“Karantindən çıxmaq istəmirəm”: niyə insanlar evdə qalır? Gürcüstandan yeddi hekayə
Gürcüstanda fövqəladə vəziyyət bir aya yaxındır ki, ləğv edilib, koronavirus pandemiyasına görə tətbiq olunan məhdudiyyətlər isə tədricən dayandırılır.
Kafe və restoranlar, parklar, gözəllik salonları açılıb. İctimai nəqliyyat artıq işləyir.
Əksər təşkilatlar epidemioloqların tövsiyələrinə uyğun olaraq uzaqlaşdırılmış rejimdə işləyir. Amma bəzi şirkətlər artıq ofislərini açıblar.
Amma adi həyat ritminə qayıdış hamı üçün eyni dərəcədə sevindirici olmayıb.
Əgər üç aylıq təcridin iqtisadi nəticələri bu və ya digər dərəcədə hesablanıbsa, pandemiyanın insanın psixoloji sağlamlığına nə dərəcədə ziyan vurduğu indiyə qədər bəlli dyeil.
Ekspertlər bildirirlər ki, bu təcriddən çıxış çox sayda psixoloji problemlərlə bağlıdır.
Məsələn, elə insanlar var ki, onlar üçün işə çıxmaq böyük sarsıntıdır. Bunun da bir neçə səbəbi var.
Bəziləri dəhşətli dərəcədə virusdan və izdihamdan qorxur – onlar ictimai nəqliyyatdan istifadə etməməyə, ofislərdə əməkdaşlarla təmasa girməməyə çalışırlar.
İkinci qism üçün təcrid və evdə iş o dərəcədə rahat olub ki, onlara ofisə qayıtmaq, nəqliyyatda vaxt itirmək, iş yoldaşları ilə ünsiyyət saxlamaq çətindir.
Onlar fərqinə varıblar ki, özünütəcrid rejimində həm özlərini yaxşı hiss edirdilər, həm də daha məhsuldar idilər.
Koronavirusla əlaqədar stresin Gürcüstan əhalisinin psixoloji sağlamlığına təsiri hələ öyrənilməyib və analiz olunmayıb. Amma məsələn, Böyük Britaniyada YouGov tərəfindən aparılan tədqiqatın nəticələrinə görə, britaniyalıların yalnız doqquz faizi “normal həyata” qayıtmaq istəyir.
Gürcüstanda bir qədər fərqli mənzərə ola bilər, çünki pandemiya miqyası burada digər ölkələrdəki kimi elə böyük deyil – psixoloq Rusudan Zaalişvili hesab edir:
“Amma (pandemiyaya görə) tətbiq olunan məhdudiyyətlər istənilən halda müəyyən sarsıntı və yüksək narahatlıq doğurur. Evdə işləmək bir çox şəxsi və xidməti sərhədləri pozub, digərləri üçün isə əksinə, rifahını yaxşılaşdırmaq üçün şərait yaradıb”.
Onun sözlərinə görə, məhdudiyyətlərin aradan qaldırılmasına rəğmən bəzi insanların insanların çox olduğu yerlərdən kənar qalması və evdə vaxt keçirməyə üstünlük verməsi təbiidir.
“İki aydan çox bizim psixikamız sağ qalmağa köklənmişdi və normal həyata qəfil qayıdış çoxları üçün eyni dərəcədə böyük sarsıntıdır. Pandemiya hələ bitməyib, bəziləri özlərini işdənsə evdə daha çox təhlükəsiz hiss edir”, – o deyir.
Özünü təcrid ilk növbədə “sosiuma nə qədər çox qarışırıqsa, özümüzü bir o qədər yaxşı realizə edirik” haqda stereotipləri dağıdıb – psixoterapevt Yekaterina Darsaniya deyir:
“Biz sürətli, çox və xaotik təmasa alışmışıq. Özünütəcriddə oldumğumuz zaman özümüzlə təklikdə qalmaq məcburiyyətində idik və özümüzə bu sualları verirdik – bütün köhnə münasibətlər, bütün köhnə əlaqələr, hansısa köhnə vərdişlər mənə lazımdırmı?”
Darsaniyanın sözlərinə görə, əgər insanlar üçün özünütəcriddən ətraf mühitə qayıtmaq çətindirsə, bu, tam sağlam reaksiyadır, mütəxəssis yardımı isə bu təcrid insan həyatının keyfiyyətinə ziyan vurduğu zaman lazımdır.
“Mən artıq işə getmək istəmirəm, çünki işimi evdən görə bilərəm”; “Mən tez-tez dostlarımla kafedə görüşürdüm, indi isə bundan qaçıram” – bütün bunlar sağlam reaksiyalardır. Qorxu müəyyən dərəcədə hər birimizdə var, sağlam psixikanın mexanizmi müstəqil şəkildə bunun öhdəsindən gələ bilir. Amma əgər qorxu insanın funksiyalarına mane olursa, əgər insan evdə oturub onun üçün önəmli, sevimli insanlarla ünsiyyət saxlamaq istəmirsə, bu halda mütəxəssis yardımına ehtiyac var”, – Darsaniya deyir.
JAMnews karantin bitsə də, evdən çıxmağa tələsməyən çox sayda belə insan tapıb. Biz yeddi hekayə yazmışıq. İnsanlar onları normal həyata qayıtmağa qoymayan səbəblər haqda danışıblar.
Arçil Sulakvelidze, 25 yaş
Aktyor, “Young Georgian Lolitas” qrupunun musiqiçisi
Pandemiya başlayana qədər biz Gənc Tamaşaçılar Teatrında “Anna Frankın gündəliyi” üzərində çalışırdıq. Daha sonra fövqəladə vəziyyət elan edildi və biz birdən-birə evdə qapalı vəziyyətə düşdük, küçəyə çıxmaq həyat üçün təhlükəli oldu.
Əvvəlcə nə cürsə dözürdüm, sonra dəli olduğum zamanlar gəldi. Uzun zaman özümü tapa bilmirdim. Mən təşviş hiss etmirəm, amma başınıza hətta həkimlərin də baş çıxara bilmədiyi bir bəlanın gələ biləcəyini dərk etmək çox narahatlıq verir. Mağazaya getdiyin zaman qorxmaq qıcıqlandırır.
Bir neçə həftə sonra yeni həyat adi rutinə çevrildi. Özümü əyləndirməyə çalışırdim: musiqi dinləyirdim, öz musiqimi bəstələyirdim, mütaliə edirdim. Hətta çörək bişirməyə başladım!
Yeri gəlmişkən, çörək bişirmək müəyyən mənada koronavirusun rəmzinə çevrildi, düzdür?! Facebook-da hamı çörək bişirdiyini yazırdı.
Ən sonunda elə oldu ki, mən evfə komfort zonamı tapdım, bir növ bu vəziyyətə öyrəşdim. İndi bu vərdişdən qurtulmaq mənə çətin ola bilər.
İndi yeni hallar (koronavirus) üzə çıxdıqca mən bir az narahat oluram. Mən hələdə özünütəcriddəyəm və heç yana çıxmıram.
Təcrüd rejimində çox vaxt Queens of Stone Age qrupunun Era Vulgaris albomunu dinləyirəm, bunu da mən özüm yazmışam:
Salome Qvinepadze, 26 yaş
“Mojorel” şirkətinin xidmətlərin idarə olunması üzrə meneceri.
Bu gün işdə mənim ilk günümdür.
Ora gələn kimi masamı təmizləyirəm və özümü kökləməyə çalışıram. Mən izdihamı yadırğamışam. Çox insan içində olmaq məcburiyyətini qəbul etmək mənə çətindir. Mən evimdə, öz yuvamda olmağı üstün tuturam.
Mən heç vaxt ehtimal etməzdim ki, özünütəcrtrid xoşuma gələ bilər. Mən çox fəal insanam, daima hərəkət edirəm və düşünə bilməzdim ki, uzaqlaşmış rejimdə işləyə bilərəm.
Mən evdə özümə ofis qurmuşam – səhər otururdum işləməyə və axşam qalxırdım. Axşamlar yoqa ilə məşğul olurdum – bu, mənim üçün günün ən sevimli hissəsi oldu. Hər gün axşamı gözləyirdim.
Məni heç nə narahat etmirdi, sadəcə insanlarla ünsiyyət çatmırdı, qucaqlaşmaq üçün darıxırdım.
Siz işdə olduğunuz zaman, xoşunuza gəlsə də, gəlməsə də, sizin iştirakınızı mütləq nəzərdə tutmayan çoxlu lazımsız informasiya alırsız. Evdə yalnız istədiyiniz zaman informasiya sizə çatır. Evdə sizi heç kim narahat etmir.
İndi mən yenidən köhnə həyata alışmağa çalışıram. Mənə çətindir, amma mən həmçinin deməliyəm ki, bu zaman müddətində sanki virtual personajlara çevrilən insanları görməyimə şadam.
Tezliklə doğum günüm olacaq. Dostlar zəng vurub, xahiş edirlər ki, birlikdə qeyd edək. Hamı bir-biri üçün darıxır və görüşü gözləyir, amma mən hər birinə ayrı-ayrılıqda izah edirəm ki, doğum günümü qeyd etmək niyyətində deyiləm. Onları başa düşürəm, ümumi şənnlik istəyirlər, amma mən bunu istəmirəm.
Ketevan Kupraşvili, 30 yaş, hüquqşünas
Əvvəl mən məsafədən işləyən insanlara qibtə edirdim. Divanda oturub, kofe içmək və məruzə dinləmək daha yaxşıdır.
İndi, məsələn, siz mənimlə danışanda mən bununla yanaşı yemək bişirə bilirəm.
Belə yaşamaq çox rahatdır – mənn daha çox şey çatdıra bilirəm.
Pandemiya başlayan kimi mən alman dili kursu keçdim, yoqa ilə məşğul olmağa və biş-düşə başladım. Hətta ev bitkiləri də əkdim. Evimdə heç vaxtr çiçək olmayıb, indi isə on bir dənə dibçəyim var.
İşə qayıtdığımız ilk gün məktəbdəki ilk günə bənzəyirdi. “Bir sentyabrda” bizdə belə olmuşdu. Ofis bizə nə cürsə fərqli görünürdü. Mən həqiqətən həmkarlarımı görməyimə şadam, amma tezliklə biz yenidən uzaqlaşdırılmış iş rejiminə keçdik.
Belə rejimdə tezliklə anlayırsan ki, eyni işi görməkdən ötrü səkkiz saatı iş yerində keçirmək mütləq deyil.
Gəlin maddi tərəfini düşünək – nəqliyyata, işdə yediyimiz qeyri-sağlam qidaya nə qədər xərcləyirik.
Nino Beridze, 32 yaş, marketoloq
Bilirsiz, nə edirdim? Kuryer nəsə gətirəndə, xahiş edirdim ki, evdən bir qədər aralı qoysun və yalnız o çıxıb gedəndən sonra evdən çıxırdım. ərzaqları spirtlə silirdim və onlar üçün xüsusi ayırdığım stupun üstünə qoyurdum.
Hər dəqiqə statistikanı yoxlayırdım, xəbərlərin bütün buraxılışlarına baxırdım. Yatmazdan əvvəl Facebook-a baxırdım ki, heç nəyi ötürməyim.
Uşaqlarım da bütün bunlara baxıb bir qədər narahat olurdular.
İndi deyəsən, əksər insanlar köhnə həyat tərzinə qayıdır. Mən isə bacarmıram.
Diqqət yetirmişəm ki, küçəyə çıxmaq mənə xoş deyil. Bir dəfə doğum gününə getdim, orada çox gərgin idim, oradan gedəndə də. Kimsə yaxına gələndə gərilirəm. Yaxın dostlarımla da belədir. Axı yoluxmaq o qədər asandır ki.
Mənim öz marketinq agentliyim var və mənim komandam hələ də məsafədə işləyir, çünki zənnimcə, indi ölkədəki vəziyyət əvvəlkindən daha pisdir. Çox sayda yeni yoluxma halları var, bəzilərinin mənbəyini bilmirik. Qorxuram ki, bu rahatlaşmanın ardınca daha güclü dalğa gələcək.
Evdə qalmaq həyatımı 360 dərəcə dəyişib. Buna qədər mənim çox fəal rejimim vardı. Səhər evdən çıxırdım, ancaq gecə qayıdırdım. Hətta məzuniyyət vaxtı da işləyirdim.
Pandemiyadan sonra çox şeyə baxışımı dəyişdim. Anladım ki, sutkada 24 saat işləmək mütləq səmərəli deyil. Mən belə qərar gəldim ki, həmkarlarıma cümə günləri 17:00-a qədər işləməyə icazə verim. Və bütün bunlar qurtarandan sonra onlar həftədə bir və ya iki gün evdən işləyə biləcəklər.
Mənə iş, uşaqlarla münasibət və özünüinkişaf arasında balansı qorumaq həmişə çətin olub. Mən uşaqlarla ünsiyyət çatışmazlığı hiss edirdim. İndi mən bu çatışmazlığı xeyli doldurmuşam.
Giorgi Moniava, 36 yaş
Hüquq məsləhətçisi, müəllim
Şəxsən mən işimi bu rejimdə davam etməyə razıyam.
Mənim işim spesifikdir – hüquqi məsləhət və məruzə oxumaq.
Hər iki halda çox asanlıqla distant rejimə alışdım. Müştərilərim və tələmələrim heç nə itirmədilər. Əksinə, mən belə daha çox iş çatırıram.
Bu pandemiya müddətində mən gündəlik həyatımdan nə qədər mənasız şeylərin çıxdığını anladım: maşınla bir məruzədən o birinə getmək, dayanacaq yeri axtarmaq, tıxaclarda qalmaq və s.
Eyni zamanda Batumidə və Tbilisidə məruzə oxuyuram. Çox vaxt Batumidə ardıcıl 10 saat məruzə oxuyub, elə həmin gecə Tbilisiyə qayıtmalı olurdum. Bundan sonra mənə formama qayıtma üçün bir neçə gün lazım olurdu.
İndi mən eyni gündə iki müxtəlif şəhərdə məruzə oxuya bilirəm – evdən. Mən tədris planını maksimum dərəcədə onlayn-tədrisə uyğunlaşdırmışam və tələbələrim biliklər baxımından heç nə itirməyiblər.
Ən əsası mən heç vaxt indiki qədər ailəmlə vaxt keçirməmişdim. Hazırkı keçid dövrü mənim üçün ən rahatıdır – mən məsafədən işləyirəm, ailəmlə çox vaxt keçirirəm və eyni zamanda artıq dostlarla görüşmək mümkündür.
Nina Beradze, strateji kommunikasiya üzrə mütəxəssis
Biz öyrəndik ki, virusla yaşamağa alışmaq lazımdır, amma məhz necə, onu bilmirik. Bu, məni narahat edir. Mən anlamıram hər gün necə yaşamaq lazımdır – mağazadan gətirilən ərzaqları yumaq lazımdır? Qonşularla, dostlarla görüşmək olarmı?
Mənim qorxu mənbəyim mənimlə yaşayan valideynlərimin risk qrupuna daxil olmasıdır. Mən onları küçəyə buraxmaqdan patoloji olaraq qorxuram. Onlara görə mən də təcrid vəziyyətində qalıram.
Sərhədlər açılanda və turistlər gələndə nələr olacağını düşünəndə xüsusilə narahat oluram.
Mən valideynlərimdən daha artıq gərilirəm. Onlar şən insanlardır. Evimizin qapısı həmişə taybatay açıq olub – dostlar və qohumlar həmişə qonaq gəliblər. Daha heç kim gəlmir deyə onlar əziyyət çəkirlər. Bu mərhələ yaşlı insanlar üçün xüsusilə çərindir – bu insanlar üçün hərgünün dəyəri var və onlar aylarla dostlarını görmədən yaşaya bilmirlər.
Mən onları mağazaya getməyə də qoymuram. Məni qorxu, çarəsizlik bürüyür. Bəzən mən onlarla kobud danışıram: buna dəymə, ona dəymə. Bir dəfə eşitdim ki, anam telefonda rəfiqəsinə şikayət edir ki, Nino məni heç yana buraxmır.
Mariam Lomadze, 29 yaş sosial psixoloq
Mən panik dərəcədə karantinin aradan qaldırılmasından qorxuram. Virusa görə yox, özünütəcridin başa çatmasına görə. Nəqliyyat işə düşəndən sonra mən həyəcanlanırdım, istəmirdim ki, məni işə qaytarsınlar. Hələlik məsafədən işə davam edirik.
09:00-dan 18:00-a qədər iş həmişə cansıxıcı idi. Axı işdə elə vaxtlar olur ki, saata baxırsan və evə gedə biləcəyin vaxtı səbrsizliklə gözləyirsən.
Əslində belə dəqiqələrdə biz faydalı heç bir iş görə bilmərik. Özünütəcrid rejimində mə vaxtdan daha səmərəli istifadə edirəm və çox şeyi daha sürətlə edirəm. Qalan vaxtı isə özünüinkişaf üçün istifadə edirəm. İşdən sonra mən heç vaxt bunları edə bilməzdim.
Karantin dövrü mənim üçün bir kəşf oldu. Mən heç vaxt özümü belə rahat hiss etməmişəm.
Həmişə gündüz şəhərdə gəzən insanları görəndə təəccüblənirdim. Mən səhər işə gedirdim, bir də axşam gəlirdim. Gündüz şəhərdə gəzinti mənim xəyalım idi. İndi bu xəyalı həyata keçirə bilirəm.
Bir də yaxşı qidalanmaq xoşuma gəlir. Əvvəllər evimdəki soba yalnız mətbəxdəki saat kimi xidmət edirdi. İndi isə mən mütəmadi olaraq nəsə bişirirəm. İş vaxtı buzxanadan balığı çıxarıram ki, buzu ərisin. İşimi bitirəndə yemək bişirməyə başlayıram. İşdə mən daha baha və qeyri-sağlam yeməklər yeyirdim.
Yəqin ki, balaca uşaqları olanlar üçün evdən işləmək çətindir, çoxları birlikdə yaşayır və evlərində darısqallıqdır. Mənim isə bəxtim gətirib – ərimlə ikimiz yaşayırıq və birlikdə bizə rahatdır.
