“Xarici agentlər" haqqında qanun qəbul edilib. Növbəti addımlar nə olacaq? Gürcüstan prezidentinin veto proseduru ilə bağlı təfərrüatlar
Gürcüstan prezidentinin veto proseduru
Kütləvi etirazlar, Qərbin sərt tənqidləri, debatlar və həbslər fonunda mayın 14-də Gürcüstan parlamenti 84 lehinə, 30 əleyhinə səslə üçüncü, sonuncu oxunuşda “Xarici təsir qanunu”nu qəbul etdi.
Prezident Salome Zurabişvili artıq qanuna veto qoyacağını bəyan edib. Bununla belə, “Gürcü arzusu” vetonun öhdəsindən gəlmək üçün kifayət qədər səsə sahibdir.
Hüquqşünas Vaxuşti Menabde bu prosesdə riayət edilməli olan prosedurları və prezidentin vetosu ilə bağlı gözləntiləri izah edir.
“Parlament “xarici agentlər haqqında” qanun layihəsini üçüncü oxunuşda qəbul etdikdən sonra hamımız prezidentin nə etmək niyyətində olduğu ilə maraqlanırıq.
Bir neçə gün əvvəl o, dedi: “Mən mütləq veto qoyacağam, lakin heç bir manipulyasiyaya getməyəcəyəm [düzəlişlərə istinad edərək].” Bu sözlər bizi düşünməyə vadar edə bilər ki, prezident heç bir qeyd olmadan qanuna veto qoya bilər. Bununla belə, yox, çünki bu, pozuntu sayıla bilər – konstitusiya belə bir hərəkəti tanımır. Düşünmürəm ki, prezident tam olaraq bunu nəzərdə tutub.
- Gürcüstan parlamenti “xarici agentlər haqqında” qanunu üçüncü, yekun oxunuşda qəbul edib
- Gürcüstanda xarici agentlər haqqında qanuna etiraz edən fəallar evlərinin qarşısında döyülür
- 1 may gecəsində qaz və rezin güllələr: Tbilisidə xarici agentlər haqqında qanuna etiraz necə dağıdılır. Foto və video
- “Veto” dediyimiz əslində “məsələ ilə bağlı qeydlər”dir. Qanunvericiliyimiz “veto” terminini tanımır;
- Parlamentin qəbul etdiyi qanun prezidentə göndərilir, o ya (a) onu imzalayır və elan edir, ya da (b) “əsaslı iradlarla” parlamentə geri göndərir;
- Prezidentin bunu etmək üçün iki həftə vaxtı var;
- Prezident “əsaslı çıxışında” qanunun onun üçün qəbuledilməz olan konkret müddəalarını parlamentə təqdim edir və yeni redaksiya təklif edir. Bunlara yeni formulalar daxil ola bilər və prezidentin müəyyən maddələrin tamamilə çıxarılmasını təklif etməsi də mümkündür. Bu o deməkdir ki, prezident qanunu diqqətlə təhlil etməli və onun fikrincə, problem yaradan, dəyişdirilməli (alternativlərlə) və ya tamamilə çıxarılmalı olan müddəaları qeyd etməlidir;
- Prezident qanunun tam ləğvini tələb edə bilməz, lakin o, qanunun əsaslı şəkildə yenidən işlənmiş variantını parlamentə təklif edə bilər;
- Sənəd daha sonra parlamentə qaytarılır, orada baxılmalıdır, baxmayaraq ki, bunun üçün konkret müddət yoxdur;
- Parlament bütün “əsaslı qeydlər”ə birdən səs verir: ya hamısını qəbul edir, ya da hamısını rədd edir. Onları qismən qəbul etmək mümkün deyil;
- İndiki mərhələdə nə parlament, nə də prezident “əsaslı iradların” parlamentdə müzakirəsi zamanı razılığa gəlsələr belə, qanunun artıq prezidentin təqdim etdiyi varianta hər hansı dəyişiklik edə bilməzlər;
- Prezidentin variantı iştirak edən parlamentarilərin əksəriyyətinin (lakin 50-dən az olmayan deputatın) dəstəyini tələb edir;
- Parlament prezidentlə razılaşmasa, vetonu ləğv edə bilər. Bizim vəziyyətimizdə vetonu ləğv etmək üçün 76 səs tələb olunur və “Gürcü arzusu” 84 səsdən “dəstəyə” malikdir;
- Bundan sonra qəbul edilmiş qanun yenidən prezidentə göndərilir. Və onun artıq veto mexanizmindən yenidən istifadə etmək hüququ yoxdur;
- Prezident qanunu imzalamaqdan imtina edə bilər. Amma bu simvolik bir hərəkətdir; qanuni olaraq heç nəyi dəyişmir. Əvəzində qanunu parlamentin sədri imzalayıb dərc edəcək;
- Bundan sonra qanun qanunun özü ilə müəyyən edilmiş müddətlərdə qüvvəyə minir.
Sonda:
(a) Veto hüququna malik olan prezident sadəcə olaraq “Qanun ləğv edilməlidir” deyə bilməz. Alternativ olaraq, prezident parlamentə konkret düzəlişlər təklif etməlidir;
(b) “Gürcü arzusu” vetonu ləğv etmək üçün kifayət qədər səsə malikdir.
Prezident “manipulyasiyalarla məşğul olmamaq” haqqında danışmaqla, inanıram ki, əksəriyyətlə ilkin məsləhətləşmələrdən imtina etdi (bu, isteğe bağlı təcrübədir). Demək olar ki, mənimlə danışıqlar aparmaqdansa, yazdıqlarımı nəzərə almalı olacaqsınız. Görünür, prezident parlamentə “boş” veto göndərmək fikrində deyildi, çünki belə olan halda vetonun tətbiqi öz mənasını itirəcək.
Həmçinin, gələn həftənin əvvəlində Venesiya Komissiyasının hesabatı olacaq və onun da bu prosesə təsir edəcəyi gözlənilir”, – Vaxuşti Menabde yazıb.
