İran-İsrail gərginliyi diplomatik həll tapa bilər: Cenevrədə görüş planlaşdırılır
İran-İsrail gərginliyi
İsrailin İrana beş gün davam edən hücumlarından sonra, Avropanın aparıcı dövlətləri diplomatik həll yolları axtarışına başlayıblar.
“The Guardian”ın məlumatına görə, Böyük Britaniya, Fransa və Almaniyanın xarici işlər nazirləri İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçi ilə Cenevrədə görüş keçirməyi planlaşdırır. Görüşün iyunun 20-i baş tutması nəzərdə tutulub, lakin Tehranın son təsdiqi hələlik verilməyib.
Əgər görüş baş tutarsa, bu, İsrailin son hücumlarından sonra İran və Qərb ölkələri arasında ilk birbaşa diplomatik təmas olacaq. Qeyd olunur ki, Abbas Əraqçi bu həftənin əvvəlində üç Avropa naziri ilə telefonla danışıb, lakin ABŞ-nin Yaxın Şərq üzrə xüsusi elçisi Stiv Vitkofla görüşməkdən imtina edib. İranlı diplomat bildirib ki, İsrailin İrana qarşı hücumları ABŞ-nin razılığı ilə həyata keçirilib və bu vəziyyətdə Vitkofla görüşmək mümkün deyil.
Britaniya xarici işlər naziri Devid Lemmi Cenevrə görüşündən öncə ABŞ dövlət katibi Marko Rubiolla Vaşinqtonda görüşəcək. Müzakirələrin əsas mövzusu Yaxın Şərqdəki son vəziyyət və İranın nüvə proqramı ilə bağlı olacaq. Görüşdə Avropa İttifaqının xarici siyasət rəhbəri Kaya Kallas da iştirak edəcək.
Cümə günü planlaşdırılan danışıqların əsas məğzi İranın nüvə proqramını məhdudlaşdırmağa və ya bağlamağa nə dərəcədə hazır olduğuna dair olacaq. Danışıqlar ABŞ ilə koordinasiyalı şəkildə aparılacaq.
Çərşənbə günü gecə sosial şəbəkədə paylaşım edən Əraqçi bildirib ki, İran özünü müdafiə edir və vurğulayıb: “İran özünü heç vaxt nüvə silahı əldə etməyə hədəfləməyib və bu yolda addım atmayacaq. Biz daim diplomatiyaya sadiq olmuşuq və yenə də bu mövqedə qalırıq”.
O, əlavə edib ki, İsraillə danışıqlar istisna olmaqla, İran diplomatik həll yollarına açıqdır: “Əvvəlki kimi, biz ciddi və gələcəyə yönəlmiş mövqe sərgiləyirik”.
ABŞ-nin prezidenti Donald Tramp isə öz sosial media hesablarında İranın qeyd-şərtsiz təslim olmasını tələb edən və Tehranın, 10 milyonluq şəhərin, təxliyəsini təklif edən paylaşımlar edib. Bu çıxışlar diplomatiyanın daha da çətinləşməsinə səbəb olub.
Fransa, Almaniya və Böyük Britaniya isə diplomatiyaya yer verilməsinin və gərginliyin azaldılmasının vacibliyini vurğulayıblar. Bu ölkələr İsrailin beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq özünü müdafiə etmək hüququnu tanıyırlar, lakin heç biri İranda rejim dəyişikliyi tələb etməyib və ya İsrailin hücumlarını açıq şəkildə dəstəkləməyib.
Almaniya kansleri Fridrix Mers qeyd edib ki, rejim dəyişikliyi zamanla baş verə bilər və İsrail “başqalarının çirkli işini” görür. Bu üç ölkə 2015-ci ildə imzalanmış İran nüvə razılaşmasının iştirakçılarıdır. Həmin sazişə əsasən, İran zəif səviyyədə uranı zənginləşdirmək hüququ qazanmışdı və bu proses beynəlxalq müşahidəçilərin nəzarətində aparılırdı.
ABŞ isə 2018-ci ildə Trampın qərarı ilə bu razılaşmadan çıxdı. Bundan bir il sonra İran sazişin bəzi öhdəliklərindən qismən geri çəkildiyini elan etdi. Hazırda Fransa, Böyük Britaniya və Almaniya bu razılaşmadan geri çəkildiklərinə dair heç bir ictimai açıqlama verməyiblər.
İsrail-İran qarşıdurmasının yeni mərhələyə keçdiyi bir vaxtda, diplomatiya üçün nəzərdə tutulan bu növbəti görüş regionda gərginliyin azaldılması və nüvə risklərinin qarşısının alınması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.
İran-İsrail gərginliyi
