Müstəqil jurnalistlər Milli Mətbuat Günündə Avropa Şurasına müraciət ediblər
“Media haqqında” Qanun
22 İyul – Milli Mətbuat Günündə bir qrup müstəqil jurnalist Avropa Şurasına müraciət edib. Ötən ilin əvvəlindən qüvvəyə minmiş “Media haqqında” qanunun işə düşməsi ilə Azərbaycanın “ifadə, media azadlığının kövrək qalıqlarının da təhlükə altına düşdüyü ölkəyə çevirməkdə” olduğunu bildirən jurnalistlər “Azərbaycan hökumətinə Avropa Şurasına üzvlüklə bağlı öhdəliklərin qətiyyətlə xatırladılmasını, “Media haqqında” qanunun ifadə və media azadlığına sağalmaz yaralar vurmadan dəyişdirilməsinin istənilməsini, əks halda bu problemlərin həllinə qədər Azərbaycanın üzvlüyünün dondurulmasını” rica ediblər.
- Ədliyyə Nazirliyi əsas müxalifət partiyalarını yenidən qeydiyyatdan keçirməkdən imtina edib
- “DQR prezidentinin bəyanatı təhlükəli və anlaşılmazdır”. Yerevandan şərh
- Gürcüstanda bu ilin 5 ayı ərzində 75 halda yetkinlik yaşına çatmayanlar cinsi zorakılıq qurbanı olub
“Avropa Şurasını mürtəce tənzimləmələrə qarşı dəstəyə dəvət edirik”
JAMnews əməkdaşlarının da imzaladığı müraciətdə deyilir ki, sənədi imzalayan azərbaycanlı jurnalistlər, 2022-ci ilin fevral ayında Azərbaycanda qüvvəyə minmiş “Media haqqında” qanunun media və ifadə azadlığını məhdudlaşdıran məzmunda tətbiq edilməsindən narahatlıqlarını ifadə edir, Avropa Şurası ailəsi üzvlərini belə mürtəce tənzimləmələrə qarşı dəstəyə dəvət edirlər.
Jurnalistlər xatırladıblar ki, “Media haqqında” qanunun Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının ifadə və media azadlığı hüququnu qoruyan müddəalarına uyğun olmaması ilə bağlı yerli ekspertlərin hələ qanun qəbul edilməzdən əvvəl açıqladıqları mövqe 2022-ci ilin iyun ayında Avropa Şurasının Venesiya Komissiyasının açıqladığı rəydə də təsdiqlənib.
“Komissiyanın gəldiyi qənaətə görə, qanun Avropa Şurası standartlarına qətiyyən cavab vermir, Avropa Şurasına üzv olan hər hansı ölkədə belə məzmunlu qanunun tətbiqi yolverilməzdir.
Komissiya hesab edib ki, qanun hazırkı mətni ilə tətbiq edilməməli, əgər bu baş verməzsə, onun bir çox müddəaları mütləq dəyişdirilməlidir.
“Media haqqında” qanunun Avropa Şurası standartlarına cavab verməməsi ilə bağlı qiymətləndirmə, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının (AŞPA) 2023-cü ilin iyun ayında Azərbaycanda olan həmməruzəçiləri Yan Liddell-Qreyncer və Liz Kristoffersenin səfərinin yekunu ilə bağlı bəyanat və hesabatında bir daha təkrarlanıb, həmməruzəçilər media ilə bağlı mövcud qanunvericiliyin ümumilikdə mürtəce və məhdudlaşdırıcı məzmunda olduğunu ifadə ediblər.
Bunun ardınca, Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsi 2022-ci ilin dekabrında qəbul etdiyi qətnaməsində qanunun gecikmədən dəyişdirilməsini istəyib”, – sənəddə deyilir.
“Mənfi rəylər indiyədək qətiyyən diqqətə alınmayıb”
Jurnalistlər həmçinin təəssüflə qeyd ediblər ki, qanunun mürtəce, ifadə və media azadlığını hədələyən məzmunu ilə bağlı ifadə edilmiş mövqelər, ortaya qoyulmuş rəylər indiyədək qətiyyən diqqətə alınmayıb, qanunun tam gücü ilə tətbiq edilməsinə başlanıb.
“Xüsusilə, Qanunun jurnalistika fəaliyyətini az qala lisenziyalı fəaliyyət növünə çevirən müddəalarının tətbiqi – dövlət tərəfindən media subyektlərinin, jurnalistlərin vahid reyestrinin yaradılması, vahid vəsiqələrin verilməsi, reyestrə daxil edilənlərin fəaliyyətinin qanuni jurnalist fəaliyyəti hesab edilməsi, müstəqil media, azad jurnalistikanın fəaliyyətini olduqca neqativ təsirləndirməkdədir”.
Sənəddə qeyd olunur ki, reyestrlə bağlı informasiyalar qapalıdır, bununla belə, natamam bilgilərə görə, azı 50 medianın reyestrə daxil edilməsindən imtina olunub. Digər tərəfdən, çıxış yolunu məhkəmələrə şikayət etməkdə görən media subyektləri ilə bağlı məhkəmələr də ədalətli qərar vermir.
Həmçinin bildirilir ki, qanunun Azərbaycan Konstitusiyasına uyğunluğunun yoxlanılması ilə bağlı media rəhbərləri və jurnalistlərin Konstitusiya Məhkəməsinə müraciətləri də baxılmamış qalıb.
“Təəssüflər olsun ki, belə tənzimləmələrin tətbiq olunması Azərbaycanı təməl hüquq və azadlıqların hakim olduğu Avropa ailəsinə yaxınlaşdırmır, onu ifadə, media azadlığının kövrək qalıqlarının da təhlükə altına düşdüyü ölkəyə çevirməkdədir.
Bütün bunların Avropa Şurasının da müşahidəçiliyi altında yaşanması təəssüf doğurur. Çünki Avropa Şurası da bir çox hallarda üzv ölkədə azadlıqların məhdudlaşdırılması ilə bağlı ciddi addımlar atmayıb. Əksinə, bir çox hallarda monitorinq altında olan ölkədə baş verənlər diqqətdən kənarda qalıb. Bu da Azərbaycan cəmiyyətində, mediada Avropa Şurası kimi bir qurumun fəaliyyəti ilə bağlı inanmsızlıq mühitinin yaranmasına səbəb olub”, – müraciətdə bildirilir.
Jurnalistlər Avropa Şurası qurumlarının diqqətinə çatdırırlar ki, bu qanunun qəbulu və icrası Azərbaycanda media mühitini bundan sonra daha da ağırlaşdıracaq və jurnalistlər üçün ciddi problemə çevirəcək. “Onsuz da Azərbaycanda söz və ifadə azadlığına təzyiqlər artan xətt üzrə davam edib, hələ də həbsxanalarda jurnalistlər var”.
Qanunun icrasından sonra jurnalistlərin üzləşdikləri problemlər
Müraciəti imzalayan jurnalistlər sözügedən qanunun icrasından sonra onların fəaliyyətində yaranan problemlərə də diqqət çəkiblər. Onların bildirdiyinə görə, 2023-cü il martın 14-də Saatlı rayonunda suya görə keçirilən aksiyada, həmçinin iyunun 20-də Gədəbəyin Söyüdlü kəndində qızıl yatağının yaratdığı ekoloji problemlə bağlı keçirilən aksiyalar zamanı müstəqil jurnalistlərin çəkiliş aparmasına imkan verilməyib, onlar saxlanılıb, təzyiqə məruz qalıb, aksiya keçirilən kənddən uzaqlaşdırılıblar, yalnız hökumətə yaxın “icazəli” jurnalistlər əraziyə buraxılıb. Artıq bir sıra dövlət qurumları Media Reyestrindən keçməyən jurnalist və media subyektlərinin informasiya sorğularını da cavablandırmaqdan imtina edirlər.
“Biz, bu müraciəti imzalayan media təmsilçiləri, Azərbaycan hökumətinə Avropa Şurasına üzvlüklə bağlı öhdəliklərin qətiyyətlə xatırladılmasını, “Media haqqında” Qanunun ifadə və media azadlığına sağalmaz yaralar vurmadan dəyişdirilməsinin istənilməsini, əks halda bu problemlərin həllinə qədər Azərbaycanın üzvlüyünün dondurulmasını gündəmə çıxarılmasını rica edirik”.
“Nəticədən daha çox cəhd önəmlidir”
Avropa Şurasına müraciətin təşəbbüskarı “Arqument.az” saytının baş redaktoru Şəmşad Ağa JAMnews-un bu addımın nəticəsinin müsbət olub-olmayacağı ilə bağlı sualına cavab olaraq bildirib ki, belə məsələlərdə nəticədən daha çox prosesin müsbətə doğru getməsi üçün edilən cəhd önəmlidir.
“Mən nəticə barədə indidən bir söz deyə bilmərəm, amma Avropanın önəmli təsisatlarına buradakı vəziyyətin çatdırılması vacibdir. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan hakimiyyəti ilə yanaşı, onlar da tənqid olunmalıdır ki, nə düşünürsünüz, niyə sizin öhdəlikləriniz yerinə yetirilmir və buna reaksiyanız nədir? Əgər bu qanun dəyişdirilməzsə, Azərbaycanda azsaylı müstəqil jurnalistlər üçün vəziyyət Türkmənistana çevriləcək, zatən, elə də ciddi fərq qalmayıb”, – deyə, o bildirib.
“Ciddi media subyeklərinin Media Reyestrində qeydiyyatı yekunlaşıb”
İyulun 22-də Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) şöbə müdiri Natiq Məmmədli Bakıda Milli Mətbuatın 148 illiyinə həsr olunmuş “Media qlobal transformasiyalar dövründə: ənənələrdə varislik, jurnalistika prinsipləri və ictimai maraqlar” mövzusunda konfransda çıxışı zamanı bildirib ki, Media Reyestrinə məlumatların daxil edilməsi prosesi yekunlaşıb.
“Azərbaycanın bütün ciddi media subyektləri artıq öz məlumatlarını Media Reyestrinə daxil ediblər. Bu proses artıq yekunlaşıb”, – deyə o qeyd edib.
Şəmşad Ağa MEDİA nümayəndəsinin bu çıxışı ilə bağlı bunları deyib:
“Əgər Natiq Məmmədliyə görə “bahalaşma” ilə bağlı xəbəri yuxarıdan gələn əmrlə “qiymət dəyişdi” kimi təqdim edən media subyektləri ciddidirsə, qoy olsun. O, sabah utanmadan “qatıq qaradır” da deyə bilər, hələ bunu əsaslandırmağa da çalışar. Necə ki, indiyə qədər edib. Onsuz da cəmiyyətin Natiq Məmmədlinin ciddi saydığı o media subyektlərinə etimadı yoxdur, lazım olan xəbəri, informasiyanı həmin “ciddi sayt”lardan almır. O “ciddi” media subyektləri indi daha çox jurnalistlərin susdurulması və pulların silinməsi üçün hökumətə lazımdır. Cəmiyyət, fəhmli oxucu hər şeyi görür. Bir media ki reyestrdən keçməklə status qazanırsa, o necə ciddi media olur? Bunu reyestr yox, oxucu qiymətləndirməlidir”.
“Qlobal azadlıqlar 17 ildir ki, geriləyir”
“Sərhədsiz Reportyorlar” təşkilatının media azadlığı reytinqində Azərbaycan 180 ölkə arasında 154-cü yerdədir.
“Freedom House” təşkilatının “Dünyada Azadlıq-2023″ illik hesabatında artıq 17-ci ildir ki, Azərbaycanda qlobal azadlıqların davamlı gerilədiyi qeyd olunur.
Hesabatda Azərbaycan siyasi hüquqlar və vətəndaş azadlıqları üçün azad olmayan 57 ölkədən, aşağıda adları sadalanan 16 ən pis ümumi xala malik ölkələr sırasındadır. Belə ki, Cənubi Sudan, Türkmənistan, Suriya 1, Tacikistan 7, Əfqanıstan və Belarus 8 bal yığıb. Azərbaycan isə 9 balla Çin, Myanma, Yəmən kimi ölkələrlə bir sırada yer alıb.
