Kaxovkadan sonra Gürcüstanın Qara dəniz sahili - dənizi, turizmi və iqtisadiyyatı hansı aqibət gözləyir

Qara dəniz təhlükəsizdirmi?

Hökumət bildirir ki, Gürcüstan sahillərində Qara dənizin suyu çirklənməyib. Lakin bu məlumat əhalini sakitləşdirmir – Acarada turizm mövsümü iflas ərəfəsindədir.

Pandemiya zamanı iki illik uğursuzluqdan sonra Gürcüstanda turizm mövsümü yenidən iflas ərəfəsindədir. Xüsusilə turizmin yerli sakinlərin əsas gəlir mənbəyi olduğu Qara dəniz sahillərində.

Ukraynada Kaxovka bəndinin partlamasından sonra turizm mövsümü təhlükə ilə üz-üzə qalıb.

Qara dənizdə istirahət etmək nə dərəcədə təhlükəsizdir? Su ilə xəstəliklərin yayılması riski varmı? Su bomba gətirə bilərmi? – Sosial şəbəkələrdə ən çox verilən suallar bunlardır.

Ukrayna Qara dənizdə üzməyi və balıq tutmağı qadağan edib. Bəndin partlaması sahilləri və Qara dəniz hövzəsinin digər ölkələrini, o cümlədən Gürcüstanı təhlükə altına qoyub.

Sosial şəbəkələrin gürcü seqmentində suyun çirklənməsi ilə bağlı çoxlu yoxlanılmamış məlumatlar tirajlanır – onlar yazırlar ki, Qara dəniz növbəti 4-5 il ərzində təhlükəli olacaq; Batumidə dalğaların çimərliyə vurduğu iddia edilən ölü heyvanların fotoşəkilləri; suda yağ ləkələrini və hətta hərbi geyimli adamın meyitini əks etdirən videolar və s. yayılıb.

“Əjdahada səkkiz yer” – Batumidə baş verənlər

İyulun sonu Batumidə dəniz mövsümünün ən qızğın vaxtıdır. Bir qayda olaraq, belə bir vaxtda Gürcüstanın ən böyük dənizkənarı şəhərinin çimərliklərində boş günəş şezlonqları tapmaq olmur, sahil boyu bulvar turistlərlə dolub-daşır, insanlar kafe və restoranlarda növbəyə düzülürlər. Amma bu il belə deyil.

– Bu ağ qarğıdalı, bu sarı. Nə istəyirsən? – natamam rus dilində danışan gənc oğlan şezlonqlarda uzanan ailə üçün isti qarğıdalı seçir.

“Moruq, yerli, soyuq moruq” deyə arxadan başqa bir satıcı gəlir.

Batumidə rus dili daha çox çimərlikdə və bulvarda eşidilir. Bəzən adama elə gəlir ki, burada rusdillilər gürcülərdən qat-qat çoxdur. Onların bir hissəsi “relokant”lardır – müharibədən sonra yaşamaq üçün Gürcüstana köçənlər, bir hissəsi isə turistlər.

Qarğıdalı və sərinləşdirici içki satanlar da yeni reallığa uyğunlaşıblar və rusca əsas ifadələri öyrəniblər. Bununla belə, ruslar da onlarla rəqabət aparır – bir çoxları sahildə kiçik biznesə başlayıblar, o cümlədən də qarğıdalı və içkilər satır, müxtəlif xidmətlər təklif edirlər:

– Əjdahada səkkiz yer! Kim minmək istəyir? Yalnız səkkiz yer, çox ekstremal! Çimərlik geyimi olmayan qızlar pulsuz, çimərlik geyimi olmayan kişilər iki qat qiymətə! – rus dilində səlist danışan əzələli gənc sahil boyu gəzərək ruporla müştəri səsləyir.

---

• Koviddən sonrakı mövsüm. Turistlər Gürcüstana qayıdır
• Anakliya – siyasətin girovuna çevrilmiş Gürcüstan kurortu
• Dondurulmuş mövsüm. Pandemiya Gürcüstanın qış kurortlarına necə təsir edib?
• Gürcüstan: turizmin axırı necə olacaq?

---

“İndi burada əsasən ruslardır, xüsusən də böyük otellərin olduğu yerlərdə” , – çimərlikdə şezlonq icarəyə verən günəşdən qaralmış oğlan deyir.

Bu, yerli taksi sürücülərinin sevimli müzakirə mövzusudur:

“Bəzi ruslar artıq Batumini məndən yaxşı tanıyırlar. Onların burada artıq hər şeyi var və onlar yalnız bir-biri ilə işləyirlər – mənzil kirayələyirlər, ekskursiyalar təşkil edirlər, bir-birlərinin kafe və barlarına gedirlər. Yeganə odur ki, onlar hələ taksi sürücüsü kimi görünməyiblər, amma tezliklə bu da olacaq”, – gənc taksi sürücüsü deyir.

Bu il Batumidə istirahət edənlərin az olması qonaqpərvərlik sahasində çalışan hər kəs tərəfindən qəbul edilir və bir çoxları bunu Ukraynada su elektrik stansiyasının partlaması ilə əlaqələndirirlər.

Turistlərdən su təhlükəsizliyi ilə bağlı nə bildiklərini soruşduq. Üzgüçülük qadağan olunmadığı üçün hər şey qaydasındadır, deyirlər.

Marina Tadeyeva Sankt-Peterburqdan Batumiyə gəlib. O, Kaxovka bəndi ilə bağlı heç nə eşitmədiyini deyir.

“Mən heç bir şey bilmirəm. Deyə bilərəm ki, Batumini çox bəyənirəm, dəniz də qeyri-adidir. Mən bənd haqqında eşitməmişəm”.

Müharibədən sonra Tbilisiyə köçən və hazırda dostu ilə Batumidə istirahət edən Rusiya vətəndaşı David deyir: “Mən su təhlükəsizliyi haqqında heç nə bilmirəm, amma təmizliyə gəlincə, dəniz təmizdir”.

“İyulun 15-də bütün ailəmizlə Qazaxıstandan gəldik. Su gözəldir, hamı üzür… Biz Allaha inanırıq”, – Qazaxıstandan Gürcüstana gələn Talqat Sisemeviç deyir.

“Mən bu məlumatlara göz yumuram. Düşünürəm ki, Kaxovskaya SES-in partlaması uzunmüddətli nəticələrə səbəb olacaq, amma indi su çirklənmir, mən bu barədə oxumuşam”, – Rinat deyir. O da Qazaxıstandandır.

“Düzünü desəm, getməyə çox qorxdum. Dostlarımın çoxu bu mövsümü atlamağa qərar verdi. Amma hər halda risk etdim. Təhlükəli olsaydı, səlahiyyətlilər deyərdi. Belə bir şeyi gizlədə bilməzsən,” – bacısı ilə tətilə gələn orta yaşlı Meri Orkodaşvili deyir.

“Təxminən altı gün burada olduq və heç bir problemimiz yox idi. Dənizin təmiz olduğuna inanmasaydım, uşaq götürməzdim. Ənənəvi olaraq, biz dəniz kənarına gələndə uşaqlar həmişə enterovirusa yoluxurlar, lakin bu il onlar hətta onsuz da bacardılar”, – üç azyaşlı uşağı ilə Batumidə istirahət edən Magi Sulava deyir. Maggie deyir ki, dəniz suyu təhlükəli olsaydı, hökumət bunu gizlətməyə cəsarət etməzdi.

Su elektrik stansiyasının partlayışı turizm mövsümünə təsir edibmi?

“Acara Tur” turizm agentliyinin direktoru və yüksək səviyyəli “Akropol” restoranının sahiblərindən biri olan İrakli Tavartkiladze uzun illər turizm biznesinin əsas oyunçusudur və bazarı yaxşı bilir.

O deyir ki, indi Batumiyə daha çox Rusiya, Belarus, Qazaxıstan, İsrail və ərəb ölkələrindən qonaqlar gəlir.

O qeyd edir ki, ötən illə müqayisədə bu il Batumidə turist azdır:

“Təşviş artıq öz rolunu oynayıb. İstəsək də, istəməsək də, əhalimizi inandırsaq da, etməsək də, bu presedent artıq olub. Biz Odessa və Ukraynada dənizin çirklənməsinin olduqca pis görüntülərini gördük. Buna Qara dənizdə istirahət etməyin təhlükəli olduğu barədə saxta məlumatlar əlavə edilir. Ona görə də əhalinin qorxması təəccüblü deyil”.

Onun sözlərinə görə, Kaxovskaya su elektrik stansiyasındakı partlayışın nəticələrindən sonra Batumidəki zirehlərin təxminən on faizi ləğv edilib. Tavartkiladze deyir ki, bu, onun biznesi üçün çox da böyük itki deyil, lakin kiçik turizm çətin anlar yaşayacaq.

“Chao Hotel” Batuminin ən qədimlərindən biridir. 2008-ci ildə istifadəyə verilən dördmərtəbəli binada 60-a yaxın yerlik 23 otaq var. Otelin meneceri Quqa Lomaşvili deyir ki, bu il rezervasiyaların 20 faizi ləğv edilib:

“Biz böyük yük gözləyirdik, lakin gözləntilər doğrulanmadı. Nəinki burada, ümumiyyətlə, Batumidə çox az adam var, çimərlik boşdur”.

Xüsusən də mövsüm ərzində mənzil kirayə verməklə dolanışığını təmin edən yerli əhali əziyyət çəkir. Bu il onlar ikiqat maneə ilə üzləşdilər: bir tərəfdən SES ətrafında panika, digər tərəfdən ruslarla rəqabət. Məsələ burasındadır ki, müharibədən sonra Gürcüstana köçən ruslar artıq yerli daşınmaz əmlak bazarına öyrəşiblər, onlar özləri yerli əhalidən yan keçərək rusdilli turistlərə mənzil kirayə verirlər.

“Səkkiz illik təcrübəmə əsasən deyə bilərəm ki, bu il ən pis mövsümdür, çünki mənzillərin qiymətləri çox aşağıdır və istirahət edənlərin sayı o qədər də çox deyil”, – deyə dəniz kənarında çoxlu mənzil kirayələyən yerli sakin Giorgi Şalikaşvili deyir.

İstirahətçilər nədən qorxur, Qara dənizlə bağlı hansı miflər yayılıb?

Son bir neçə gün ərzində insanlar sosial şəbəkələrdə dəniz kənarında uzanmış hərbi geyimli şəxsin meyitini əks etdirən video paylaşırlar.

Videonun altındakı yazıda deyilir ki, bu, bir müddət əvvəl Achar çimərliyində dəniz tərəfindən yuyulan ölən rus əsgərinin cəsədidir.

Lakin məlum olduğu kimi, bu kadrlar Gürcüstanda çəkilməyib, lakin bu il dənizə getməkdən imtina edənlərin çoxu hələ də arqument kimi bu saxtakarlığı göstərirlər.

“Mən bu hökumətə və onların yaydığı məlumatlara inanmıram. Onlar üçün əsas turizm mövsümünü xilas etməkdir, turizm müqəddəs inəkdir, insanların sağlamlığı onlar üçün önəmli deyil”, – deyə bu videonu paylaşan şəxs yazıb.

Sosial şəbəkələrdə də zaman-zaman sahilə çıxan ölü heyvanlardan danışılır. Qara dəniz hövzəsi ölkələrində delfinlərin kütləvi şəkildə öldürülməsi hallarından danışırlar.

“Mənə deyə bilməzsən ki, bir il də dəniz ölü bir delfin atmayıb. Bunun müxtəlif səbəbləri var, onlar tez-tez tora düşürlər, onların da öz xəstəlikləri var”, – Batumi ekoloqu Kaxa Quçmanidze deyir.

O hesab edir ki, bu miflər və dezinformasiya Rusiya təbliğatının əks-sədasıdır. Onun sözlərinə görə, Qara dənizdəki cərəyanlar elə hərəkət edir ki, Ukraynadan gələn meyitlər hazırda Gürcüstana, xüsusən də çürüməz vəziyyətdə gedə bilmir.

“İnsanlar Suxumidə ölü mal-qaranın dənizə atıldığını dolaşırdılar. Coğrafi məntiqə görə, onlar qətiyyən Ukraynadan gətirilməyib. Ola bilsin ki, onları hansısa çay aparıb, ya da kadrlar hazırlayıb”.

Dəniz suyu doğrudanmı təhlükəlidir?

Təbliğatın əhalini panikaya salmaq üçün işləməsi o demək deyil ki, Gürcüstan sahillərində vəziyyətin monitorinq və sayıqlığa ehtiyacı yoxdur, ekoloqlar hesab edir.

Gürcüstanda dəniz suyu Ətraf Mühitin Mühafizəsi Nazirliyinin Milli Ətraf Mühit Agentliyi və Acara Ətraf Mühitin Mühafizəsi Departamenti tərəfindən sınaqdan keçirilir.

Suyun fiziki-kimyəvi və bakterioloji analizi aparılır. Radiasiyanın səviyyəsi, üzvi maddələrin və zəhərli mineralların miqdarı yoxlanılır, həmçinin suda nə qədər patogen virus və parazit var, yəni çimmək suyunun keyfiyyəti necədir.

Hər on gündə 12 stansiyada müxtəlif dərinliklərdən su nümunələri götürülür. Araşdırmanın nəticələri nazirliyin internet saytında açıq şəkildə dərc olunur.

Sonuncu belə məlumat iyulun 29-da dərc edilib. Orada 16 və 20 iyul tarixlərində aparılan yoxlamanın nəticələri əks olunub.

Agentlik yazır ki, Qara dəniz su nümunələrində müəyyən edilən 59 parametrin qiyməti normal həddədir.

Ətraf Mühitin Mühafizəsi Nazirliyindən JAMnews-a bildirilib ki, Gürcüstanın Qara dəniz suyu təhlükəsizdir:

“Kaxovka hadisəsi nəticəsində dənizə 18 kubmetr şirin su töküldü ki, bu da təbii ki, dərhal Ukraynanı əhatə edən dəniz suyunun yumşalmasına səbəb oldu, lakin Qara dənizin miqyasına görə (555 min kubmetr) və Qara dənizi xarakterizə edən cərəyanların xüsusiyyətləri, bu, Gürcüstan sahillərinə təsir etməyəcək”.

Lakin rəsmi araşdırmalardan başqa Gürcüstanda alternativ Qara dəniz suyu nümunələri götürülmür. Ekoloqların fikrincə, bu, bahalı prosesdir, milyonlarla vəsait tələb olunur və qeyri-hökumət sektorunda belə pul yoxdur.

Ona görə də ekoloqların Qara dənizin təhlükəsiz olub-olmadığını qiymətləndirməsi yalnız dövlət qurumlarının apardığı araşdırmalara əsaslanır. Ekoloqlar Qara dənizdəki su axınlarının trayektoriyasına və dənizin özünü süzgəcdən keçirmə qabiliyyətinə də müraciət edirlər.

“Yerüstü cərəyanlar şimal-qərbə doğru gedir, Rumıniya, Bolqarıstan, Varma ilə bitişik ərazilərdən keçir, sonra Bosfor boğazını, sonra Anadolu düzündən keçir, cənuba doğru səyahətə başlayır, sonra bütün bunlar Gürcüstan yaxınlığında iki cərəyana bölünür. Təsəvvür edirsinizmi, bu axın bütün bunlar üçün – bu halda, çirkləndiricilər – Gürcüstana daxil olmaq üçün neçə yüz kilometr qət etməlidir”, – deyə Batumidən olan ekoloq Kaxa Quçmanidze bildirir.

Digər ekoloq, “Yerin Dostları Gürcüstan” yaşıl hərəkatının sədri Nino Ççobadze deyir ki, çirkli su selinin demək olar ki, bir ildən sonra Gürcüstana çatacağı gözlənilir:

“Odessadan su axını 8-11 aya harasa çatacaq. Bu suyun Gürcüstana konkret nə gətirəcəyini proqnozlaşdırmaq çətindir. Su özünü süzmək qabiliyyətinə malikdir, güman etmək lazımdır ki, özü təhlükəli maddələri süzəcək.

Onun sözlərinə görə, nəzərə almaq lazımdır ki, artıq Dnepr sahillərinə çoxlu sayda təhlükəli maddələr düşüb. Suda qalan şey, çox güman ki, yavaş-yavaş yol boyu yerləşəcək:

  “İndi biz ancaq gözləyə və suya baxa bilərik. Eyni zamanda, bizim Qara dəniz hövzəsi ölkələri ilə sıx əlaqələrimiz olmalıdır”.

Ekoloqlar dənizdə radioaktiv çirkləndiricilərin olmasını və başqa bir qorxunu – balıq zəhərlənməsini də istisna edirlər.

“Ov balıqlarının sürətindən və yerindən asılı olaraq, çirkləndiricilərin ov növlərimizə o qədər miqdarda daxil olması riski, onların qida zəncirimizə daxil olması və hər hansı bir zərər vurması riski də çox azdır” dedi Kaxa Quçmanidze.

Bəs minalar?

Onların aradan qaldıra bilmədiyi və dənizin süzə bilmədiyi yeganə təhlükə minalardır. Ukraynada müharibə başlayandan bəri, bu ilin fevral ayında Batumidə artıq bir mina partlayıb.

BMT Baş katibinin sözçüsü Stephane Dujarric bildirib ki, “daşqın və suyun sürətli hərəkəti səbəbindən” minalar “əvvəllər təhlükəsiz hesab edilən” ərazilərə düşə bilərdi.

Baş Qərargahın keçmiş rəisi, ehtiyatda olan general-mayor Vaxtanq Kapanadze JAMnews-a bildirib ki, minaların partlaması riski var, lakin bu risk azdır. “Lakin ehtiyatlı olmalıyıq”.

Onun sözlərinə görə, tank əleyhinə ağır minalar və mərmilər artıq Odessa sahillərində yerləşəcəkdi. Ancaq 100-150 qram ağırlığında uzun məsafəyə daşına bilən piyada əleyhinə minalar var:

“Söhbət formasına görə kəpənək minaları adlanan sovet istehsalı PFM piyada əleyhinə minalardan gedir. Onlar plastikdən hazırlanmışdır, suya davamlıdır və uzun məsafələrə getmək üçün kifayət qədər yüngüldür”.

Mövsümü xilas etmək mümkündürmü?

Dəniz mövsümünün bitməsinə hələ bir aydan çox vaxt var. Batumidə zirvə avqustun sonuna qədər davam edir. Mütəxəssislər hesab edir ki, dövlət qurumları düzgün işləsə, hələ mövsümü xilas etmək olar.

Kaxa Quçmanidze hesab edir ki, dövlət qurumları indiyədək gecikmiş reaksiya veriblər:

“Əgər həmvətənlərlə düzgün münasibətlər və qarşılıqlı əlaqə, eləcə də qlobal miqyasda düzgün PR olsaydı, mövsüm uğursuz olmazdı. İctimai maraq bu qədər yüksək olanda suyu 10 gündə bir yox, hər gün yoxlamaq və bir neçə dilə tərcümə olunmuş yenilənmiş məlumatları saytda yerləşdirmək lazımdır”.

On ildir bazarda ən böyük turoperatorlardan biri olan İrakli Tavartkiladze də deyir ki, hökumət məlumat çatışmazlığını doldurmağa çalışmalıdır:

“Əhali nə qədər çox məlumatlı olsa, bir o qədər inamlı olacaq və insanlar sakitcə dənizə girib çiməcəklər. Televiziya şirkətlərinin efirində, sosial şəbəkələrdə saxta, səriştəsizlik, panika yox, etibarlı mənbələrə əsaslanan faktlar yayılmalıdır”.

Qara dəniz təhlükəsizdirmi?

“Mediaşəbəkə”nin dəstəyilə