”.
“Pərdəarxası danışıqlar dayanmayıb”
“Azpolitika” portalına müsahibəsində Zərdüşt Əlizadə Azərbaycan və Ermənistan arasında danışıqlar prosesinin davam etdiyinə əminliyini bildirib:
“Proses gedir. Moskva vasitəsilə, Brüssel xətti ilə kontaktlar var. Amerika da çalışır ki, danışıqlarda əsas rolu özü oynasın.
Üzdə danışıqlar getməsə də, arxada proses var. Tərəflər arasında birbaşa əlaqələr də olmamış deyil.
Yaxşı haldır ki, danışıqlar gedir, tərəflər bir-birinin mövqeyini öyrənir, uzlaşdırır, ortaq məxrəci tapmağa çalışır. Əslində, bütün bunlar çox müsbət haldır”.
