İraqlı qadınlar
2017-ci ilin statistikasına əsasən, Gürcüstanda İraq və Suriyadan gəlmiş 862 qaçqın yaşayır. Onların bir qismi artıq rəsmi qaçqın statusu alıb, digərləri isə hələ ki, almağı gözləyirlər. Gürcüstanda onlara münasibət birmənalı deyil. Bəziləri bunu təhlükəsizlik baxımından qiymətləndirərək deyirlər ki, özünün 271 min məcburi köçkünü olan bir ölkə üçün şərqli qaçqınlar heç də yaxşı nəsə vəd etmir. Cəmiyyətin digər kəsimi isə sadəcə yad mədəniyyətlə ünsiyyətdən qorxur.
Biz Gürcüstanda yaşayan üç İraqlı qadınla tanış olduq. Hekayələrini eşitmək istəyirdik – onlar nədən qaçıblar, niyə məhz Gürcüstana gəliblər, nə düşünür və nə arzulayırlar?
İftisam, İyam və Nadiadan üç konkret vətən, Gürcüstan və arzu sözlərinin onlar üçün assosiasiya olunan üç əşya seçməyi xahiş etdik.
İftisam Alsurai
“2012-ci ilin sentyabrın 26-da hava çox isti idi. Səhər tezdən yemək bişirib, qonaq qarşılamağa hazırlaşırdım. Üstəlik yük də hazırlamalıydım. Evini həmişəlik tərk edirsənsə, çantana nə qoyacağını ayırd edə bilmirsən. Həmin axşam qohum-əqrəba və dostlar gəldilər. Bizi birləşdirən şeyləri, birlikdə keçirdiklərimizi – hər şeyi xatırladıq. Gah güldük, gah ağladıq. Anlayırdıq ki, ola bilsin sonuncu dəfə görüşürük. Bir məqamı hər zaman xatırlayıram, taksiyə oturduq və sonuncu dəfə öz evimizə nəzər saldım. Təhlükəsizliyə görə, hava limanına kimi bir neçə dəfə maşını dəyişdik. İraqda kiminsə ölkəni tərk etməyini xoşlamırlar.”
İftisam üçün vətən, Gürcüstan və arzu sözləriylə assosiasiya olunan üç əşya
Vətən
Bu qazançanı babamın və nənəmin evindən gətirmişəm. Nənəm onda yemək hazırlayardı. Mən indi də onlar üçün darıxıram. Bu qazança mənə bizim birlikdə olduğumuz günləri xatırladır. Biz böyük masanın ətrafına yığışıb, birlikdə nahar edərdik. İndi ailəmiz dağılıb, bəziləri həyatda deyil. Ancaq bu qazança mənimlədir və əzizlərimə olan bağı qoruyur.
Gürcüstan
Hələ İraqda sülh idi və biz tez-tez piknik təşkil edir, özümüzlə yemək götürüb, təbiət qoynuna gedirdik. Hətta özümüzlə doliyə bənzəyən (Gürcü nağarası) musiqi aləti götürərdik, mahnı oxuyardıq. Biz Mçxetaya gedəndə orda qırmızı doli satan bir kişi gördüm. Dolini alandan sonra, Gürcüstan bizə daha yaxın olmağa başladı. Biz burda – Gürcüstanda da tez-tez piknikə gedir və dolini də özümüzlə götürürük. Gürcü dilini öyrənmək istəyirəm. Mənim biliklərim hələ ki, salam, görüşərik, neçəyədir və s bu kimi sözlərlə sərhədlənir. Bizim gürcü dostlarımız yoxdur. Lakin bəzi gürcü qonşular artıq mehribanlıqla salamlaşırlar. Bu çox xoşdur.
Arzu
Bu gümüşü məcməini biz o xoşbəxt vaxtlarda, bütün ailəmiz birlikdə olanda İraqda həmişə istifadə edirdik. O məni arzularımla birləşdirir – bir gün bütün ailə üzvlərimlə birlikdə İraqa geri qayıtmaq arzusuyla.
"Gürcü dilini öyrənmək istəyirəm. Biliklərim hələlik "salam", "sağ ol", "neçəyədir?" və bir neçə sadə ifadədən ibarətdir. Gürcü dostlarımız yoxdur. Amma bəzi qonşularımız artıq isti salamlaşırlar. Bu çox xoşdur".
İyam Alsurai
“Qadınlar burda azaddırlar. İstənilən vaxt evdən bayıra çıxa bilirlər. İraqda belə deyil. Misal üçün, əgər hicab geyməsən, ciddi cəzalandırıla bilərsən. Ümumiyyətlə, qadınlar orda çalışırlar ki, lazımı yerə mümkün qədər tez çatıb, küçədə görünməsinlər. Tbilisinin küçələrində təhlükəsiz, rahatlıqla gəzirik.”
İyamın seçdiyi üç əşya. Onun üçün vətən, Gürcüstan və arzu sözləriylə assosiasiya olunan əşyalar bunlardır.
Vətən
Çantamı yığanda qəhvə fincanlarını da götürdüm. Məndən onları nə üçün götürdüyümü soruşdular və dedilər ki, sanki Tbilisidə qəhvə üçün fincan tapılmayacaq. Lakin bu fincanları mənim valideynlərim istifadə etmişdilər. Belə əşyalarla ehtiyatlı davranmaq lazımdır. Onlar həmişə mənə vətənimi xatırladır.
Gürcüstan
Gürcüstandakı ilk tanışlıqlarımdan biri müəllimə olan qonşumla oldu. Biz dostlaşdıq. Tez-tez bir-birimizin evinə gedir və bir-birimizi müxtəlif yeməklərə qonaq edirdik. Sonra biz evimizi dəyişdik. Sağollaşanda o mənə içində müqəddəs Qriqorinin şəkli olan medalyon hədiyyə etdi. İndi hara getsəm, bu medalyon mənə Gürcüstanı xatırladacaq.
Arzu
Bu detallar dua zamanı vacibdir. Mən allahla danışarkən, təsbehin hər dənəsini bir-birinin ardınca çevirib zikr edərkən, hər muncuq dənəsi üçün bir arzu tuturam. Lakin onların hamısı bir nəsnəyə bağlıdı – Sülhə.
Vətəndən gətirilən əşyalar Alsurayın bacısının evində xüsusi qorunur. Onlar evə dönəcəklərmi? Bunu heç kim bilmir
Nadia
Mən qayıdışımızı tez-tez təsəvvürümə gətirirəm. Bu, müharibəyə qədərki İraqdır. Lakin həyat mənə seçim etməli olduğumu da öyrətdi. Mən heç vaxt övladlarımı öz yaşamaq istədiyim yerdə qalmağa məcbur etməyəcəm. Mənim uşaqlarım artıq böyükdürlər, özləri qərar verməlidirlər, qayıtmaq istəyirlər, ya yox? Ailə üzvlərimizdən biri övladlarımın gözləri qarşısında öldürüldü.
Mən qətiyyən istəmirəm ki, uşaqlarım bunu bir daha yaşasınlar. Biz sünniyik, lakin Bağdadda şiə məhəlləsində qalırdıq. Ona görə də öz ünvanımıza həmişə təhdidlər eşidirdik. Mən arzulayıram ki, insanlar dini baxışlarına, mənsubiyyətlərinə görə bir-birini təqib etməsinlər. Mən sülh istəyirəm. Bütün ailəmlə birlikdə geri qayıtmaq istəyirəm. Əvvəlki yaşadığımız xoşbəxt günlərdə olduğu kimi ailəmlə birlikdə olmaq istəyirəm.
Vətən
Bu iki medalyon mənə çox əzizdi. Bax bu kiçik ürəyi balaca olanda mənə anam hədiyyə edib. Məktəbi bitirəndə mən onu itirdim. Çox pis oldum və uzun müddət ağladım. Bilirsinizmi, 10 ildən sonra mən onu ata evindən əşyaları qarışdırarkən tapdım. Bu böyük medalyonu da mənə anam hədiyyə edib. Onun üzərində mənim bacımın və onun həyat yoldaşının şəkilləri var. Onlar maşın qəzasında həlak olublar. Eynilə belə bir medalyondan anam mənim digər bacıma da hədiyyə etmişdi ki, biz ölülərimizi həmişə xatırlayaq.
Gürcüstan
Gürcüstana yerləşdikdən sonra mənim çoxlu sərbəst vaxtım olur. Burda sülh var və daha az qayğı çəkirsən. Uşaqları məktəbə ötürürəm və rəng və fırçamı işə salıram. Mən İraqda da rəsm çəkirdim, lakin nadir hallarda. Bu gün mən müharibəyə qədər olan İraqı çəkirəm. Bizim qadınlarımız qara geyinirlər. Bu milli geyim – abayadır. Onu müharibəyə qədər də geyinirdilər, indi də. Mən Gürcüstanda rənglər içində çoxşaxəli ölkə gördüm və öz işlərimdə daha çox rəngdən istifadə etməyə başladım. Eləcə də sizin küçələrinizi və evlərinizi çəkməyə başladım.
Arzu
"Bu şəkil ailə albomundandır. Bu mənim ailəmin hekayəsidir. Mən sülh istəyirəm, ailəmlə birlikdə evimə qayıtmaq istəyirəm. İstəyirəm, əvvəlki kimi hamımız birlikdə xoşbəxt yaşayaq o vaxtlar olduğu kimi.
Mən İraqda doğulub böyümüşəm. Onun pis və yaxşı vaxtlarının şahidi olmuşam. Orda sülh bərqərar olan kimi mən ora qayıdacam
Qaçqın statusu almaq prosesi
Hazırda Gürcüstanda qaçqın statusu almaq istəyən 89 İraq, və 20 Suriya vətəndaşı var. Bu günə kimi, artıq 103 iraqlı və 5 suriyalı qaçqın statusu alıb. Humanitar vəziyyətdən isə 566 iraqlı və 79 suriyalı yararlanır.
Gürcüstandan qaçqın statusu almaq istəyən istənilən digər ölkə vətəndaşı aşağıdakı prosedurlardan keçməlidir: ərizə ilə Qaçqın və Məcburi Köçkünlərin işləri üzrə Nazirliyə müraciət edərək, qeydiyyatdan keçməlidir. Növbəti mərhələ xüsusi sorğu blankının doldurulması və müsahibə mərhələsidir. Sənədlərə baxılması 6 aydan 21 aya qədər vaxt alır.
Məlum olsa ki, ərizəçini öz ölkəsində irqi, dini və ya etnik cəhətdən, yaxud hər hansı bir xüsusi sosial qrupa aid olduğu üçün və yaxud da ki, siyasi baxışlarına görə təhlükə gözləyir, o zaman Gürcüstan hökumətinin həmin şəxsə qaçqın statusu verməkdən imtina etmək hüququ yoxdur.
Humanitar statusu isə o şəxslər ala bilər ki, onları xüsusi təhlükə gözləmir, lakin ölkələrində müharibə gedir, zorakılıq hökm sürür ki bu da həyati təhlükə ehtimalı doğurur.
Humanitar və ya qaçqın statusu alan şəxslərə qaçqın olduqlarını təsdiqləyən sənəd verilir.
Gürcüstanda qaçqın statusu verən sənəd üçillikdir və avtomatik uzadılır. Humanitar statusa isə hər il təkrar baxılır.
Gürcüstanın köməyi
Bütün qaçqınlar və humanitar statusu olan şəxslər Gürcü hökumətindən 45 lari yardım alırlar. Onlar həmçinin Səhiyyə Nazirliyinin minimum xidmətlər paketindən istifadə hüququna da malikdirlər.
İstisna hallarda xüsusi komissiya təşkil olunur, Gürcüstan hökuməti tərəfindən mənzil icarəsi, tibbi paket, digər sosial xidmətlər və qışda 50 lari məbləğində istilik üçün əlavə yardım göstərilə bilər.
Status verilənə qədər isə dövlət qaçqınlıq almaq istəyən şəxslərə müvəqqəti sığınacaq verir. Məsələn, Martkopidə xüsusi mərkəz var. Bu bina mehmanxana tiplidir və içərisi gündəlik istifadəyə yararlı əşyalarla təmin olunub. Bununla yanaşı, status alana qədər ailə başçısı hər ay dövlətdən 80 lari, ailənin digər üzvləri isə 60 lari məbləğində yardım alır.
Dövlət həmçinin bu şəxslərə gürcü dili kursları da təşkil edir. Status sahibləri Gürcüstan vətəndaşları ilə bərabər şəkildə eyni təhsil proqramları və xidmətlərindən yararlana bilərlər.
“Açıq ev” Qaçqınların İnteqrasiya Mərkəzi isə İraq, Suriya və Ukraynadan olan qaçqınlar üçün Gürcüstanda xüsusi proqram həyata keçirir. Burda Gürcü dilini və mahnılarını öyrədir, onların yerli cəmiyyətə qaynayıb-qarışmalarına kömək edirlər.
[my_divider]
[my_divider]
Niyə Gürcüstan?
Bir qayda olaraq, bütün gələnlər Gürcüstana tranzit ölkə kimi baxır və təbii ki, əsas məqsəd Avropa ölkələrindən birinə getməkdir. Məhz buna görə də ilk vaxtlarda bura güclü qaçqın axını oldu. Lakin hazırda axın azdır, çünki aydın oldu ki, Gürcüstandan Avropaya getmək düşünüldüyü qədər də asan deyil. Buna görə də doğma yurdunu buraxıb gəlmiş və artıq 2-3 ildir Gürcüstanda məskunlaşan şəxslər burda qalmağa cəhd göstərirlər. Bu dinamikanı Qaçqın və Məcburi Köçkünlərin işi üzrə Nazirlik də təsdiqləyir.
Gürcüstanı seçmək üçün digər bir səbəb isə bu şəxslərin Gürcüstanda oturum almağının Avropadan daha asan olmasıdır.
