Gürcüstanda gender kvotaları. Tərəfdarların və əleyhdarların əsas arqumentləri
Gürcüstanın Seçki Məcəlləsinə (MSK) gender kvotasını nəzərdə tutan dəyişikliklər edilib. Bu dəyişikliklərə əsasən, seçkilərdə iştirak edən partiyaların Mərkəzi Seçki Komissiyasına təqdim etdiyi partiya siyahılarında namizədlərin hər dördü nəfərindən biri qadın olmalıdır.
Əks halda MSK siyahını təsdiqləməyəcək və partiya seçkidə iştirak edə bilməyəcək.
Gürcüstanda gender kvotası 2028-ci ilə qədər qüvvədə olacaq.
Bu gün Gürcüstan parlamentində 150 deputatdan yalnız 21 nəfəri qadındır. Yeni qanun layihəsinə əsasən, növbəti parlamentdə qadınların sayı 30 nəfərdən az olmayacaq.
2024-cü ildə parlamentdə qadınların sayı minimum 37 nəfərə yüksələcək, 2028-ci ildə isə partiya siyahılarında hər üç namizəddən biri qadın olacaq. Başqa sözlə, parlamentin 150 deputatından ən azı üçdə birini qadınlar təşkil edəcək.
Gender kvotasının əsas ideyası siyasi qərarların qəbul edilməsinə mümkün qədər çox qadının cəlb edilməsidir.
Gender kvotaları dünyanın, o cümlədən də Avropanın bir çox ölkələrində tətbiq olunur və hər yanda bu, müvəqqəti xarakter daşıyır – gender balans bərqərar olan kimi kvotalar artıq lazım olmur.
Ekspertlərin fikrincə, demokratik ölkələrdə gender balans təbii yolla bərqərar ola, amma 70-100 il zaman ala bilər. Kvotalaşdırma prosesi əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirəcək.
Gender kvotaları kəskin debatların mövzusuna çevrilib. Gürcüstanda bu yanaşmanın əleyhdarları da var, o cümlədən də feministlər arasında.
JAMnews tərəfdarların və əleyhdarların əsas arqumentlərini toplayıb.
Tərəfdarların arqumentləri
1.Qanuna əsasən qadınlar və kişilər bərabər hüquqa sahibdir, amma əslində qadına siyasətçi və ya top-menecer olmaq daha çətindir. Qadınlar və kişilər arasında real bərabərlik yoxdur, çünki qadınlar və kişilər qeyri-bərabər start şərtlərinə sahibdirlər.
Karyera yüksəlişi arzulayan qadın kişilərə nisbətən daha çox sayda spesifik maneələrlə rastlaşır.
İlk növbədə bu, ənənəvi olaraq qadına yüklənən vəzifələrdir – yemək bişirmək, paltar yumaq, təmizlik, uşaqların və yaşlıların qayğısı. Kvota tərəfdarları bildirirlər ki, qadının bu qədər çox işi varsa, təbii ki, onun iş və təhsil üçün zamanı az olur.
Qadının qarşılaşdığı ikinci spesifik maneə siyasətin qadın işi olmadığı ilə bağlı ictimai stereotiplərdir.
Başqa bir maneə “şüşə tavan” adlanan görünməz baryerdir ki, qadınlara öz karyerasında kişilərin nail olduğu yüksəklikləri əldə etməyə mane olur. Məsələn, qadını bəzən hamilə qalıb, dekretə gedər qoxusu ilə işə götürmürlər.
Buna görə də kvota tərəfdarları hesab edirlər ki, əgər qadınlar kişilərdən fərqli olaraq əlavə maneələrlə üzləşirlərsə, o zaman əgər onların bu maneələrin öhdəsindən gəlməsi və kişilərlə bərabər imkanların təmin edilməsi üçün əlavə rıçaqları olsa, ədalətli olar.
Müvafiq olaraq, kvotalar diskriminasiya yox, qadınlara real maneələri aşmaqda kömək etməyə yönəlmiş kompensasiyaedici və ədalətli tədbirdir – kvota tərəfdarları bildirirlər.
2.Gender kvotaları qadınlara kişilərin ciddi qəbul etmədikləri və həssas olmadıqları problemləri yüksək tribunadan səsləndirmək imkanı verəcək. Məsələn, məişət zorakılığı.
3. Kvota tərəfdarları deyirlər ki, Gürcüstan patriarxal ölkədir və burada “qadın” və “kişi” işi, peşəsi və davranış qaydaları mövcuddur.
Cəmiyyətin böyük hissəsi hesab edir ki, siyasət qadın işi deyil; Bu kişi daha yaxşı idarəçidir, o problemləri daha yaxşı həll edir, o daha güclüdür. “Direktor”, “siyasətçi”, “nazir” – bu kimi sözlərin arxasında daha çox qadınlar deyil, kişilər nəzərdə tutulur.
Kvota tərəfdarları hesab edirlər ki, insanlar siyasətdə çox qadın görsələr, bu stereotip sındırılmış olacaq. Onların sözlərinə görə, siyasətdə bir çox qadınlar tədricən öz mentalitetini dəyişir – kişilər üçün öz həyat yoldaşlarını, qızlarını və ya bacılarını siyasi tribunalarda görmək o qədər də qəbuledilməz olmayacaq.
4. Kvota tərəfdarları hesab edirlər ki, siyasi siyahılarda gender disbalansı ictimaiyyətin yox, partiya rəhbərlərinin seçimidir, çünki onlar (elektorat deyil) bu siyahıları tərtib edirlər.
Kvota tərəfdarları həmçinin ictimaiyyətə xatırladırlar ki, partiya siyahıları heç də həmişə mütəxəssislərə və peşəkarlığa əsaslanmır. Partiya liderləri siyahıları tərtib edərkən, çox vaxt namizədin maddi durumuna, nüfuzuna, tanınmasına fikir verirlər, nə dərəcədə mütəxəssis olmasına və peşəkarlıq səviyyəsinə deyil.
Qadının isə resursları məhduddur – onların əksər hallarda pulu çatmır və çox vaxt kampaniya aparmaq, seçicilərlə görüş keçirmək, ixtisaslarını artırmaq üçün zamanları kifayət qədər olmur, çünki yuxarıda qeyd olunduğu kimi onların çoxlu haqqı ödənməyən ev işləri var.
5. Kvota tərəfdarları hesab edirlər ki, gender kvotası qadınlar üçün fəal mübarizə aparmaqda və öz inkişafları üzərində işləməkdə əlavə stimul olacaq. Siyasətdə çox qadının olması digər qadınlar, gənc nəsil qızlar üçün də cəlbedici nümunə olacaq.
Bundan başqa, kvotalar partiyaların öz sıralarına daha ixtisaslı qadınları cəlb etməsi, onların inkişafına daha çox zaman və resurs xərcləməsi üçün əlavə stimul olacaq ki, onların rəqib partiyalara nisbətən daha çox peşəkar kadrları olsun.
Əleyhdarların arqumentləri:
1. Kvota əleyhdarlarının əsas arqumenti bu kvotaların bərabərlik prinsipinə zidd olmasından ibarətdir, çünki qadınlara üstünlük verir. Bir çox qadınlar deyirlər ki, onlar üçün məhz cinsiyyətinə görə hara isə təyin olunmaq və ya seçilmək təhqiramizdir. Kvotalar demokratik prosesin bir hissəsi ola bilməz, çünki digər namizədləri “məhdudlaşdırır”.
2. Kvota əleyhdarlarının fikrincə, kvota sistemi qadınları diskriminasiya edir və onları rəqabə qadir olmayan “zəif cins” kimi təsvir edir. Qadınların özləri siyasətdə uğur qazana bilərlər və bunun üçün alçaldıcı imtiyaza ehtiyac yoxdur. Kvotalaşdırma kvotasız uğur qazanan qadınların ədalətsiz damğalanması deməkdir.
3. Kvota əleyhdarları deyirlər ki, gender kvotaları halında parlament prosesi ziyan görəcək – nəticədə qanunverici orqana daha az peşəkarlar düşə bilər, çünki onlardan bir hissəsi peşəkarlıq dərəcəsinə görə yox, cinsi mənsubiyyətinə görə seçiləcək. Ola bilər ki, daha peşəkar kişi ilə daha az peşəkar qadın arasında seçim zamanı partiya qanun məcbur etdiyi üçün qadını seçməli olsun.
4. Gürcüstanda qadının istəyi və peşəkarlığı yetirsə, o, uğur qazana bilir. Siyasətdə qadınların az təmsil olunmalarının səbəbi də yalnız onların bunu istəməmələri və ya kifayət qədər səy göstərməmələri ilə bağlıdır. İstər Gürcüstan siyasətində, istərsə də ölkədən kənarda çox sayda kvotasız uğur qazanan qadınlar var – kvota əleyhdarları deyirlər.
5. Bəli, kvota nəticəsində siyasətdə daha çox qadın olacaq, amma onların hamısının feminist olacağı mütləq deyil. Mizoginiyanın cinsi yoxdur və parlamentdə qadınların çox olması onların qadınlar üçün aktual olan mövzuları müzakirə edəcəklərinə dəlalət etmir. Son tədqiqatlara əsasən, Gürcüstanda qadınların dörddə biri bəzi hallarda qadınların ərləri tərəfindən döyülməsinə haqq qazandırır, sorğu edilən kişilərin isə üçdə biri belə hesab edir. Üstəlik Gürcüstanda qadınların dörddə birinin fikrincə, qadın ərinə tabe olmalıdır, hətta onunla razı olmadığı zaman. Halbuki iki dəfə artıq kişi belə hesab etmir.
Başqa bir misal da var: Argentina 1991-ci ildə qadınlar üçün 30 faizlik kvota tətbiq edib, amma partiya siyahılarındakı qadınların çoxu kişi siyasətçilərin arvadlarından və məşuqələrindən ibarət olub. Beləliklə, bu qadınların parlamentdə olması müzakirə edilən məsələlərin gündəmini təbii ki, dəyişməyib – onlar öz ərlərinə sadiq olub və siyasətçi kişilər tərəfindən idarə olunublar.
