Necə Rusiyanın bir hissəsi olmaq olar

Cənubi Osetiyada azı sosial şəbəkələrdə səs-küy qaldırılıb. Mübahisəyə səbəb prezident Leonid Tibilovun Konstitusiyaya, o cümlədən 10-cu maddəyə dəyişikliklər edilməsi ilə bağlı təşəbbüsü oldu. Bu düzəlişlər qəbul edildiyi halda Cənubi Osetiya prezidenti Cənubi Osetiyanı RF tərkibinə federasiyanın ayrıca subyekti kimi daxil edilməsi xahişiylə fərdi olaraq Rusiyaya müraciət etmək hüququ alacaq.

Putin tərəddüd edir

2016-cı il aprel ayının əvvəlində Tibilov mətbuat konfransında bildirdi ki, Rusiya prezidenti ilə Moskva tərəfindən Cənubi Osetiyanin Rusiya Federasiyası tərkibində respublikalardan biri olması məsələsinin nəzərdən keçirilməsini müzakirə edib.

“Biz Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə bu məsələni müzakirə etdik və belə bir qərara gəldik ki, bu Cənubi Osetiyanın daxili məsələsidir. Bu məsələnin hüquqi dərkinə ehtiyac var və onun realizəsi üçün Cənubi Osetiya konstitusiyasına dəyişikliklər edilməlidir, bununla bağlı da referendum keçiriləcək, – Tibilov bildirdi.

Tibilovun fikrincə, Cənubi Osetiya prezidenti Rusiya Federasiyasına vahid ittifaq orqanı yaratmaq təklifiylə müraciət etmək hüququ alsa, onda “biz Rusiyanı birbaşa daxil olmaqla yarana biləcək siyasi risklərdən azad edəcəyik.

Leonid Tibilov əminliklə referendumun yaxın zamanlarda keçiriləcəyini bildirdi – “bir il, iki il, hətta yarım il sonra yox, daha da tez.

İki həftə sonra – aprelin 14-də birbaşa əlaqə zamanı Vladimir Putin özünün Cənubi Osetiyadakı həmkarının sözünə düzəliş verdi.

“Biz Cənubi Osetiyanın rəhbəri ilə mövzunu [RF-yə birləşmək haqqında] ətraflı müzakirə etməmişik. O… dedi ki, Cənubi Osetiya xalqı belə bir referendumun keçirilməsini istəyir… Bizi Cənubi Osetiya xalqının özünün maraqlarından başqa heç nə narahat etmir. Amma biz hələ bilmirik, bu referendumun əsasını nə təşkil edəcək, yekun variantda suallar necə qoyulacaq, bundan asılı olaraq, gələcək addımlarımız barədə düşünəcəyik.

Arzu olunandır, amma mütləq deyil

Təxminən bir həftə sonra – aprelin 20-də Tibilovun administrasiyası plebisitdə təqdim edəcəyi iki sualı dərc etdi:

• “Konstitusyanın 10-cu maddəsinə əlavə etməyə razısız?;

• “Rusiya rəhbərliyinə Cənubi Osetiyanın RF tərkibinə daxil edilməsi xahişiylə müraciət etməyə razısız?.

COR Konstitusiyasının 10-cu maddəsinə aşağıdakı əlavəni etmək təklif olunur:

“19 yanvar 1992-ci il tarixli ümumxalq səsverməsinin (referendumun) nəticələrinə əsasən, Cənubi Osetiya Respublikasının prezidenti Cənubi Osetiya Respublikasının parlamenti ilə razılaşdıraraq, Rusiya Federasiyasının rəhbərliyinə Cənubi Osetiya Respublikasının Rusiya Federasiyası tərkibinə Rusiya Federasiyasının yeni subyekti kimi qəbul etmək xahişi ilə müraciət etmək və Rusiya Federasiyası ilə Cənubi Osetiya Respublikasının Rusiya Federasiyası tərkibinə yeni subyekti kimi qəbul edilməsi haqda müqavilə bağlamaq hüququna malikdir.

Hazırda maddədə deyilir: “Cənubi Osetiya Respublikası digər dövlətlərlə ittifaqa girmək və ittifaq orqanlarına öz səlahiyyətlərinin bir hissəsini vermək hüququna malikdir.

Referendumun nəticələri Moskvanı hansısa şəkildə qərar qəbul etməyə vadar etməyəcək, çünki bu, konstitusiyanın dəyişməsi ilə bağlı olan daxili məsələdir. Leonid Tibilovun administrasiyasında hesab edirlər ki, “bu ölçü Cənubi Osetiya Respublikasının Rusiya tərkibinə daxil olması proseduruna başlamaq üçün hüquqi əsas verir… hətta uzun müddət sonra.

Monopoliya uğrunda mübarizə

Prezidentin təşəbbüsünün tənqidi özünü çox gözlətmədi. Cənubi Osetiyada sosial şəbəkələrdə bildirdilər ki, konstitusiya onsuz da respublika hakimiyyətinə ittifaq orqanı və ya başqa ittifaq birliyi yaratmaq, o cümlədən öz səlahiyyətlərinin bir hissəsini vermək hüququ verir. Buna görə də Tibilovun planları sadəcə referendum cəhdini inhisara almaq və osetin xalqının müqəddəratını təkbaşına həll etmək cəhdidir.

Prezidentin əsas opponenti olan parlament spikeri Anatoli Bibilov 2012-ci ildən Rusiya tərkibinə özünün yaratdığı “Vahid Osetiya partiyasının köməyiylə daxil olması ideyasını irəli sürür və referendumun özünü deyil, sualların qoyuluşunu düzgün saymır.

Bibilov hesab edir ki, referendumu bilavasitə Rusiya Federasiyasına daxil olma məsələsi üzrə keçirmək lazımdır.

“Mən nə Cənubi Osetiya vətəndaşı, nə də parlament spikeri kimi, xalqa onun Rusiya tərkibinə daxil olmasına razı olub-olmamasıyla bağlı sualın verildiyi referendumdan başqa bir yol görmürəm və qəbul etmirəm… Rusiya rəhbərliyinə bu cür vacib məsələ ilə bağlı nə vaxt müraciət edəcəyini yalnız xalqın özü qərar verməlidir – deyə o bildirib.

Politoloq, “İntellektual ehtiyatlar İnformasiya Texnologiyaları Mərkəzinin direktoru Kosta Dzuqayev də hesab edir ki, ilk növbədə, vahid ittifaq orqanının yaradılması ideyasının Cənubi Osetiyanın maraqlarına nə dərəcədə cavab verdiyini anlamaq lazımdır:

“Mən öz fikrimdə qalıram və düşünürəm ki, bu, həmvətənlərimin böyük əksəriyyətinin fikridir: referendum Rusiyanın tərkibinə daxil olmaqla bağlı sadə və birbaşa sual üzrə keçirilməlidir. Alınan nəticə isə özünün “imkan pəncərəsini gözləyə bilər.

Dzuqayev həm də hesab edir ki, aydınlaşdırmaq lazımdır: mövcud Konstitusiya əsasında Rusiya ilə vahid ittifaq orqanı yaratmaq imkanı var yoxsa ona dəyişikliklər etmək lazımdır?

“Bu, artıq deyilmi? Cənubi Osetiya hansısa dövlət üstü orqanlar yaratmalı deyil, Rusiya tərkibinə daxil olmalıdır. Bax, bu cür hərəkət etmək lazımdır. Görünür ki, yarımçıq qərarların zamanı keçir, – Kosta Dzuqayev hesab edir.

Görünür, Cənubi Osetiyada hələ ki, hər hansı siyasi qüvvənin respublikanın sosial-iqtisadi inkişafı üzrə aydın ideyalarının olmadığına görə, Rusiya ilə inteqrasiya məsələsi keçirilməsinə bir il qalan həm parlament, həm də prezident seçkilərində əsas məsələ olacaq.

• Cənubi Osetiyanın Rusiyanın tərkibinə daxil olması barədə müzakirələrə indiki hakimiyyət birinci dəfə deyil ki, başlayır. Respublika başçısı Leonid Tibilov öz fəaliyyətinə respublikanın Rusiyanın tərkibinə daxil olması bəyanatlarından başladı: “Cənubi Osetiya öz vətəndaşlarının istəyi ilə Rusiyanın tərkibinə keçsə və osetinlərin yenidən birləşməsi baş tutsa, mən öz prezidentlik missiyamı yerinə yetirilmiş hesab edəcəm.

• Parlament spikeri və “Vahid Osetiya partiyasının lideri Anatoli Bibilov 2014-cü ilin əvvəlində Şimali və Cənubi Osetiyanın Rusiyanın tərkibində birləşməsi məsələsi üzrə referendumun keçirilməsi təşəbbüsü ilə çıxış etdi. 2014-cü il parlament seçkilərində “Vahid Osetiya partiyası məhz bu cür seçkiqabağı şüarların istifadə edilməsi sayəsində səs çoxluğu qazana bildi.

• Sxinval hakimiyyəti eyni zamanda başqa, birbaşa daxilolmaya zidd olan inteqrasiya variantlarını da təklif edirdi. Cənubi Osetiya rəhbərliyi Gömrük İttifaqına, Avrasiya İqtisadi Birliyinə üzv olmaq, RF tərkibində Şimali Osetiya ilə birləşmək istəyini ifadə edib.

Məqalədə yer alan fikirlər müəllifin terminologiyası və baxışlarını ifadə edir və redaksiyanın mövqeyi ilə üst-üstə düşməyə bilər.

Dərc edilib: 03.05.2016