“Bir Allah bilir hələ nə qədər fəlakətləri gizlədirlər” – Livan hökumətinin tam istefası
10 avqust 2020-ci ildə ölkədəki kütləvi etirazlar fonunda Livan hökuməti tam tərkiblə istefaya gedib. Artıq məlumdur ki, avqustun 4-də ammonium nitrat saxlanılan anbarda partlayışın baş verməsi və Beyrutun mərkəzinin yerlə yeksan olması məhz hakimiyyətin səhlənkarlığının nəticəsidir.
Amma istefa nəinki küçələrdəki qəzəbi sakitləşdirməyib, hətta daha böyük qeyri-stabilliyin başlanğıcı ola bilər, çünki korrupsiyalaşmış ölkədə yeni kabinetin formalaşması aylar çəkə bilər.
Baş nazir Həsən Diab tele-müraciətində bildirib ki, Livanda korrupsiya miqyası “dövlət miqyasını aşır”.
“Ancaq Allah bilir ki, daha nə qədər fəlakət gizlədilir. Buna görə də mən gedirəm. Allah Livanı qorusun”, – Diab ölkənin hakim elitasını nəzərdə tutaraq deyib.
Hökumətlə bağlı olan insanlar deyirlər ki, Diab korrupsiya araşdırmalarında çox dərinə gedib çıxdığı üçün nüfuzlu siyasətçilərin dəstəyini itirib – The Washington Post yazır.
“Sistem anladı ki, o, limandakı işləri ciddi şəkildə araşdırmaq niyyətindədir”, – Diab hökumətinin müşaviri bildirib.
• Partlayışdan sonra Beyrut qiyama qalxdı
Partlayış
Beyrut limanında 3 min ton ammonium nitratın partlaması nəticəsində ən azı 160 nəfər həlak olub, 6 mindən çox yaralanıb, 300 mindən çox insan evini itirib.
Partlayış təhlükəli ammonium nitrat yeddi il əvvəl Gürcüstanın Batumi limanından Mozambikə daşındığı gəminin göyərtəsindən müsadirə ediləndən sonra Beyrit limanında saxlanılıb.
Müsadirə səbəbi gəmi sahibinin borcu olub.
Livan və Beyrut hakimiyyəti dəfələrlə ammonium nitratın limanda saxlanılmasının təhlükəli olduğu haqda xəbərdarlıq alıb, amma buna göz yumublar.
Qiyam
Baş verənlərdən sonra minlərlə insan yaşanan faciədə məmurları günahlandıraraq Beyrut küçələrinə axışıb. Onların fikrincə, məhz məmurların məsuliyyətsizliyi, səriştəsizliyi və korrupsiya partlayışa səbəb olub.
Baş verənlərə aidiyyatının olduğu düşünülən 16 nəfər hökumət qulluqçusu saxlanılıb. Amma bu, narazıları sakitləşdirməyib.
Onlar Xarici İşlər Naizrliyinin və İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin binalarını tutublar. Binalrda yanğınlar törədilib.
Küçələrdə məmurlar üçün improvizə edilmiş dar ağacları quraşdırılıb.
Polis və ordu aksiyaçıların dağıdılması üçün gözyaşardıcı qaz və rezin güllələrdən istifadə edib. Həmçinin həqiqi güllələrdən istifadə olunması haqda təsdiqlənməmiş məlumatlar da yayılıb.
Korrupsiya və idarəetmənin kvotalaşdırılması sistemi
Onilliklər sürən korrupsiya və təsərrüfatsızlıq artıq çoxdan Livanı iqtisadi böhran səviyyəsinə gətirib çıxarıb. Valyuta kursu kəskin düşüb, hər ay yüz minlərlə livanlı yoxsulluq həddindən aşağı səviyyədə yaşayanların cərgəsinə qoşulur.
Partlayış nəticəsində ərzaq, tibbi ləvazimat və digər həyati əhəmiyyətli yüklərin daşındığı Beyrut limanı yerlə bir olub. Üstəlik partlayış ölkənin əsas taxıl anbarının məhvinə də gətirib çıxarıb.
Livanda əsas qruplar – xristianlar, sünni müsəlmanlar, şiə müsəlmanlar və druzlar üçün kvotalaşdırma siyasi sistemi mövcuddur.
Bu qrupların nümayəndələri növbə ilə ölkə idarəetməsinə sahib olur. Hakimiyyətə gəldikləri zaman onlar ümumi maraqların ziyanına onları irəli sürənlərin gözləntilərini doğrultmalı olurlar.
Bütün bunların nəticəsi dpvlət idarəetmə sisteminin kollapsı və dərin iqtisadi böhrandır.
İrəlidə nə var?
İndi Livanı növbədənkənar parlament seçkiləri gözləyir, həmin seçkinin yekununa əsasən, yeni hökumət formalaşacaq.
Seçkiyə hazırlıq ölkənin çoxdan bəri yaşadığı və pandemiyanın, ardınca isə partlayışın daha da dərinləşdirdiyi kəskin iqtisadi böhran şəraitində keçir.
Livanda siyasi vəziyyət tezliklə daha da gərginləşə bilər.
Ölkə Livanın baş naziri Rafiq Həririnin qətli ilə bağlı Beynəlxalq Tribunalın çıxaracağı hökmü gözləyir. Bu cinayətdə “Hizbullah” iranyönlü hərbləşdirilmiş qruplaşmasının dörd fəalı ittiham olunur.
Xristianların və müsəlmanların yaşadığı Livan üçün bu, qeyri-stabilliyə aparan növbəti amil ola bilər.
Bu durumda beynəlxalq mediada və ekspert forumlarında Livanda baş verənlərə beynəlxalq nəzarətin sərtləşdirilməsinin labüd olduğu çox müzakirə olunur.
Beyrutun liman və aeroportunun beynəlxalq idarəetmə altına alınması təklif olunur.
