Gürcüstan: “Hətta diktatorlar da razılaşmalara əməl edir” – hakimiyyətin müxalifətlə razılaşmadan imtinası nə deməkdir?
Gürcüstan hakimiyyəti müxalifətlə razılaşmadan imtina edib
“Gürcü arzusu” iqtidar partiyası iyulun 28-də bir neçə ay sürən siyasi qarşıdurmadan sonra 2021-ci ilin aprelində Avropa Şurasının vasitəçiliyi ilə müxalifətlə imzalanan razılaşmadan rəsmən çıxdığını elan edib.
Müxalifətin bir neçə lideri dərhal parlamenti tərk edib. Ekspertlər hesab edirlər ki, özünüidarə orqanlarına mühüm seçkilərə iki ay qalmış sənədin ləğvi pis əlamətdir. Arqumentlər və hadisələrin inkişafı ilə bağlı proqnozlar haqda aşağıda.
Razılaşmanın ləğvi hakimiyyətin razılaşmanın bir neçə maddəsini yerinə yetirməyəcəyi deməkdir ki, bu maddələr 2020-ci ilin oktyabrında parlament seçkilərindən sonra yaranan siyasi böhrandan ölkəni çıxarmaq üçün konkret addımlar olmalı idi.
Uzun və dramatik danışıqlardan sonra Avropa Şurasının prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə apreldə imzalanan sənəd bir neçə mübahisəli məsələ üzrə, ilk növbədə məhkəmə və seçki islahatları ilə bağlı razılaşdırılmış həll yolları təklif edirdi.
Ən mübahisəli məsələ ilə bağlı maddə xüsusi əhəmiyyət daşıyır – bütün müxalifətin israr etdiyi kimi növbədənkənar parlament seçkiləri keçirilməlidirmi? Nəticədə tərəflər 2021-ci il oktyabrın 2-də keçiriləcək yerli özünüidarə orqanlarına seçkinin “referendum” rolu oynayacağı ilə bağlı razılığa gəliblər: iqtidar partiyası 43 faizdən aşağı səs toplasa, yeni parlament seçkiləri elan ediləcək.
İqtidar partiyasının sədri İrakli Kobaxidze brifinqdə razılaşmadan çıxdıqlarını elan etdiyi zaman bildirib ki, yerli seçkilərlə bağlı maddə də artıq qüvvədən düşüb.
O bəyan edib ki, “Gürcü arzusu” razılaşmanın şərtlərini tam yerinə yetirib, razılaşmanın pozulmasında isə müxalifət günahkardır, çünki aparıcı müxalifət qüvvəsi Vahid Milli Hərəkat (Gürcüstanın eks-prezidenti Mixail Saakaşvili tərəfindən yaradılıb) sənədi imzalamyıb.
Bununla əlaqədar olaraq Kobaxidze faktiki olaraq qərbli vasitəçiləri açıq ittiham edib:
“Əsas müxalifət qüvvəsi – ümumilikdə müxalif deputatların yarıdan çoxu ümumiyyətlə razılaşmanı imzalamayıb, amma nəyə görə isə bizim beynəlxalq tərəfdaşlarımız radikal müxalifəti sənədi imzalamağa və onun həyata keçirilməsi üzərində çalışmağa çağırmır”.
İqtidar komandasının lideri, bununla belə, beynəlxalq tərəfdaşların razılaşma maddələrinin yerinə yetirilməməsinə görə hökumətin ünvanına səsləndirdikləri tənqid haqda heç nə deməyib.
Məhkəmə islahatları bitənə qədər Ali Məhkəmə hakimlərinin təyin edilməməsi (bu təyinatlar ömürlükdür) haqda razılaşmanın mühüm maddəsini Gürcüstan hökumətinin iqnor etməsi müxtəlif Qərb strukturlarında naarazılıq və hətta qəzəb doğurub.
İyulda parlament ən azı altı hakimin namizədliyini təsdiqləyib.
Gürcüstanda “Şarl Mişel sənədi” adlandırılan razılaşma oktyabrda yerli özünüidarə orqanlarına seçkilərin ədalətli şəraitdə keçirilməsi üçün əsas rıçaqlardan biri olmalı idi.
Ümumilikdə beynəlxalq ictimaiyyətin misilsiz fəallığı və iştirakı ilə hazırlanan bu razılaşma Gürcüstanın Avroatlantik kursuna sadiqliyini vurğulayırdı.
“Gürcü arzusu”nun bu qərarı artıq növbəti siyasi gərginlik doğurub. Müxalif “Qirçi – azadlığın lideri” partiyasının lideri Zurab Caparidze artıq parlamenti tərk edib. “Lelo” partiyası yerli özünüidarə orqanlarına seçkilərin boykotunu istisna etmir.
Ekspertlər hesab edirlər ki, özünüidarə orqanlarına seçkilərə iki ay qalmış sənədin ləğvi pis əlamətdir.
Tornike Şaraşenidze, beynəlxalq münasibətlər doktoru, GIPA professoru
“Çətin ki, lap indi fövqəladə hadisələr və sanksiyalar gözləməyə dəyər, amma beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən məyusluq aşkardır. Bu qərara bir neçə amil gətirib çıxarıb.
Hamının ağlına ilk gələn – hakimiyyət məğlubiyyətdən qorxur, qorxur ki, yerli seçkilərdə həmin 43 faizi toplaya bilməyəcək.
Başqa – onlar hakimləri təyin etdilər, tənqid olundular və əsəbiləşdilər. Görünür, onlar hesab edirlər ki, bu tənqidə layiq deyillər, çünki müxalifətlə danışıqlarda güzəştlərə gediblər.
Parlament seçkisindən sonra “Gürcü arzusu” prinsipcə rasional davranırdı. Dialoqda iştirak edirdi, çox məsələdə Qərblə razılaşırdı. Amma hakimlərin təyinatı ilə bağlı tənqid olunduqları zaman reaksiyaları məhz bu cür oldu: niyə ancaq bizi tənqid edirlər, niyə “Milli Hərəkatı” tənqid etmirsiz, onlar ümumiyyətlə bu sənədi imzalamayıblar, biz isə “yaxşı oğlanlar” idik axı.
Amma hazırkı qərarın ən əsas səbəbi, düşünürəm ki, başqadır.
Müxalifət tekekanalları böyük izdihamları küçələrə çıxara bilməyəndən sonra hakimiyyət özünü daha əmin hiss etdi.
Bunun nə ilə bitəcəyini hələlik demək tezdir. Görünür ki, hüsab insanların küçə aksiyalarına getməyəcəyindən və hələlik sanksiyaların da olmayacağından ibarətdir. Amma hakimiyyət həm daxili, həm xarici siyasi vəziyyəti çox pisləşdirib. Biz hamımız da anlayırıq ki, səbr sonsuz olmayacaq”.
Qiya Xuxaşvili, siyasi analitik
“Tədqiqatlar göstərib ki, inzibati resursların səfərbər edilməsinə baxmayaraq, hakimiyyət böyük ehtimalla oktyabrdakı yerli seçkilərdə 43 faiz səs toplaya bilməyəcək. Buna görə də onlar bu addımı atıblar – öz ləyaqətləri və siyasi nüfuzları hesabına. Bu, həqiqətən ağılaalınmazdır.
Bizi siyasi böhran gözləyir. Və son nəticədə dövlət ziyan çəkəcək. Siyasi müxalifətin bu vəziyyətdən necə yararlanacağı isə artıq onların işidir.
Mənim zənnimcə, bütün bunlar absurddur, hətta diktatorlar da belə eləmirlər. Belə sənədləri ya imzalamırlar, ya da imzalayandan sonra əməl edirlər. siyasi nüfuz elə budur.
Belə şey nə siyasətdə, nə biznesdə, hə də heç bir sahədə baş vermir. Bu, sadəcə dəhşətli siyasi etika pozuntusu deyil, həm də ümumiyyətlə insani ləyaqətin olmamasıdır”.
