2023-cü ildə Ermənistanda mediaya təzyiqlər artıb. 60 belə hal qeydə alınıb ki, bu da 2022-ci illə müqayisədə 5 fakt çoxdur. Bu barədə Söz Azadlığının Müdafiəsi Komitəsinin rəhbəri Aşot Melikyan məlumat verib.
O, həmkarlarına 2023-cü ildə ölkədə söz azadlığının vəziyyəti, jurnalistlərin hüquqlarının və media resurslarının pozulması ilə bağlı hesabat təqdim edib.
Melikyan ötən ili media və jurnalistlər üçün çətin il kimi səciyyələndirib, çünki ölkədə və onun ətrafında bir çox mühüm hadisələr baş verib. Ötən ilki kütləvi etiraz aksiyaları və gərginləşən ictimai-siyasi vəziyyəti, Yerevan Ağsaqqallar Şurasına seçkiqabağı kampaniya zamanı şiddətli mübarizə paytaxtın yeni merinin seçilməsi ilə nəticələndi.
Melikyan ötən ili media və jurnalistlər üçün çətin il kimi səciyyələndirib, çünki ölkədə və onun ətrafında bir çox mühüm hadisələr baş verib. Ötən ilki kütləvi etiraz aksiyaları və gərginləşən ictimai-siyasi vəziyyəti, İrəvan Ağsaqqallar Şurasına seçkiqabağı kampaniya zamanı şiddətli mübarizə paytaxtın yeni merinin seçilməsi ilə nəticələndi.
Erməni cəmiyyətinin hər gün məlumat gözlədiyi 2023-cü ilin “narahatedici hadisələri” sırasında o, Dağlıq Qarabağın 10 aya yaxın davam edən blokadasının adını çəkib. Azərbaycanın Dağlıq Qarabağda apardığı sentyabr döyüşləri günlərində və bütün erməni əhalisinin Ermənistana köçdüyü günlərdə media çox çalışdı.
Daha az fiziki zorakılıq halları
Söz Azadlığının Müdafiəsi Komitəsinin dərc etdiyi illik hesabata görə, ötən il jurnalistlərə təzyiq, o cümlədən media nümayəndələrinə qarşı nifrət və təhdid təzahürləri halları olub.
Bununla belə, Melikyanın sözlərinə görə, 2023-cü ildə Ermənistanda jurnalistlərə qarşı “fiziki zorakılıq halları nəzərəçarpacaq dərəcədə azalıb”:
“2022-ci ildə 14 hadisə olduğu halda, 2023-cü ildə 6 hadisə qeydə alınıb”.
Akkreditasiya – “media resurslarına və jurnalistlərə lütf”
Melikyan son vaxtlar dövlət orqanlarının jurnalistlərə akkreditasiya verilməsini “iş icazəsi və ya yaxşılıq” hesab edilməsindən narahatdır. Lakin media eksperti müxalif “Joqovurd” qəzetinin jurnalisti Knar Manukyanın parlamentdə akkreditasiyadan məhrum edilməsini daha mənfi hesab edir:
“Son 30 ildə bir jurnalistin akkreditasiyadan məhrum edilməsi halının olub-olmadığını çətin xatırlayıram. Amma bu, indiki hakimiyyətin dövründə ikinci haldır və bu, tamamilə əsassızdır”.
Dövlət orqanları jurnalistləri tam məlumatla təmin etmir
Söz Azadlığının Müdafiəsi Komitəsinin hesabatında məlumat azadlığının məhdudlaşdırılması hallarına da toxunulur. Dövlət orqanları media nümayəndələrinin sorğularını əsassız olaraq rədd etmiş və ya kifayət qədər dolğun cavablar verməmişdir.
“2023-cü ildə 135, 2022-ci ildə isə 115 informasiya əldə etmək və yaymaq hüququnun pozulması faktı qeydə alınıb. 135 işin hamısında açıq məlumat tələb olunub. Dövlət qurumları bunu vermədilər, yaxud natamam məlumat, qeyri-müəyyən cavablar verdilər”, – Melikyan bildirib.
O bildirib ki, komitənin araşdırdığı bütün hallarda dövlət və ya hərbi sirri ehtiva edən məlumat tələb olunmayıb:
“Biz bu məlumatları çox diqqətlə təhlil edirik. Əgər hansısa media orqanı və ya jurnalist dövlət və ya hərbi sirri ehtiva edən məlumatlarla bağlı sorğu ilə dövlət orqanına müraciət edibsə və rədd cavabı alıbsa, biz bunu pozuntu hesab etmirik. Çünki sirlər açıqlana bilməz”.
Ekspert belə hallarda jurnalistlərə inzibati məhkəməyə müraciət etməyi tövsiyə edir. O hesab edir ki, bu, nəinki dövlət orqanından lazımi məlumatları əldə etmək, həm də məsuliyyətə cəlb etmək üçün lazımdır.
Qanuni hərəkətlərə nəzarət olunur
Komitə jurnalistlərə və media resurslarına qarşı məhkəmə iddialarına nəzarət edir. Melikyan deyir ki, iddianın nə dərəcədə əsaslı olması, məhkəmənin qərarının ədalətli və qanuni olub-olmaması araşdırılır. Bu məlumatları ümumiləşdirən ayrıca hesabat dərc olunacaq.
Amma artıq 2023-cü ildə məhkəmələrə daha çox iddia qaldırılıb. Bu halların sayı 2022-ci ildə 32, 2023-cü ildə isə 36 olub. Jurnalistlər ən çox təhqiredici məlumat və ya böhtan yaymaqda ittiham olunurlar.
Melikyan vurğulayır ki, iddiaçıların əksəriyyəti məhkəməyə ərizə verməzdən əvvəl təkzib və ya cavabın mümkünlüyünü dərc etməkdən imtina ediblər.
Bununla belə, media eksperti məhkəmədən kənar həll yollarını daha effektiv və operativ hesab edir. Xüsusilə, İnformasiya Mübahisələri üzrə Şuraya və ya Etika üzrə Müşahidə Şurasına müraciət etmək imkanını qeyd edir.
