Gorus-Qafan yolunda Ermənistan sakinləri üçün Azərbaycan gömrüyü. Nə baş verir? Şərh

Noyabrın 10-u axşamdan Ermənistanda yeni qəzəb dalğası yükəslib, media və sosial şəbəkələrdə Ermənistanın Gorus və Qafan şəhərləri arasında Azərbaycanın gömrük postları yerləşdirəcəyi və Ermənistan vətəndaşlarını yoxlayacaqları haqda informasiya müzakirə eidilir. Bu haqda noyabrın 10-da İctimai telekanalın efirində Ermənistnaın Təklükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan məlumat verib.

Söhbət ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra Gorus-Qafan yolunun Azərbaycanın nəzarəti altına keçən hissəsindən gedir. Daha əvvəl sentyabrıdan etirabrən Azərbaycan buraba polis və gömrük postları yerləşdirmişdi və burada xarici vətəndaşlar, əsasən də İranın yük maşınları yoxlanılırdı.

Hələlik Azərbaycan sərhəd nəzarəti proseduru haqda tam informasiya təqdim etməyib – Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan deyir. Ermənistan tərəfi ehtimal edir ki, Ermənistan vətəndaşları yolun bu hissəsindən gömrük rüsumu ödəyəndən sonra keçə biləcəklər.

Vəziyyətin təfərrüatları, o cümlədən də Ermənistan siyasətçiləri və analitiklərinin şərhləri.

• Ermənistanda müharibədən sonrakı bir il: analiz, nəticələr, gözləntilər
• Ermənistan-Azərbaycan danışıqları: Ermənistanın keçmiş XİN rəhbərindən yeni detallar

Paşinyan aydınlıq gətirib

Noyabrın 11-də səhər hökumətin iclasında baş nazir Nikol Paşinyan bəzi təfərrüatları açıqlayıb:

“Dünən Azərbaycandan qeyri-rəsmi xəbərdarlıq daxil oldu ki, noyabrın 11-i gecəyarısından etibarən Ermənistan vətəndaşları və [onların daşıdığı] yük gömrük və pasport nəzarətindən keçiriləcək.

Xəbərdarlığı alandan sonra biz yolun bu hissəsindən keçən vətəndaşları M2 Qafan-Aqvani-Tat-Xalidzor-Şinuayr yoluna, bu marşrut üzrə hərəkət etmələri üçün istiqamətləndirdik”.

Bununla yanaşı Ermənistanın baş naziri əmin edib ki, Azərbaycan postu Ermənistan ərazisində yerləşmir, söhbət Eyvazlı-Çayzəmi hissəsindən, yəni Azərbaycan ərazisindən gedir.

Paşinyan deyib ki, Azərbaycanın burada gömrük postu yerləşdirməməsi üçün danışıqlar aparmaq olardı, amma buna görə ödənməli olan “qiymət” Ermənistan tərəfini təmin etmir:

“Qiymət “dəhliz məntiqi” ilə ölçülür ki, bu da bizim üçün qəbulolunmazdır”.

Görünür ki, Paşinyan Azərbaycanın “dəhliz”, yəni ölkəni onun eksklavı Naxçıvanla birləşdirən yol tələb etdiyini xatırladır. Ermənistan hakimiyyəti dəfələrlə bildirib ki, regional kommunikasiyaların açılmasını tam dəstəkləyir. Amma rəsmi Yerevan Ermənistanın suveren nəzarətində olmayacaq yolların təqdim olunması ehtimalını qəti şəkildə rədd edir. “Dəhliz məntiqi” məhz bunu nəzərdə tutur.

Kommunikasiyaların açılması Ermənistan, Azərbaycan və Rusiya liderləri tərəfindən bir il əvvəl imzalanan Qarabağda hərbi əməliyyatların dayandırılması haqda üçtərəfli bəyanatın maddələrindən biridir. 2021-ci ilin yanvarında artıq üçtərəfli işçi qrup yaradılıb və razılaşmanın bu maddəsinin həyata keçirilməsi yolları müzakirə edilib.

Onilliklər boyu çətinliklə keçilən dolayı yola gəlincə, baş nazirin sözlərinə görə, indi həmin yol artıq təmir edilib və praktiki olaraq tam hazırdır:

“Mən özüm o yolla getmişəm və əmin edə bilərəm ki, keyfiyyətli yol inşa edilib. Ancaq yolun qoşqulu maşınlarının keçməsi üçün abadlaşdırılması qalıb. Ötən gecə ərzində bu yolla Qafana yüzə qədər maşın, o cümlədən də İrana aid [yük avtomobilləri] gedib”.

Etiraz aksiyası

Müxalifət hökumət binası qarşısında Gorus-Qafan avtomobil yolunda Azərbaycanın gömrük məntəqələrinin qurulmasına qarşı etiraz aksiyası keçirib. “Hayastan” (“Ermənistan”) blokundan olan deputat və qəzəbli sakinlərdən ibarət qrup polis kordonunu yarmağa və hökumət binasına daxil olmağa çalışıb. Paçinyan Ermənistan sakinlərini aldatmağa və əraziləri Azərbaycana təhvil verməyə davam edir – müxalif deputatlardan biri Geqam Manukyan deyib:

“İndicə o, yenə də yalan danışmağa çalışıb, biz həmkarlarımızla birlikdə konstitusion hüququmuzdan yararlanaraq, Nazirlər Kabinetinin iclasına girəcəyik, həm də canlı yayımda, qapalı qapılar arxasında yox, onun yalanlarını göstərəcəyik, onun vətəndaşlarımızı necə aldatdığı haqda danışacağıq. Heç kim, cənab polislər,  bizə konstitusion hüqumuzdan istifadə etməyi qadağan edə bilməz”.

Amma polislər yenə də Geqam Manukyana və digər deputatlara binaya girməyə icazə verməyiblər, aksiyanın 30-dan çox iştirakçısı saxlanılıb.

Azərbaycan postları yerləşdiriləcəyi təqdirdə Ermənistanın üç kəndi bloklanmış olacaq – “Hayastan” blokundan olan digər deputat Anna Qriqoryan deyib. Alternativ yola gəlincə, deputatın fikrincə, bu yol hazırkı dövlətlərarası magistralı tam əvəz edə bilməz.

Bundan başqa, o bikdirib ki, etiraz aksiyasından sonra Qafana gedəcək və yolun Azərbaycan postlarının yerləşdirildiyi hissəsindən keçəcək ki, sadə Ermənistan vətəndaşlarının oradan necə keçə biləcəyini anlasın.

Blokadada qala biləcək kəndlər haqda

Şurnux, Vorotan və Çakaten kəndləri bloklanmış ola bilər.

Hazırda sərhədyanı Sünik vilayətinin heç bir kəndi bloklanmayıb – Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan noyabrın 11-də jurnalistləri əmin edib. O söz verib ki, bu kəndlərə gedən yollar təmir olunacaq:

“Hökumət heç bir sosial və ya iqtisadi problem yaranmasın deyə bütün tədbirləri görəcək. Aydındır ki, hazırda bu yollar asfaltlanmayıb, amma ən qısa zamanda asfaltlanacaq”.

Armen Qriqoryan vurğulayıb ki, hökumət bu kəndlərin bütün problemlərini həll edəcək, hərçənd “qlobal problemlərin olmayacağına” əmindir.

Şərhlər

Müxalif “Şərəfim var” blokunun deputatı Tiqran Abramyan Facebook səhifəsində yazıb:

“Az əvvələ qədər hakimiyyət bildirirdi ki, Ermənistan avtomobillərinin bu yolla maneəsiz hərəkət etməsi haqda Azərbaycanla razılaşma əldə olunub. Amma məlum oldu ki, əslində bu yol alternativ yolların inşası bitənə qədər işləyəcək”.

Deputatın fikrincə, Ermənistan hakimiyyətinin Azərbaycanın niyyəti haqda məlumatlı olduğu aydındır, çünki Təhlekəsizlik Şurasının katibi bildirib ki, hökumət analoji addımlar atıb – sərhəd rejimi Ermənistan tərəfindən də həyata keçiriləcək.

Ermənistan Beynəlxalq Münasibətlər və Təhlükəsizlik Məsələləri üzrə İnstitutun rəhbəri Styopa Safaryan hesab edir ki, “Ermənistan tərəfi öz əks-addımları ilə Azərbaycanın polis postlarını dəyərdən salmağa çalışır”. Onun fikrincə, bir müddət sonra bu yolda gömrük postlarının olması sadəcə mənasızlaşacaq, çünki bu yoldan artıq istofadə etməyəcəklər:

“Heç kim 21 kilometr yol getmək üçün dörd pasrport nəzarəti məntəqəsindən keçməyəcək, üstəlik də buna görə iki ölkənin büdcəsinə gömrük rüsumu ödəyərək”.

Analitikin fikrincə, alternativ yol ən yaxşı həll yolu deyil. Amma o xatırladır ki, Avropa İttifaqının 600 milyon avro ayırdığı və dolama yollar problemi tam həll edəcək “Şimal-Cənub” avtomobil magistralının inşasının başa çatdırılması da nəzətdə titulub.

“İstisna deyil ki, onlar [azərbaycanlılar] özləri bu ərazini tərk edəcəklər, çünki orada artıq kommunikasiya olmayacaq. Vəziyyət onların Ermənistan tərəfinin müqavimət göstərməsindən və nəticə əldə edə bilmədiklərindən qəzəbləndiklərini göstərir”.