Meksika vasitəsilə ABŞ-a - Gürcüstan vətəndaşları hara, necə və niyə qaçır?
Meksika vasitəsilə ABŞ-a
Təxminən yarım ildir ki, minlərlə Gürcüstan vətəndaşı Meksika-Amerika sərhədini qanunsuz keçərək Amerika sərhədçilərinə təslim olur.
Qeyri-qanuni mühacirlərin Amerikaya səyahəti çətin, uzun, riskli və bahalıdır. İnsanlar immiqrasiya həbsxanalarından, aclıqdan, soyuqdan, etibarsızlıqdan, qorxudan sağ çıxmaq və qeyri-qanuni yollarla ABŞ-a girib orada yeni həyata başlamaq üçün orta hesabla 15-20 min dollar ödəyirlər.
Meksika vasitəsilə ABŞ-a getmək Gürcüstandan əmək miqrasiyasının yeni, lakin əsas istiqamətlərindən biridir. Hər cinsdən və yaşdan olan insanlar ailələri, hamilə arvadları və kiçik uşaqları ilə səyahət edirlər.
Hər bir miqrant yola fərqli müddət sərf edir. Bəziləri bu yolu iki həftəyə tamamlayır, bəzilərində isə bir neçə ay çəkə bilər.
Son aylarda dövlət xidmətlərinin, polisin, gömrük xidmətinin və bankların keçmiş işçiləri bu yolla kütləvi şəkildə ABŞ-a gedirlər. Onların arasında hətta nisbətən yüksək vəzifə tutanlar da var.
JAMnews insanların niyə Gürcüstandan qaçdığını, qeyri-leqal gürcü miqrantların hansı yolu tutduğunu və xəyallarının Amerikasında nəyə nail ola nildikləri haqda bəhs edir.
“Maaş azdır, iş çox, sıxışdırırlar” – Gürcüstan sakinləri nədən qaçırlar
36 yaşlı Tatia (ad dəyişdirilib) Nyu-Cersi ştatında bir ailədə yaşlı qadının baxıcısıdır. Axşam yeməyi bişirir, qadını gəzdirir, alış-veriş edir. O, 24 saat işləyir və günə 180 dollar qazanır. Tatya ayda cəmi iki gün istirahət edir.
Tatia ixtisasca hüquqşünasdır. O, 11 il Gürcüstanda nazirliklərin birində dövlət qulluğunda işləyib. Son bir neçə ildə iş çox çətinləşib, iş şəraiti dəyişib:
“Maaş azdır, iş isə çox, sıxışdırırlar. Oxumusan, magistraturanı bitirmisən, öz işini bilirsən, birdən ingilis dilini demirəm, gürcü dilini belə zəif bilən adamı gətirib səndə daha yuxarı çıxara bilərlər. Məsələn, müdirim ofisiantı işə götürdü və ona məndən yüksək maaş verdi. Belə hallar çox olub”.
Tatia 2019-cu ildə işdən çıxıb. Əvvəlcə şəxsi bizneslə məşğul olmağa çalışıb – Tbilisidə iaşə obyekti açıb. Evə çatdırılma xidməti pandemiya zamanı yaxşı işləyirdi. Sonra işləmək çətinləşdi, müştərilər az oldu, Tatia artıq maaşları ödəyə bilmədi və restoranı bağladı.
Tatia ABŞ-a mühacirət barədə düşünməyə başlayıb. Gürcüstandan ora getməyin qanuni yolu viza və ya yaşıl kart almaqdır. Viza almaq çətindir. Yaşıl kartı isə bir neçə nəfər qazanır.
Tatianın yalnız bir çıxış yolu var idi – qeyri-qanuni marrutla getmək:
“Yanvarın sonunda təsadüfən bildim ki, Amerikaya Meksikadan keçmək mümkündür. Qohumum getdi. Mən də ora getməyi düşünməyə başladım”.
ABŞ-la 3141 kilometr sərhədi olan Meksika son zamanlar qeyri-qanuni miqrantların əsas toplaşdığı yerə çevrilib. ABŞ-a qanuni olaraq daxil ola bilməyənlər ora Meksikanın sərhəd şəhərlərindən keçməyə çalışırlar. Onlar Meksikanın hansısa sərhəd şəhərinə gəlirlər və sonra Meksika-Amerika sərhədində ABŞ sərhəd polisinə təslim olurlar.
2021-ci maliyyə ilində (əvvəlki ilin 1 oktyabrından 2021-ci ilin 30 sentyabrına qədər olan dövrü əhatə edir) ABŞ Sərhəd Patrulu ABŞ-Meksika sərhədində 1,6 milyon miqrantı saxlayıb. Bu məlumat əvvəlki 2019-cu maliyyə ilindən demək olar ki, dörd dəfə çoxdur. 2022-ci ildə natamam rəqəm artıq 1,8 milyon idi.
Pew Research Center təşkilatınınn məlumatına görə, 2021-ci ildə Meksika sərhədini qanunsuz keçən insanların yalnız 37 faizi Meksika vətəndaşları olub. Bu il tarixən miqrasiya axınlarında iştirak etməyən ölkələrin nisbəti artıb.
Bu ölkələr arasında postsovet ölkələri, o cümlədən Gürcüstan da var.
Meksikaya necə gedib çıxmalı?
Gürcüstan vətəndaşlarının Meksikaya daxil olması çətindir. Ölkəyə qanuni şəkildə daxil olmağın iki yolu var – Meksika vizası almaq və ya Şengen üzvü olan ölkənin D kateqoriyalı iş vizasına sahib olmaq.
Gürcüstanda Meksika konsulluğu yoxdur. Viza almaq istəyən şəxs elektron şəkildə ərizə doldurur və Türkiyəyə müsahibəyə gedir. Son zamanlar Meksika vizaların verilməsini çətinləşdirib. Ona görə də əksəriyyət bu yolla getməyə cəhd belə etmir.
D kateqoriyalı Avropa vizası ilə Meksikaya getmək daha asandır. Bu baxımdan Polşa ən populyar ölkədir, bu ölkə gürcü əmək miqrantlarına həvəslə viza verir. Lakin problem ondadır ki, bəzən bu proses çox uzun çəkir.
Tatia Tbilisidəki turizm agentliklərindən biri ilə əlaqə saxlayıb. Agentlik ona 300 avroya Polşa vizası vəd edib. Agentlik Tatianın əvəzinə Polşada işəgötürən tapıb, dəvətnamə verib və səfirlikdə ərizə doldurub.
Polşa səfirliyi müraciətlərə hər şənbə günü keçirilən lototron prinsipi üzrə baxır. Bəziləri aylarla öz növbəsini gözləyir. Tatianın bəxti gətirib, ikinci həftədəcə “qazanıb”.
Konsulluğa gələn Tatia, ətraflı sorğu-sual edilsə, nə cavab verəcəyini artıq bilirdi. Onun supermarketdən saxta iş təklifi vardı, harada yaşamalı olduğu, maaşının nə qədər olacağı, mağazanın harada yerləşdiyi və s. haqda məlumatlar təmin olunmuşdu.
Müsahibə aprelin 19-da baş tutub. Bir həftə ərzində Tatia Polşaya D kateqoriyalı viza ala bilib.
İkinci addım – bələdçi
İki uşaqlı tənha ana, zuqdidili 33 yaşlı Maya sosial vəziyyətinin ağır olması səbəbindən ölkəni tərk etmək qərarına gəlib. Mayanın banklardan birində kredit mütəxəssisi kimi aldığı 1500 lari [təxminən 500 dollar] maaş heç nəyə çatmırdı. Odur ki, Maya iki dostu ilə birlikdə Amerikaya getməyə qərar verib. Bir neçə dəfə viza üçün müraciət etsələr də, nəticəsi olmayıb. Ona görə də qeyri-qanuni yolu seçiblər.
Maya Polşa vizası üçün 250 dollar ödəyib. O, saatda 15 zlot [təxminən 3,3 dollar] maaşla özəl şirkət üçün kuryer kimi D kateqoriyalı viza alıb. Bundan sonra Maya bələdçi axtarmağa başlayıb.
Bələdçilər qeyri-qanuni miqrantları Meksika ilə ABŞ arasındakı sərhədə çatdıran insanlardır. Bu xidmətə görə 10-15 min dollar alırlar. Bu məbləğə Meksikaya girişin təşkili və ABŞ sərhədinə çatma daxildir. Gözlənilməz xərcləri əsasən miqrantlar özləri ödəyirlər.
Bələdçilər müxtəlif millətlərdən olan insanlardır və onlara müxtəlif sosial şəbəkə qruplarında rast gəlmək olar.
Həm Tatia, həm də Maya Tbilisidə bələdçi tapıblar. Tatia 12 min dollara, Maya isə səkkiz min dollara razılaşıb.
Avropadan Meksikaya
Gürcü miqrantlar Meksikaya getmək üçün müxtəlif Avropa şəhərlərini seçirlər. Növbəti dayanacaq Meksika şəhərləridir. Burada da onlar müxtəlif şəhərlərə gəlir və müxtəlif marşrutlar seçirlər. Nəhayət, hər kəs hansısa sərhəd qəsəbəsinə gedib çıxmalıdır. Bu materialın qəhrəmanlarının son ünvanı Meksikanın şimalındakı Mexicali şəhəri olub.
Avropadan Meksikaya gedən yol çətin və risklidir. Bu yolda hər kəsin uğuru fərdidir. Kiminsə bəxti gətirib, kimsə Meksikada həbsxanaya düşüb və kimsə ilk cəhddə Meksikanın hansısa şəhərinə gedə bilmir.
Bələdçi Mayaya Parisdən Meksikaya uçmağı məsləhət görüb.
Maya iki dostu ilə dörd gün Parisdə qalıb. Yola çıxmazdan bir gün əvvəl öyrəndik ki, sərhəddə problem yaranıb – bələdçinin satın aldığı sərhədçilər həbs edilib. Uçuş ləğv edilib, biletlər yanıb.
Bir həftə sonra yenidən bilet alıblar, qeydiyyatdan keçiblər və təyyarəyə minik başlayanda Maya və dostlarını təyyarəyə buraxmayıblar.
“Bizə dedilər ki, bir neçə ölkə D vizası ilə Meksikaya uçuşları qadağan edib və onlardan biri də Fransadır. Başqa gürcülərlə də görüşdük, onların da bələdçisi eyni idi. Eyni problemlə qarşılaşmışdılar. Hamımız ilişib qalmışdıq”.
Maya və onun dostları ikinci bilet üçün xərclədikləri pulu da itiriblər. Parisdə yaşamaq xərcləri də bunun üzərinə gəlib. Onlar mənzil başına çatdıqları zaman 8 min dollar verməli olduqları bələdçiyə təklif ediblər ki, o bu xərcləri rüsumdan tutsun. Bələdçi əsəbiləşib və onlara xidmət etməkdən imtina edib. Qızlar Parisdə bələdçisiz qalıblar.
Bir neçə gündən sonra sosial şəbəkələrdə qrup halında özlərinə yeni bələdçi tapıblar. Onunla yeddi min dollara razılaşıblar. Bələdçi Mayanın qrupuna Amsterdam üzərindən uçmağı tövsiyə edib.
Maya dostları ilə Parisdən əvvəlcə Amsterdama, sonra isə Mexikoya uçub. Burada yeni problemlər başlayıb.
Maya və rəfiqəsi birlikdə pasport nəzarətindən keçiblər:
“Nəsə bəxtim gətirdi, pasport nəzarətindən keçdim, amma eyni sərhədçi ikinci Gürcüstan pasportunu görən kimi ikimiz də həbs olunduq və miqrasiya xidmətinə aparıldıq. 24 saat orada olduq, bilmirdik bizi nə gözləyir, hardayıq, deportasiya olunacağıq, ya həbs edəcəklər. Bu qədər problemdən sonra şoka düşdük, stress keçirdik”.
Hər ikisi 24 saat sonra Amsterdama qaytarılıb.
Bundan sonra bələdçinin məsləhəti ilə qızlar ayrılıblar və üçüncü dəfə Meksikaya ayrı-ayrılıqda girməyə və müxtəlif şəhərlərə uçmağa cəhd ediblər.
Bu dəfə hər üçü uğur qazanıb. Ən çox əziyyət çəkən Maya olub – onun pasportunda artıq Meksika möhürü var idi. Maya dindirilməyə aparılıb:
“Məndən hər şeyi soruşdular. Hara və niyə gedirəm, niyə pasportumda möhür var, niyə mənə Amerika vizası verilməyib. Bəxtim gətirdi ki, dil bildim və hər şeyə cavab verdim. Onları turist olduğuma inandırdım, nə qədər səyahət etdiyimi sübut etmək üçün fotoşəkilləri göstərdim. Onlara dedim ki, dostlarım Kankunda (Meksikanın kurort şəhəri – JAMnews) istirahət edir və mən Yeni ili onlarla birlikdə qeyd etməliyəm. Bütün hekayəni uydurdum. Hansısa sənədə imza atdılar və 40 dəqiqədən sonra məni buraxdılar”.
Bu sənəd Meksikada 90 gün qalmaq icazəsi idi.
Amerika həbsxanasında
Tatia Madriddən Meksikaya uçdu. O, əvvəlcə Mexikoya, sonra isə Mexicaliyə uçdu. Lakin onun 21 nəfərlik qrupundan dördü dərhal Meksikanın immiqrasiya həbsxanasına düşdü:
“Qrupumuzun bu dörd üzvü üçün daha bilet yox idi, onlar ayrı-ayrılıqda uçdular və onların uçuşu gecikdi. Onlar Mexikoya çatanda artıq rüşvətxor olan sərhədçilər dəyişdirilmişdi. Hər dördü həbs edilərək immiqrasiya həbsxanasına aparılıb. Dəhşətli şərait var idi – kir, dəhşətli yemək, tarakanlar. Hər şey əlinizdən alınıb, ailənizlə heç bir əlaqəniz yoxdur”.
Qrup üzvlərinə kömək etmək üçün Tatiya bələdçi ilə əlaqə saxladı. Onları həbsdən çıxarmaq üçün Tom bir həftə çəkdi. Tatyanın bunu necə etdiyini bilmir.
Həbsxanadan dördü də kiminsə Meksikanın başqa bir şəhərindəki şəxsi evinə köçürüldü. Tatyanın dostu, sahibinin mafiya kimi təhlükəli bir görünüşə sahib olduğunu xatırladı. Evdə yox, həyətdəki bir növ daxmada məskunlaşdılar.
Bir həftə sonra onlar Tixuanaya (Meksikanın şimal-qərbindəki şəhər) uçmağa cəhd etdilər, lakin yenə həbs olundular:
“Bu dörd qızdan biri təbii saçla həbsxanaya girib və ağ saçlı çıxıb. Bu, sonuncu cəhd idi, əgər üçüncü dəfə həbsdə olsaydılar, dərhal deportasiya ediləcəkdilər. Qorxdular, özlərini çox pis hiss etdilər, Gürcüstana qayıtmaq istədilər. Ancaq yenə də cəhd etdilər və üçüncü cəhddə uğur qazandılar, Kankuna gəldilər”.
Tatia deyir ki, bu işgəncələrə baxmayaraq, dostları hələ də şanslıdırlar. Sonra, artıq Amerikada, divarın yanında, Meksika immiqrasiya həbsxanalarında iki aydan çox vaxt keçirən bir çox insanla tanış oldu. İndi onun Amerikaya getməyə cəhd edən rəfiqəsi ay yarımdır ki, Meksikadakı həbsxanalardan birindədir.
Okeanda batanlar
Meksikadan keçməklə Amerikaya necə çatmaq barədə artıq çoxlu əfsanələr var. Sosial şəbəkələrdə insanların hekayələrini yazdıqları çoxlu qruplar var. Soruşurlar ki, Amerikaya necə gedə bilərlər, bu və ya digər bələdçi nə dərəcədə etibarlıdır?
Biri yazır ki, qohumu həbsdədir və həftələrdir ki, onunla əlaqə saxlamaq mümkün deyil. Hamilə həyat yoldaşı və kiçik uşaqları ilə necə köçməyi bacardıqlarını soruşurlar.
Əsasən latın dilində, saxta profillərdən yazırlar, nadir hallarda kimsə əsl adını, soyadını yazır. Çoxları aqressivdir və şərhlərdə söyüş söyür.
Çox adam yazır ki, bələdçilər əslində yalan danışıb qeyri-leqal mühacirlərdən boş yerə pul alırlar, onlarsız da bu yolu keçmək olar. Çoxları bələdçinin aldatdığını yazır.
Bu, JAMnews-un respondentlərindən biri, 36 yaşlı Mamuka Tadiaşvilinin Amerikaya fərqli yolla getməyə çalışdığı hekayəsidir.
Mamuka 15 yaşından kadet korpusunda oxuyub. Sonra orduda xidmət etdi. 2008-ci ilin avqust müharibəsində də iştirak edib. 2010-cu ildə avtomobil qəzasına görə ordudan qovulub. Həmin vaxt Mamukanın ailəsi yoxsulluq içində idi, külli miqdarda kreditləri vardı. Mənzil və satıla bilən hər şey satıldı. Mamuka Türkiyəyə işləməyə getdi, amma nəticədə orada da vəziyyət pisləşməyə başladı.
2021-ci ilin aprelində o, Gürcüstana qayıtdı:
“Ancaq burada vəziyyətin daha pis olduğunu gördüm – maaşlar 300-500 laridir [təxminən 100-175 dollar]. Başa düşdüm ki, burada edə biləcəyim heç nə yoxdur”.
Bu arada evləndi, xərclər artdı. Mamuka da Amerikaya köçmək haqqında düşünməyə başladı. O, ailə üzvlərinin köməyi ilə kredit götürüb, 13 min dollara qədər pul yığıb və bələdçi axtarmağa başlayıb.
Mamuka Polşa vizası alıb Barselonaya uçdu. Onun Meksikaya uçuşu bir həftəyə idi. Konduktor ona nə geyinməli, hansı terminala girməli olduğunu xəbərdar etdi. Lakin o, başqa reysə bilet almağa qərar verdi:
“Mən həmişə eşitmişəm ki, dirijorlar heç nə etmirlər. Və mən özüm getməyə qərar verdim. Mən bir biletdə pul itirdim, başqa heç nə yoxdu və qismət olsa, konduktora səkkiz min dollar ödəməli olmayacağam. Ertəsi gün Barselona-Lissabon-Kankun bileti alıb uçdum”.
Kankun hava limanında eynək taxan bir kişi Mamuka yaxınlaşaraq onu qeydiyyat masasına aparıb. Mamuka WhatsApp söhbətində sərhədçinin pasport məlumatlarını və şəkillərini axtardığını görüb. olduğunu başa düşdü. Mamuka dindirilmək üçün götürüldü, həbs edildi və ertəsi gün İspaniyaya qaytarıldı.
“Bir neçə saat qaldığım immiqrasiya həbsxanasında elə şərait yaranmışdı ki, bir daha dözə bilmədim. Başqa yol axtarmalı oldum. Yadıma düşdü ki, ABŞ-a Baham adalarından gedə bilərsiniz. 2015-ci ildə orada olmuşam və bilirdim. Mən Baham adalarında yeni bələdçi axtarmağa başladım”. (Baham adaları Atlantik okeanında ingilis dilli ada ölkəsidir. Baham adaları ABŞ-ın Florida ştatının cənub-şərqində yerləşir).
Yanvarın son günləri idi. Yeni daşıyıcı Mamukadan yeddi min dollar tələb edib və onu fevralın 1-də Baham adalarından ABŞ-a aparacağına söz verib. Mamuka Abakoya (Baham adalarının bir bölgəsi) uçdu və bələdçi ilə görüşdü.
Daşıyıcı əvvəlcə Mamukanı otelə yerləşdirib, sonra isə onu harasa, 30-a yaxın insanın yaşadığı evə köçürüb. Orada Mamuka yavaş-yavaş aşkar etdi ki, bu adamlar köçmək üçün aylarla gözləyiblər. Nəyinsə səhv olduğunu bilirdi, amma geriyə yolu yox idi.
Hər gün bələdçi onu həmin gündə daşıya bilməməsinin ağlabatan səbəbini tapırdı. O, immiqrasiya xidmətinin necə patrul apardığını göstərdi, bir gün əvvəl narkotik vasitələrin daşınmasına görə qayıqları həbs etdiklərini, təhlükəsizliyi gücləndirdiklərini və s.
Doqquzuncu gün dəstəni evdən çıxarıb harasa xarabalığa apardılar. Oradan qayıqla Amerikaya getməli idilər. Gecə yarısı qayıq sahilə yaxın görünən kimi daşıyıcı pulun birinci yarısını Mamukadan götürüb. Qrup üzvləri jilet geyinərək qayığa mindirilib. Bundan sonra konduktor pulun ikinci yarısını tələb edib. Artıq iki saatdan sonra Amerikada olacağına əmin olan Mamuka bu məbləği də ödəyib. Qayıq yola düşdü.
“Biz okeana çıxan kimi sürücü içki içməyə başladı. Bir neçə saat sərxoş halda bizi sahil boyu sürdü. Qadınlar isterik idilər. Başa düşdüm ki, aldanmışıq. Gecə yarısı bizi harasa aparıb yola saldı. Bizə Amerikada olduğumuzu söylədi. Bu arada xəritəni yaxşı öyrəndim və bura Amerikaya oxşamırdı”.
Belə də oldu. Qrup aldadıldı və bir neçə saat okeanda qaldıqdan sonra yenidən Abakoya aparıldı.
Beləliklə, qrup üç ay aldadıldı. Mamukanın artıq pulu və gedəcək yeri yox idi. Bu arada o, tədricən ərazini tədqiq etdi. Sonda o, qayıq alıb, özü üzmək qərarına gəldi. Bu arada onun 5 aylıq hamilə olan həyat yoldaşı və arvadın əmisi oğlunun ailəsi (iki kiçik uşağı olan gənc cütlük) də bu yolla Amerikaya köçmək qərarına gəliblər.
Hamısı Mamuka gəlib 13 min dollara qayıq, 2 min dollara naviqasiya, avadanlıq və benzin alıb, gecə okeana çıxıblar. Qayığı Mamukanın qohumu idarə edirdi. Amma o, Mamukanın xəritəsində çəkdiyi marşrutla getmədi, ona görə də dörd saat yox, səkkiz saat çəkməli idi.
Bu vaxt qayıqda radiatordakı su qaynayıb, dalğalar güclənib, isti və duzlu su dözülməz hala gəlib. Birdən okeanın ortasında qayıq dayandı, mühərrik buna dözə bilmədi. Bu vaxt dalğalar gücləndi, qayıq su ilə dolmağa başladı, kişilər suyu qurtarmağa vaxt tapmadı, qadınlar və uşaqlar panikaya düşdü. Birdən dalğa qalxdı və qayıq çevrildi. Qayıq batdı.
Mamukadan başqa hamı jilet geyinmişdi. Mamuka deyir ki, qollarını nə qədər yellədiyini və suyun üstündə qalan qayığın burnuna necə mindiyini xatırlamır:
“Belə bir zamanda bir dəqiqə bir əsr kimi hiss olunur. Düşündüm ki, hər şey bitdi. Birdən hardansa qırmızı qayıq üzüb hamımızı apardı, yorğan-döşəyə büründük. Heç bir şeyimiz qalmadı, üzərimizə geyindiyimiz paltarlar və həyat yoldaşımın qohumunun çantada saxladığı pasportlar qaldı”.
Qayıq Amerika idi. Mamuka yalandan onların ukraynalı olduğunu deyib və Amerikaya aparılmasını istəyib. Amma yalanlar işə yaramadı. Baham adalarında artıq onları immiqrasiya gözləyirdi. Onların hamısı həbs edilib və immiqrasiya həbsxanasına aparılıb.
İki həftə sonra Mamukanın qohumlarından ibarət gənc ailə gediş-dönüş biletləri üçün lazım olan pulu, təxminən səkkiz min dolları toplayıb Gürcüstana uçdu.
Mamuka və həyat yoldaşına 3500 dollar lazım idi. Bu məbləğ yığılana qədər daha bir həftə keçdi. Mamuka və həyat yoldaşı həmin vaxt immiqrasiya həbsxanasında idilər.
“Həyat yoldaşımla məni bir “tor” ayırmışdılar. Şərtlər təhlükəli idi. Bütün gecəni bu hasarın yanında oturub danışdıq ki, qorxmasın”.
Gediş günü Mamuka və hamilə həyat yoldaşı immiqrasiya xidməti tərəfindən hava limanına aparılıb. İlk baxışdan hər şey qaydasında olsa da, cütlük təyyarəyə buraxılmayıb.
Polislər çiyinlərini çəkdilər. Mamuka və həyat yoldaşı həbsxanaya qayıtdılar. Biletlər ləğv edilib.
“Konsulluq bu əhvalatdan xəbər tutmazdan əvvəl mən bilet üçün pul almalıydım. Artıq Gürcüstanda borclu olmadığım və heç olmasa bir dollar istəyə biləcəyim adam yox idi. İlk növbədə həyat yoldaşımın biletini ödədim və bu dəfə o, uçub getdi”.
Mamuka Tadiaşvili borcu, bir şortik və Kubadan olan dostu tərəfindən verilmiş köynəklə Gürcüstana qayıdıb
Mamuka bir aydan çox Baham adalarında həbsxanada yatıb. Axırda dostu maşını lombarda lombard qoyub və Mamuka bilet üçün pul göndərib.
Yanvarın sonunda Gürcüstanı tərk edən Mamuka aprelin 17-də Gürcüstana qayıdıb, əynində yalnız şortik, həbsxanada kubalı qonşunun bağışladığı köynək və 30 min dollara qədər borcu var.
Meksikadan ABŞ-a
Mamukadan fərqli olaraq Meksikada yaşamaq şanslı olanlar ABŞ-a keçidə hazırlaşmağa başlayırlar.
Meksika şəhərlərində qeyri-qanuni miqrantlar qaçaqmalçıların sifariş etdiyi otellərdə qalırlar. Orada da taksiyə minirlər. Taksi sürücüsü də daşıyıcının “şəxsi”dir. Amma çox vaxt polislə əlaqə saxlayırlar.
Meksikaya gələn Tatia bilirdi ki, orada böyük korrupsiya var və hər addımda rüşvət tələb olunur:
“Taksiyə minən kimi sürücüyə dedim ki, biz turistik, yaxın günlərdə bizi aparsa, pul qazana bilər. Gənc oğlan idi. Ona dedim ki, klubları sevirəm, əgər hardasa yaxşı klub tanıyırsa, axşam birlikdə gedək. Bu işlədi. O, mənə “yürüməyə” başladı, mən də oynadım, bu, qaçmağın bir yolu idi”.
Tatyanın qrupu otelə salamat çatdı. Qrupun qalan hissəsi başqa taksilərdə hər postda polisə 300-400 dollar ödəyib. Əks halda onları həbslə hədələyirdilər.
Eyni şey oteldə də davam etdi:
“Hər saat bir oğlan bizə gəlib deyirdi ki, pulu verməliyik, əks halda bizi polisə təhvil verəcək”.
Tatia və Mayanın Amerika sərhədindən əvvəl son dayanacağı Mexicali idi. Oradan yalnız son mərhələ qaldı – Amerika sərhədinə, divara çatmaq.
Tatyanın qrupu bir neçə saat oteldə qaldı:
“Axşam gənclər idman maşınlarında gəldilər, bizi mindirdilər və biz yüksək sürətlə sürdük. Qorxdum, sürəti azaltmağımı istədim, dedilər ki, polis gələnə qədər bizi aparsınlar”.
Təxminən saat yarımdan sonra maşınlar dayandı və sərnişinlərə sürətlə hərəkət etmələri tapşırıldı:
“Artıq gecə yarısı idi. Bizi əslində qovdular, dedilər – indi qaç. Səhra, gecə, hardasa ağaclar var idi, onlara çatmalı idik. Qumun üstündən qaçdıq, hətta uşaqlar da o qədər qorxdular ki, ağladılar. Bu ağacların yanında çay gördük, birimiz budaqla dərinliyi yoxladıq, dərin deyildi, içəri girdik. Çaydan yaş çıxdıq, bilmədik hansı tərəfə divara tərəf, heç nə görünmürdü. Bizə özbək ailəsi rəhbərlik edirdi, biz də onların arxasınca getdik. Divara çatanda hamı ağlayırdı”.
Tatyanın qrupu hələ də şanslıdır. Bəziləri isə beş-altı saata səhradan keçməli olurlar. Yaxud çayın yanında suyun daha dərin olduğu yerdə əkirlər. Maya dostları ilə birlikdə gecə səhrada beş saat gəzib.
ABŞ-da həbsxana: “Damarlarımı necə gəmirəcəyimi düşündüm”
Amerika sərhədində duyğular ikiyə bölünür. Gələnlərin sevinci qeyri-müəyyənlik qorxusu ilə qarışır. Tatia Amerika sərhədində ən çox çətinlik çəkirdi, o, intihar etmək və ya geri qayıtmaq barədə düşünürdü.
ABŞ sərhədçilərinə təslim olduqdan sonra miqrantlar təcridxana adlanan kameraya (Həbsxana) yerləşdirilir. Amerika sərhədini qanunsuz keçən hər kəs nəzarətə götürülür.
Detenşendə vəziyyət dözülməzdir. Burada müxtəlif vaxtlarda qalırlar – bəziləri bir gün, bəziləri bir həftə.
Təcridxanaya çatmazdan əvvəl sərhədçilər qeyri-qanuni miqrantları axtarır və hər şeyi – paltar, dərman, yemək aparırlar. İnsanlara bir dəst paltar qalır – yalnız geyindikləri. Sənədləri, telefonları və pulu qoyurlar – hər şeyi bir çantaya qoyub möhürləyirlər:
“Onlar kapotun, gödəkçənin və ayaqqabının bütün bağlarını çıxarıblar. Allergiya dərmanım var idi, onu da atdılar. Bizi harasa apardılar, bir növ düşərgə idi, böyük konstruksiyalardan ibarət çadır. Bizi gözləmə otağına yerləşdirdilər və soyuqdan qorunmaq üçün folqa verdilər. Sonra gec başa düşdüm ki, orada özünüzə zərər verməmək üçün krujeva götürülür”, – Tatia deyir.
Çadırda müxtəlif ölkələrdən minlərlə miqrant var. Folqaya bükülmüş miqrantlar birbaşa yerdəki çirkli döşəklərin üstündə uzanırlar. Tualet də var.
“Çətin olacağını bilirdim, amma gözləmirdim. Ağladım, zabitin yanına getdim, yalvardım, ölkəmə qayıtmaq istədiyimi dedim. Özümü tam bir yoxluq kimi hiss etdim. Bilmirəm, xatırlamaq belə istəmirəm, özümə yazığım gəlir”, – Tatiya deyir.
“Detenschen”dən olan miqrantlar avtobusla immiqrasiya həbsxanalarına aparılır. Artıq orada onların məhkəmələri başlayır.
Tatia dörd gün Detenshendə qaldı. Beşinci gün o, Arizona ştatının Feniks şəhərindəki həbsxanaya köçürüldü. Orada ən pis şərtlərlə qarşılaşdı:
“20 kvadratmetr əraziyə 80-ə yaxın adam toplaşıb. İki tualet var idi, çox susamışdıq, məmurdan soruşanda dedi ki, tualetdən içə bilərsən. Orada rastlaşdığım Kutaisili gürcü qızı ilə mən tualetin yanında qaldıq. Bu necədir, hər kəs gəlib başınızın üstündə öz işlərini görür. Amma hərəkət edə bilməzsən, heç yerə gedə bilməzsən”.
Tatia dörd gün Feniks həbsxanasında qaldı. Bu müddət ərzində heç nə yemədi:
“Damarlarımı dişlərimlə necə gəmirəcəyimi artıq düşünmüşəm. ÇOX XƏSTƏLİYİM. Xəyallarımın ölkəsində idim və o qədər stresli və xaraba idim ki, başqa heç nə istəmirdim. qayıtmağı düşündüm. Orada hiss edirsən ki, heç kim, heç nə, təksən”.
“Yaşamaq üçün döyüş”. Amerika miqrantları necə qarşılayır
İmmiqrasiya həbsxanalarında miqrantların barmaq izləri götürülür, onların işi qaldırılır, onlara xüsusi A nömrəsi verilir və Amerikada sponsorlarının olub-olmaması soruşulur.
Sponsor Amerikada yaşayan və miqrantlar üçün məsuliyyətin bir hissəsini öz üzərinə götürən şəxsdir. Sponsorun olması o deməkdir ki, miqrantın qalmağa yeri, sığınacağı var və o, küçədə qalmayacaq.
Bəziləri belə sponsorları xüsusi qrupda tapırlar. Bəzilərinə Amerikada yaşayan qohum kömək edir. Sponsorlar 2000-3500 dollar arasında pul alırlar. Onların vəzifəsi immiqrasiya həbsxanasından zəng aldıqda müəyyən bir şəxsi qəbul etməyə hazır olduqlarını təsdiqləməkdir. Bunun formallıq olduğu aydındır. Bir qayda olaraq, miqrantlar belə sponsorlarla yaşamırlar.
Həm Tatia, həm də Mayanın vəziyyətində, onların sponsorları Amerikada yaşayan dostlar idi.
İmmiqrasiya həbsxanasında insanlar öz ölkələrindən qaçdıqlarını və sığınacaq tələb etdiklərini deyirlər.
Ekaterina Equtia uzun illər Nyu Yorkda yaşayan immiqrasiya hüquqşünasıdır. Onun sözlərinə görə, immiqrant immiqrasiya həbsxanasına sığınacaq istəyəndə onun deportasiyası dayandırılır və məhkəmə sığınacaq məsələsinə baxmağa başlayır. Sığınacaq axtaran şəxsə iş hüququ məhkəmədə baxılan müddətdə verilir.
Onların əksəriyyəti immiqrasiya idarəsindən Qırmızı Xaç otelinə gətirilir. Çətin yoldan keçmiş miqrantlar orada məskunlaşdırılır, paltar və yemək verilir. Əvvəllər onlar üçün bilet də alırdılar. İndi insanlar özləri istədikləri şəhərə bilet alıb, bir neçə günə gedəcəkləri yerə çatırlar.
Belə bir hal var ki, immiqrantın ayağına bilərzik taxılır və onun hərəkətinə nəzarət edilir. Bu, Mayanın dostunun başına gəldi. Qolbağı taxan miqrant sponsorun yaşamalı olduğu ünvandan yalnız 70 mil məsafədə səyahət edə bilər.
Maya rəfiqəsinin niyə qolbaq taxdığını bilmir. Buna görə də Arizonadan Çikaqoya, sponsorunun yanına köçmək məcburiyyətində qaldılar.
Çikaqo immiqrasiya ofisində Nyu Yorka köçmək istədiklərini bildirdilər və icazə aldılar. İmmiqrasiya xidməti bilərziyi Mayanın rəfiqəsindən çıxarsa da, onun telefonuna xüsusi proqram yazıb. İndi o, yerini təsdiqləmək üçün vaxtaşırı bu xidmətə selfilər göndərir.
Bu onun işi bitənə qədər davam edəcək. Bunun nə vaxt baş verəcəyini heç kim bilmir.
Amerikaya gələn qeyri-leqalların sağalması üçün bir neçə gün lazımdır. Əgər kimisə tanışları qarşılayırsa, ona uyğunlaşmaq bir az asan olur. Tanışı olmayan, dili bilməyənlər üçün bu, qat-qat çətindir.
Sosial şəbəkələrdə qruplarda onlarla yazı var ki, insanlar küçədə olub, qalmağa yeri yoxdur.
Maya üçün iş tapmaq çətin idi. Təxminən iki aya yaxın müddətdə sənədləri qaydasına saldı və yarımçıq işlərin sayəsində dolanırdı. Yeni gələnlər üçün part-time iş bir neçə gün dincəlmək istəyən və əvəzləyici axtaranlar tərəfindən təklif olunur. Onlara maaşlarından ödəyirlər.
İndi onun stabil işi var. Nyu Cersidə yaşlı bir kişiyə qulluq edir. Onunla müsahibəni video link vasitəsilə qeyd edirəm, qoca bir neçə dəfə onun sözünü kəsir. Maya üzr istəyir, ikinci mərtəbəyə qaçır və ona buzlu su gətirir. Deyir ki, bəxti gətirib, yaxşı ailəsi olub. O, 24/7 işləyir, amma ayağa qalxmaq üçün ona ehtiyac var. Onun maaşı gündə 200 dollardır.
“Amerikada əsas döyüş, yaşamaq uğrunda döyüş başlayır”, – Tatia deyir.
Tatia bilirdi ki, xarici bir şəhərdə hər şeyi sıfırdan başlamaq asan olmayacaq:
“Üç aydır buradayam və tez-tez fikirləşirdim ki, bilet alıb gedəcəyəm. Evdən mənə dedilər ki, bu qədər əsəbi olma. Deyirlər ki, sənə bilet alarıq, amma yox, geri qayıda bilmərəm. İşə başlayanda bir az da yaxşılaşırsan. 17 saat işləyə bilərsən, amma bilirsən ki, 50-100 lari qazanmayacaqsan və ertəsi gün uşaqları necə yedizdirəcəyini düşünməyəcəksən. Yavaş-yavaş özünü kişi kimi hiss edirsən”.
İndi Tatia da Nyu Cersidə yaşayır və yaşlı bir qadının köməkçisi işləyir. Onun maaşı gündə 180 dollardır. Bu işə girdikdən sonra Tatia ilk ayın bütün maaşını ona bu işi tapan agentə ödədi.
Qanuni və qeyri-leqal mühacirlərin iş şəraiti arasında fərq böyükdür. Qanunsuzlara az maaş verilir. Ona görə də Amerikaya gələnlər işlə paralel olaraq sənəd və status problemini həll etməyə çalışırlar.
Əksəriyyət siyasi sığınacaq almaq üçün vəkil tutur. Yekaterina Equtianın sözlərinə görə, Amerikada sığınacaq aşağıdakı səbəblərə görə tələb olunur: siyasi, sosial qrupa (LGBT, digər sosial qruplara) mənsub olmaq, milli, irqi və ya dini zəmində təqib.
“Məhkəmə sığınacaq verməyə qərar verərsə, müəyyən müddətdən sonra mühacirə müvafiq status və yaşıl kart verilir.”
İmmiqrasiya məhkəməsində icraat bir neçə il çəkə bilər. Əgər bir şəxs sığınacaq ala bilməsə, deportasiya ediləcək.
Avropadan fərqli olaraq Amerikada deportasiya o demək deyil ki, adam məhkəmədən birbaşa hava limanına aparılır. Buna görə də, miqrantlar ölkədə qalırlar, lakin hələ də statussuz və böyük risk altındadırlar.
Mayanın ilk məhkəməsi 2023-cü ilin sentyabrına təyin edilib. Mayanın işi məişət zorakılığıdır. Tatyanın işi əvvəlki işinə əsaslanaraq sırf siyasi xarakter daşıyır. Qarşıda məhkəmə çəkişmələri var və onlar təfərrüatları danışmaq istəmirlər.
“Miqrasiya xeyli cavanlaşıb. Bu, milli fəlakətdir”
“Gürcüstandan heç vaxt belə genişmiqyaslı insan axını olmayıb. Bu, çox narahatedicidir”, – Rondeli Fondunun tədqiqatçısı, 2009-2013-cü illərdə Gürcüstanın Böyük Britaniyadakı səfiri olmuş diplomat Giorgi Badridze deyir.
Onun sözlərinə görə, miqrasiyanın yaşı və xarakteri düşündürücüdür. Ölkəni əsasən 20-30 yaşlı gənclər tərk edir. Əvvəllər bu yaş qrupu Qərbə təhsil almağa gedirdisə, indi bu insanlar qeyri-qanuni yollarla ABŞ-a işçi qüvvəsi kimi gedirlər.
“Bu, işğalla yanaşı, ölkə, dövlət və millət üçün üzləşə biləcək ən böyük milli təhlükədir. Bunun fəlakətli nəticələri ola bilər – ölkənin gələcəyi getdi, insanlar bu ölkədən qaçır, məyus olurlar, öz gələcəklərini burada görmürlər. Bu, çox təhlükəli mərhələdir, böyük risk və ciddi problemdir”.
Belə bir miqrasiya axınına baxmayaraq, Gürcüstan hökuməti nə rəsmi, nə hökumətin brifinqlərində, nə də jurnalistlərlə söhbətlərində heç vaxt bu mövzuya toxunmur. Hətta məmurların belə bu yolu seçməsi fonunda hər kəs hər şeyi çox gözəl bilir.
Əksinə, rəsmi mətbuatda ölkənin baş naziri ölkənin iqtisadi cəhətdən yüksəlməsi və Gürcüstanın regionda lider olması ilə fəxr edir.
“Bu, oliqarxik rejim üçün ideal vəziyyətdir – ölkədə nə qədər az adam olarsa, rejimi saxlamaq bir o qədər asan olar. Ona görə də hakimiyyətin bunu görməməsi təbiidir, əksinə, onlara yaraşır”, – Badridze deyir.
“Gəlmək uşaq dünyaya gətirmək kimidir. Əzabları unutmaq
Maya və Tatyanın Gürcüstanda ailələri və uşaqları var. Onların heç biri Amerikada yaşadıqları çətinliklərə baxmayaraq, Gürcüstana qayıtmaq fikrində deyil. Onlar deyirlər ki, bu ölkədə gələcək görmürlər.
“Bura gəlmək uşaq dünyaya gətirmək kimidir, çəkdiyin iztirabları tez unudursan. Mən həqiqətən ölkəni tərk etmək istəyirdim, özümü çox pis hiss edirdim, o qədər bədbəxt idim ki, bir daha geri qayıtmayacağam”, – Tatia deyir.
Üstəlik, hər ikisi gələcəkdə uşaqları öz yerinə gətirməyi planlaşdırır. Ancaq Meksika vasitəsilə deyil.
Dörd aylıq əzab-əziyyətə və böyük borclara baxmayaraq, Mamuka Gürcüstanda da qalmadı. Qayıdandan az sonra son ifrat addımı atdı – nənəsinin təqaüdü üçün kredit götürüb İsrailə getdi. Onun itirəcəyi heç nə yox idi – nə olursa olsun.
İndi Mamuka İsraildədir. O, gündə 22 saat üç işdə işləyir və gündə 270 dollar qazanır. Bir mənzilə pul yığmaq üçün işlərinin birində yaşayır.
Qızı Sofiya Gürcüstanda anadan olub. Baham adalarından sonra Mamukanın arvadı uzun müddət kabuslarla əzab çəkdi – yata bilmədi, gecələr oyandı, panik ataklarla mübarizə apardı. Müayinələrə görə, uşaqla hər şey qaydasındadır. Mamuka ümid edir ki, bu dəhşətli hekayə balaca Sofiyaya heç bir şəkildə təsir etməyəcək.
Mamuka bir neçə il İsraildə qalmağı planlaşdırır. Onun son məqsədi yenə Amerikadır:
“Avropadan fərqli olaraq, orada daha yaxşı maaş alırsan, özünü daha yaxşı hiss edirsən. Sənəd almaq şansınız var və ömrünüzün sonuna qədər fəhlə qalmayasınız. Buna görə də, nə vaxtsa, fərqli bir şəkildə, daha yaxşı hazırlaşaraq, hələ də ailəmlə birlikdə Amerikaya gedəcəyəm “deyə Mamuka təmizlikçi işlədiyi xəstəxanaya getməyə hazırlaşdığını söylədi.
“Mediaşəbəkə”nin dəstəyilə
