“İtaliya sindromu” nədir – moldovalı miqrant qadınlar nələrdən keçir?
“İtaliya sindromu” – Moldovadan olan qadın miqrantlarda depressiya. Mütəxəssislər artıq öz ailələrini dolandırmaq üçün vətəni tərk etməli olan qadınların düşdüyü vəziyyətə ad veriblər. Bu qadınların işi “badanta” (“baxıcı”) ümumi adı ilə tanınır, onların mühitində yayılmış depressiya isə mütəxəssislərin tədqiq etdiyi fenomen olub. Onların hekayələri Moldovanın Ziarul de Gardă nəşrində.
Nina
Nina Makar Moldovadan 2005-ci ildə gedib ki, İtaliyada baxıcı işləsin – evdə üç azyaşlı uşağı və çoxlu borcu qalıb.
Qadın evdəkilərlə telefonla danışırmış, amma dörd il müddətində övladlarını görməyib. Ancaq 2009-cu ildə sənədlərini düzəldib Moldovaya qayıda bilib. Bu zaman ilk travmasını yaşayıb.
“Bu müddət ərzində mənim kiçik qızımo qədər çox dəyişmişdi ki, mənim üçün bunu demək ağrılıdı, mən onu tanımadım. Və bu, mənim hələ də içimdə gəzdirdiyim ən böyük ağrıdır”, – Nina etiraf edir.
Onun qulluq elədiyi qadın vəfat edəndən sonra bir neçə ay ərzində o, özünə yeni iş tapa bilməyib.
“Mən təzəcə kiçik qızımı bura gətirmişdim. Mən kirayə pulu ödəməliydim, onu məktəbə qoymalıydım. Çox çətin idi”, – o xatırlayır.
O zaman depressiya ilk əlamətlərini göstərməyə başlayıb. O, öz davranışlarında dəyişikliklər, özünü çaşqınlıq durumunda hiss etməyə başlayıb.
“Ətrafdakılar mənim fərqli olduğumu görürdü, mən isə görmürdüm. Mənə elə gəlirdi ki, mən haqlıyam və heç kim məni öyrətməməlidir, mən özüm həll edəcəm və özüm bunlardan keçəcəm, heç kimin məsləhəti olmadan. Hər şey qıcıqlandırmağa başlayırdı.
İşlədiyim evdəki qonşu həkim idi və mahiyyətcə ilk adam oldu ki, məni görəndə, çox da yaxşı görünmədiyimi, depressiyada olduğumu və müalicə olunmasam öləcəyimi dedi. O bunu mənim üzümə dedi”, – Nina xatırlayır.
Dərinləşmiş sirroz səbəbilə qaraciyər köçürməsinə ehtiyac olduğu üzə çıxdığı zaman o, terapiyaya başlayıb. Həkim deyib ki, “əvvəlcə ruhunu müalicə etməsə” donor orqanı ala bilməz.
Hazırda o, İtaliyadakı işinə davam edir, yaşlı qadına qulluq edir, baxmayaraq ki, özünün vəziyyəti çox da yaxşı deyil.
Vera
Vera Antoç Moldovadan İtaliyaya 2005-ci ildə gedib.
Birinci il o, ancaq evdəki borcları qaytarmaq üçün işləyib.
“Mən uzun illər müxtəlif insanlarla işləmişəm: yatalaq, demens xəstələri, hansılar ki, səni hər cür təhqir edirlər, hansılar ki, onlara heç kimin toxunmağını istəmirlər, hansılar ki, həmişə gərgindir. Bəzən onların uşaqları qonaq gəlir və beş dəqiqədən artıq qala bilmirlər – ağlayaraq çıxıb gedirlər, çünki onlar bir-birini anlaya bilmirlər, biz isə onların öhdəsindən gəlməyi öyrənməliyik”, – qadın bölüşür.
On illik bu iş onun səhhətinə təsir edib. 2015-ci ildə Vera özünü getdikcə pis hiss etməyə başlayıb. Bu, adi gün idi, səhər saat yeddi, həkimin ona yazdığı qalxanvari vəzi üçün olan həbini qəbul edib və özünü pis hiss eləyib.
Nəticədə təcili yardım çağırmalı olub. Həkim ona dugər dərmanları yazıb və psixoloqla məsləhətləşməyi məsləhət bilib.
Özünü daha yaxşı hiss etdiyi zaman işinin başına qayıdıb.
2017-ci ilin martında o, tezliklə pensiyayaçıxmaq ümidi ilə evə qayıtmaq və bir müddət orda qalmaq qərarına gəlib. Amma pensiya yaşı qaldırılıb və hər dəfə uşaqlardan kömək istədiyi zaman o, özünü pis hiss eləyirmiş.
2019-cu ilin payızında yenidən Moldovanı tərk edib, çünki başqa çıxış yolu tapa bilməyib.
İtaliyada o, özünün də dediyi kimi “ayaq üstündə və aydın başlı” 93 yaşlı qadının baxıcısı kimi işə düzəlib. O dəərcədə ki, qadın ona iş zamanı evdə isti sudan istifadə etməyə icazə vermirmiş: “Mən hər şeyi soyuq su ilə yuyurdum”.
Səhhətində problemlər yaranana qədər o dözüb.
O, daima əsdiyi üçün əlində heç nə tuta bilmədiyinin fərqinə varanda dəhşətə gəlib.
Bundan qısa müddət sonra o, evinə qayıdıb və müayinələr üçün xəstəxanaya yatırılıb. Ona revmatoid artrit diaqnozu qoyulub, dərmanlar yazılıb və əlillik qrupu verilib.
“Mən “xortlayandan” sonra isə yenə geri (getdim) və hər dəfə belə. Bizim seçimimiz yoxdur. Mən yıxılana qədər işləyirdim”, – qadın qeyd edir.
Hazırda o, 81 yaşlı demensli qadına qulluq edir. Onda depressiv epizodlar, əllərinin əsdiyi, sözünə baxmadığı günlər hələ də təkrarlanır, amma evə qayıtmaq haqda düşünmür.
Emosional tükənmişliyin öhdəsindən necə gəlməli?
Depressiyanın ilk əlamətləri demotivasiya, enerji çatışmazlığı, çəki itkisi, o cümlədən də yuxu problemləri, uzunmüddətli yuxusuzluq, həyəcanlı vəziyyət, gərginlik, gülüşdən ağlamağa və əksinə qəfil keçidlərdir – psixiloq Anna Nikulayeş deyir.
“Xaricdə işləyən bu qadınlarla bağlı halda emosional tükənmişliyin qarşısını almaq üçün mütləq onlara mütəmadi vaxt intervalı imkanı verəcək əmək şərtləri haqda razılaşmaq lazımdır – gündəlik, həftəlik və illik, o cümlədən də tibbi sığorta almaq vacibdir ki, emosional narahatlığın ilk əlamətləri yarananda mütəxəsisslərə müraciət edə bilsinlər”, – Nikulayeş tövsiyə edir.
Onun sözlərinə görə, “İtaliya sindromu” ilk növbədə tibbi hazırlığı olmadan uzun müddət ağır xəstələrə qulluq edən və buna görə də güclü çarəsizlik hiss edən insanlarda rast gəlinən sosial depressiyanın növlərindən biridir.
