Azərbaycanın cənubunda çimərlikləri kişilər və qadınlar üçün ayırıblar
Gün təpəsinə döyə-döyə bostandan pomidor yığan 65 yaşlı Məhluqə alnının tərini silir. Deyir, yaxşı ki, bir azdan qızını da, gəlinini də götürüb dənizə gedəcək. Üç-dörd saat dənizdə çimib sərinləyəndən sonra belinin ağrısını unudacaq, qız-gəlin də ona duaçı olacaq. Tez də əlavə eləyir: “Biz odeyyy, o tərəfə, arvad çimərliyinə gedirik”.
Bir neçə ildir Lənkəranda, Xəzər dənizinin sahilində ancaq qadınların girə biləcəyi çimərliklər salınıb. Salınıb deyəndə, çimərliklər uzanan bir neçə yerdə dənizə ortadan ya qamışdan, ya da tünd rəngli qalın sellofondan təxminən iki metr hündürlüyündə pərdə çəkilib. Həmin pərdənin bir tərəfində kişilər çimir, o biri tərəfində qadınlar. Yox, pərdə dənizin düz ortasında keçmir, bu pərdələr sahildə quraşdırılıb.
Azərbaycanda qadın çimərliyi anlayışı Xəzər sahili boyu ərazilərdə ancaq Lənkərandadır. Yerli camaat danışır ki, hər yay bura qonşu Astara, Masallı, Lerik, Yardımlı rayonlardan da yüzlərlə qadın gəlir.
“Qadın da insandır, o da sərinləmək istəyir”
Lənkəranda bir neçə yerdə fəaliyyət göstərən qadın çimərliklərinin bir neçəsi Aşağı Nüvədi kəndinin kənarındadır. Köhnə “06”nın sürücüsü “arvad çimərliyinə” gedəcəyimizi eşidəndə, “qadın da insandır, o da sərinləmək istəyir axı” deyib yolboyu çimərliyi salanların atasına rəhmət oxuyur. Deyir, o da arvadını həftədə bir dəfə həmin çimərliyə aparır. Özü isə pərdənin o biri tərəfinə keçir.
Taksi dəmir yoluna çatıb dayanır. Relslərinin bir tərəfində 2-3 mərtəbəli malikənələr, o biri hissəsində dəniz görünür. Bahalı maşınlardan, sınıq-salxaq “Jiquli”lərdən, köhnə avtobusdan düşən qadınlar, kişilər, uşaqlar relsləri adlayıb sevinə-sevinə dənizə üz tutur.
Kişilər sağa, qadınlar sola
Çimərlik ərazinin qapısına çatanda kişilər sağa, qadınlar sola üz tutur. Hə, bu da qadın çimərliyi. Burda da qamış pərdə sahili bölüb. Qadınların olduğu hissədə qız-gəlin özünü sərbəst aparır. Adyallarını, palazlarını quma sərən kim, elə paltarlı-paltarlı suya baş vuran kim.
Qadın çimərliyində paltarla dənizə girənlərin sayı çimərlik paltarında çimənlərdən çoxdur. Səbəbini 70 yaşlı Nazlı nənə izah edir: “Nə olsun ki, burda hamı arvadlardır. Arvad xeylağı döşünü-başını bayırda qoymaz”.
Lətifə Babayeva da bura ailəli olan üç qızı ilə gəlib. Söhbət vaxtı böyük qızın əri pərdənin o tayından zəng vurub onların nə etdikləri ilə maraqlanır. Qız da narazı-narazı “burda da rahatlıq yoxdur” deyir. Lətifə deyir ki, əvvəllər Lənkəranda belə şey olmayıb. Qadın-kişi çimərliyi bir yerdə olub. “Düzdür, onda dənizə yerli qadınlardan tək-tük suya girən olurdu, o da paltarlı. Daha çox gəlmələr çimirdi, bir də burda yaşayan ruslar. İranla sərhəd ki açıldı, ora gedib belə şeyləri görəndən sonra gəlib burda da açdılar”.
“Niyə yad kişi mənim bədənimi baxmalıdır?”
Əynində paltar, özünü günə verən Mənsurə Məmmədova deyir ki, qadın çimərliyinin olması onun ürəyincədir: “Bunun nəyi pisdir ki? Adam rahat istirahət eləyir. Niyə yad kişi mənim bədənimi baxmalıdır? Ya da mən niyə xalxın kişisinin çılpaq bədənini görməliyəm? Ona görə burda gəlib çimmək çox yaxşıdır”.
Çimərlikdə bir neçə yerdə səliqə-səhmanla bağlı ancaq qadınlara ünvanlanmış xəbərdarlıqlar var. Bir neçə yerə üstünə “xanımlar, yeri zibilləməyin” yazılmış lövhələr vurulub. Qadınların çimdiyi ərazidə ara-sıra kişilər də görünür. Həmin vaxt sahildə ayaqlarını quma basdıran qadınlar uzaqdan-uzağa onların “abrını ətəyinə bükür”.
Arifə Məmmədovasa deyir ki, o bura kənddən gəlir. “Nə olsun ki, Lənkəranda dəniz var. Bizdə ömründə bir dəfə də dənizə girməyən o qədər qadın var ki. Bəlkə də onlar dənizdə çimmək istəyir, ancaq ərləri qoymur”. Arifə Məmmədova deyir ki, o Bakıda, elə Lənkəranda da kişilərlə bir yerdə dənizə girən qadınlara yaxşı baxmır: “Bakı heç, ora onsuz da çoxdan korlanıb, bəs burdakı qadınlara nə gəlib? Məndən olsa, qadınların hamısı bu cür yerlərdə çimsə yaxşıdır”.
“Kişilərin imkanı olsa, dənizin ortasına da pərdə çəkərlər”
Başına kepka qoymuş orta yaşlı qadınsa onunla razı deyil: “Nə olsun ki, mən özüm qadın çimərliyinə gəlmişəm. Ancaq kişilərlə bir yerdə çimənlərə pis baxmıram. Əslində bu ayrıseçkilikdir. Sahili bölüblər, kişilərin imkanı olsa, dənizin ortasına da pərdə çəkər. Burda din güclüdür, ona görə qadınların çoxu ərlərinə tabedir. Ərlər də çox vaxt bu üstünlüklərindən istifadə edir, bu cür çimərliklər də saldıra bilirlər”.
Qadın çimərliyinin özünü təqdim etməyən, çimərliyin girişində qadınlardan bir manat alıb onları sol tərəfə ötürən cavan oğlan həvəssiz qadın çimərliyinin tarixçəsi haqqında danışır: ” Lənkəranda 5 il olar ki belə çimərliklər var. Bu cür yerləri arvadlarını çox istəyən, ancaq onların qarışıq çimərliyə getməsinə razı olmayan kişilər salıb.”
Qadınlar isə bir neçə saatlığa da olsa deyir-gülür, ayaqlarını quma basdırır, gülüşləri dalğaların səsinə qarışıb itib-batır.
