Ağaclar və flaminqo hakimiyyətin rəmzi kimi. Gürcüstanlı oliqarxın “həvəsi” nə ilə nəticələndi?
Gürcüstanın keçmiş baş naziri, iqtidar partiyasının lideri və milyarder Bidzina İvanişvili Qərbi Gürcüstanda Qara dəniz sahilində nəhəng dendroloji park salıb.
Park ziyarətçilərin üzünə açıqdır və orada olan hər kəs heyrətini gizlədə bilməyib – nəhəng ağaclardan və ekzotik heyvanlardan ibarət olan park ziyarətçilərdə möhtəşəm təəssürat doğurur.
Bir qayda olaraq, hətta İvanişvilinin ən sərt tənqidçiləri də bu unikal yer haqda mənfi danışmırlar.
Amma analitiklər hesab edirlər ki, hər şey göründüyü qədər sadə deyil.
Çəhrayı flaminqo və bambuk xiyabanlarının arxasında çox mühüm problem gizlənir – dendraloji parkın inşası çoxlarına çoxdan bəri məlum olan həqiqəti bir daha göstərdi: Gürcüstanda heç bir dövlət struturunun rədd cavabı verə bilməyəcəyi bir insan yaşayır.
____________________________________________
Şekvetili dendroloji parkı ilk ziyarətçilərini 2020-ci il iyulun 15-də qəbul edib.
Müahfizəçinin bizə dediyinə görə, açılış günündə, daha sonra isə bütün yay boyu girişdə böyük növbələr düzülürmüş. Parka giriş pulsuzdur.
Koronavirus pandemiyası sarıdan Gürcüstandakı çətin vəziyyətə baxmayaraq, oktyabrın sonunda parkda çox sayda insan vardı – cütlüklər, ailələr, xarici turistlər, yenniyetmələr.
Böyük yaşıl gölün yanında müxtəlif qitələrdən olan unikal növ quşlar: flaminqo, qaz, ördək, ququşu toplaşıb.
• Əsrlik ağaclar – milyarderin əsas həvəsi
• Oliqarxın doğma kəndi – gürcü arzusu haqda əfsanə
Quşlar suda oynayır və günəşin altında isinirlər. Gölün üzəri nəhəng torla bağlanıb ki, quşlar uçub getməsinlər.
Yolgöldən başlayır və uzun kölgəli bambuk xiyabanına uzanır, oradan da gözəl mənzərə açılır.
Məhz bu xiyabandan sonra əsas gözəllik başlayır – Gürcüstanın dörd bir yanından əksər ziyarətçilər buraya əsasən onlardan ötrü gəlir – nəhəng ağaclar sərgisi.
Dendroloji park necə inşa edilib?
2016-cı ildə mediada Qara dənizdə ağacların üzdüyü haqda ilk xəbərlər gedəndə çoxları buna inanmamışdı.
Daha sonra dənizdə üzən nəhəng ağaclar Gürcüstanın Qara dəniz mənzərəsinin ayrılmaz hissəsi oldu.
Dörd il ərzində ölkənin ən nüfuzlu və varlı adamı ağacları seçmək üçün tez-tez şəxsən Quriya və Sameqrelo regionlarının kəndlərinə gedirdi, daha sonra bu ağaclar dendroloji parkın inşa edildiyi iqamətgahına gətirilirdi.
Əvvəlcə üzən ağac Facebook-da zarafat mövzusuna çevrildi.
Daha sonra ağacların köçürülməsinin narahatlıqlar yaratdığı insanların narazılıqları və qəzəbi başladı. Məsələn, nəhəng ağaclar quru ilə daşındığı zaman yollarda hərəkət dayandırılırvə və insanlar saatlarla tıxaclarda qalırdılar.
2017-ci ildə Kobuleti şəhərindən Şekvetiliyə evkalipt ağacının köçürülməsi üçün Kobuletinin mərkəzindəki meydanda yeni inşa edilmiş dairə sökülmüşdü. Daha sonra dairə bərpa olundu, amma faktın özü insanları təəccübləndirmişdi.
2019-cu ilin martında İvanişvilinin parkı üçün kökündən çıxarılan nəhəng ağacın Komuletinin Zeniki kəndində yolda ilişib qaldığı da olmuşdu. Buna görə yolda hərəkət bir neçə saat dayaldırılmış, kənd idə bir sutka elektriksiz qalmışdı.
Hər dəfə ağaclar dəmiryollarını keçməli olanda onların üzərindən keçən elektrik xətləri sökülürdü.
Kvirike kəndində İvanişvili üçün daşınan ağac keçə bilsin deyə küləkdən müdafiə zolağı kəsilmişdi.
Medianın diqqət mərkəzinə düşən belə faktlar çoxdur.
Ekoloqlar qeyd edirlər ki, bir ağacın köçürülməsi onlarla başqa ağaca və torpağa ziyan vurur.
O zaman qeyri-hökumət təşkilatları bildirmişdilər ki, bu proses hüquqi nöqtəyi-nəzərdən şəffaf olmayıb – şübhəli tenderlər, qeyri-müəyyən icazə prosedurları həyata keçirilib, o cümlədən də bütün dövlət aparatı və büdcə resursları ağacların daşınması prosesinə cəlb olunub.
Siyasi şərhçilər onu da qeyd edirdilər ki, kölgə hakiminin istəklərinin qeyd-şərtsiz yerinə yetirilməsi dövlətə və onun institutlarına ziyan vururdu.
“Mənim parka qarşı heç bir sözüm yoxdur, amma onun yaradılması prosesi qəribə idi. Elə təəssürat yaranırdı ki, İvanişvili ağacları daşıyan zaman yolları bağlatdıranda və ya dəmiryolunu dayandıranda hakimiyyətindən [2012-ci ildən 2013-cü ilə qədər baş nazir olub, daha sonar istefaya gedib, amma indiyə qədər hökumətə həlledici təsirə sahibdir] istifadə edirdi. Hakimiyyətinin olması onun üçün bu prosesi xeyli asanlaşdırdı”, – politoloq Qia Nodia deyir.
Amma tədricən insanlar oliqarx üçün nəzərdə tutulan ağacın polis korteci ilə müşayiət olunmasına və bu prosesə dövlət maşınlarının cəlb edilməsinə alışdı. Bundan başqa, hökumətyönlü media Gürcüstan üçün dendroloji parkın nə qədər əhəmiyyətli olduğu haqda böyük informasiya kampaniyasına başladı.
“Faydalı həvəs”
Şekvetili dendroloji parkı Qərbi Gürcüstanda Qara dəniz sahilində 60 hektarlıq ərazini tutur.
Park İvanişvilinin təşəbbüsü və onun pulları ilə yaradılıb. İnvestisiyanın dəqiq məbləğini o, hələ də açıqlamayıb.
Parkın yaradılmasına dörd il sərf olunub.
Nəhəng ağacları kolleksiyasına bütün Qərbi Gürcüstandan toplanımş 200-ə qədər nümunəŞ o cümlədən də sərv, maqnoliya, sidr, palıd, ağcaqayın və digərləri daxildir.
Bu süni yaradılmış mühitə dünyanın beş qitəsindən 57 növdə ekzotik heyvan və quş da gətirilib. Onlardan çoxu nadir qorunan növlərə aiddir.
Большинство посетителей восхищаются красотой парка.
“Bura bizim çox xoşumuza gəlir. Nə olsun ki, bu ağaclar başqa yerlərdən kökündən çıxarılıb? Axı heç kim artıq bunları buradan apara bilməz. Bu, insanlar üçün yaradılıb ki, onlar baxa bilsinlər, üstəlik də pulsuz”, – Batumidən əri ilə gələn Nino deyir.
Parkın inşasına məhz nə qədər pulun xərcləndiyi məlum deyil. Vəsait İvanişvilinin “Karty” fondundan ayrılıb.
Gürcüstanda Şekvetili dendroloji parkı. Oktyabr 2020-ci il. Foto: Maradia Tsaava, JAmnews
“Açıq Cəmiyyət – Gürcüstan” Fondunun dəstəyi ilə dərc olunan “Gürcüstan kimə məxsusdur?” kitabında deyilir:
“Ağacların alınması və köçürülməsi şəraiti nəinki əhalidən, adətən buna görə məsuliyyət daşıyan strukturlardan da gizlədilib. Çox vaxt söhbət Bidzina İvanişvilinin əmlakından və ya qərarlarından söhbət getdiyi zaman kimdən şəffaflıq tələb etmək lazım olduğunu anlamaq çətindir”.
Bidzina İvanişvilinin özü tənqidçilərin ittihamlarını rədd edir.
“Mənim ağaclara həvəsim bəlkə də şıltaqlıqdır, amma bundan ancaq ölkə və xalq qazanır”, – İvanişvili İctimai Telekanala müsahibəsində bildirib.
Onun sözlərinə görə, o, nəhayətdə “Gürcüstana və cəmiyyətə” qismət olacaq layihəyə böyük həcmdə şəxsi vəsaitini xərcləyir.
Seçkilər və park
Oktyabrın 31-də keçiriləcək parlament seçkilərindən bir neçə ay əvvəl ziyarətçilərin üzünə açılan dendroloji park pandemiya və qapalı sərhədlər şəraitində yayın əsas turizm məkanına çevrilib.
Bütün yay boyu büdcə təşkilatlarının əməkdaşları avtobuslarla parka gəliblər.
“Direktor bizə dedi ki, avrobus icarəyə götürüb, Şekvetili dendroloji parkına ekskursiyaya getməliyik. Rayon rəhbəri ona belə tapşırıb”, – Sameqrelo regionundakı məktəblərdən birinin müəlliməsi JAMnews-a deyib.
Oktyabrın 31-də seçkilərin nəticələrindən növbəti dörd il ərzində ölkənuin kim tərəfindən idarə olunacağı asılıdır. Əgər “Gürcü arzusu” parlamentdə hökumət formalaşdıra biləcək qədər deputat yerləri qazansa, Gürcüstanda ardıcıl üç müddətə hakimiyyətdə qala bilmiş ilk partiya olacaq.
“Böyük ehtimalla parkın açılışı məhz seçki ərəfəsinə planlaşdırılmışdı. Seçki öncəsi xalqa “hədiyyə” etmək ona [İvanişviliyə] xas olan xüsusiyyətdir, məsələn, onun Tbilisiyə “hədiyyə etdiyi” ippodrom [daha əvvəl İvanişvili tərəfindən özəlləşdirilmiş və oktyabrın 5-də Tbilisiyə hədiyyə edilmiş keçmiş ippodromun ərazisi], o cümlədən də Kutaisi Universiteti”, – politoloq Qia Nodia deyir.
Valentina və ağaclar
Valentina Slobodenyuk ilk dəfə 2017-ci ildə Bidzina İvanişvili onun Tsixixdziri kəndindəki həyətindən iki nəhəng ağacını – ginkqo və həmişə yaşı sekvoyasını aparanda JAMnews-un reportajının qəhrəmanı olmuşdu.
Bu video 2017-ci ildə çəkilib. Valentina Slobodenyuk Bidzina İvanişvilinin onun evinə gəlməsi haqda danışır.
Üç ildən sonra biz yenə də Valentina ilə görüşdük.
Payızın sonunda, ilıq, günəşli bir gündə biz onunla birlikdə yeni parkı ziyarətə hazırlaşırıq.
“Bilirsiz, o, vədinə əməl etdi, mənim ağaclarım burada da bir-birinin yanında durur”, – Valentina deyir.
Valentinanın ağacları şabalıd ağaclarının arasında yerləşir və onların torpağa bərkidildiyi dəmir dirəklər olmasa, elə düşünmək olar ki, ağaclar bütün həyatları boyu bu parkda olublar.
Səsyüksəldici ilə Valentinaya iki dəfə xəbərdarlıq edirlər ki, asfaltdan otların üstünə keçmək və ağaclara yaxınlaşmaq olmaz.
Amma o, mühafizəçiyə öz hekayəsini danışandan sonra ona istisna hal kimi ağacı qucaqlamağa icazə verirlər.
“Mən necə onu buraxdım? Özümə dedim ki, artıq mənim qızlarım daha yaxşı yerdə, daha yaxşı şəraitdə olacaqlar və onları daha çox insan görəcək. Mən evdə iki ginkqo fidanı əkmişəm, onlar da böyüyəcəklər. Mən artıq bunu görməyəcəm, amma mənim nəvələrim görəcəklər. Təəssüf ki, sekvoya əkmək mümkün olmadı, amma mən tez-tez bura gələcəm və ona baxacam. Görün, bura necə gözəldir!” – Valentina deyir.
Gürcüstan kimə məxsusdur?
Nəhəng ağaclar, çəhrayı flaminqolar, marallar və leçurlar – gözəl mənzərədir.
Amma siyasi şərhçilər qeyd edirlər ki, bu mənzərənin arxasında böyük bir problem gizlənir – ölkəni kölgədən bir şəxs idarə edir, o, ölkədə heç kimin edə bilmdiyi şeyləri edə bilir, məsələn, dəmiryolunu dayandıra və ya bir neçə kəndi elektriksiz qoya bilir.
“Ola bilər ki, bu proses bir çox gürcü üçün Bidzina İvanişvili hakimiyyətinin ən bariz ifadəsi oldu”, – “Gürcüstan kimə məxsusdur” kitabının müəllifi və “Azadlıq Radiosunun” şərhçisi Niko Nerqadze deyir.
Bu proses ölkəni pərdə arxasından idarə edən bu insanın qanundan yüksəkdə dayandığını, hər şeyə hüququnun olduğunu bir daha vurğulayır.
“Parkın özündə pis heç nə yoxdur – insanlar istirahət etməyə, gəzməyə gəlirlər. Övlətçilik baxımından problem var. Bunun üçün dövlətin bütün resursları, o cümlədən də İvanişviliyə və onun planlarına təriflər yağdıran media resurslar səfərbər edilib”, – 2012-ci il seçkilərində İvanişvilinin müttəfiqi olan və onun koalisiyasına daxil olan siyasətçi David Zurabişvili deyir.
“Hətta bu ağaclar olmasa da, aydındır ki, bizim dövlətimiz bugün bir insanın, onun istəklərinin ətrafında qurulub… Prinsipcə dövlət ona məhz bunun üçün lazımdır ki, bütün istəklərini təmin etsin”, – Zurabişviili hesab edir.
Keçmiş baş nazirə yaxın olan insanların sözlərinə görə, İvanişvilinin özü vaxtının böyük hissəsini Şekvetilidə keçirir. Onun dənizkənarı iqamətgahını və parkı hasar ayırır.
Hazırda park ziyarətçilərə açıq olsa da, İvanişvili istənilən vaxt oranı bağlaya bilər, çünki park onun şəxsi mülkiyyətidir.
“İstəsə parkı açar, istəsə bağlayar. İstəsə qiymət qoyar, istəsə pulsuz saxlayar. Ağlına daha nə gələcək, görəcəyik”, – Zurabişvili deyir.
“Mediaşəbəkənin” dəstəyilə
