Ermənistan Çinin tranzit proqramlarına qoşulacaqmı - şərh
Ermənistan və Çinin tranzit proqramları
Çinin Cənubi Qafqaza marağı sırf iqtisadi xarakter daşıyır və Pekinin tranzit layihələrinin məntiqinə tam uyğundur, — politoloq Benyamin Poqosyan belə hesab edir. Bununla belə, o, Ermənistanın bu layihələrdə iştirakını Bakı və Ankara ilə münasibətlər tam şəkildə tənzimlənənədək gözləmir.
“Əgər Ermənistan-Azərbaycan və Ermənistan-Türkiyə sərhədləri bağlıdırsa, aydındır ki, Ermənistan Çin–Cənubi Qafqaz, Çin–Mərkəzi Asiya, Xəzər dənizi–Avropa marşrutu ola bilməz. Amma Cənubi Qafqazın bütövlükdə iri tranzit layihələrinin bir həlqəsinə çevrilməsi üçün regionda sabitlik vacibdir”, — deyə o vurğulayıb.
- Çin-Azərbaycan əlaqələrində yeni dövr: “Hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq”
- Azərbaycan-Çin sazişi: Müxalifət siyasi motivlər və gələcək təsirlərdən narahatdır
Çinin Ermənistandakı yeni səfiri və ikitərəfli münasibətlər
Əvvəlki gün Ermənistan Xarici İşlər nazirinin müavini Mnatsakan Safaryan Çinin yeni səfiri Li Sinveyi qəbul edib və onu diplomatik missiyasına başlaması münasibətilə təbrik edib. Səmərəli fəaliyyət arzulayan Safaryan, ikitərəfli əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə hərtərəfli dəstək göstərməyə hazır olduğunu bildirib.
Rəsmi səviyyədə daim Ermənistan və Çinin siyasi dialoqun aktivləşdirilməsinə sadiq olduqları vurğulanır.
Ermənistan və Çin arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci ildə qurulub. Həmin ildə Çinin Yerevanda səfirliyi açılıb, eləcə də Çinin ticarət-iqtisadi nümayəndəliyi fəaliyyətə başlayıb. Ermənistanın Pekindəki səfirliyi isə bir qədər sonra — 1996-cı ildə yaradılıb.
Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin saytında vurğulanır ki, ölkələr arasında dostluq və qarşılıqlı faydalı əlaqələr qurulub, tərəfdaşlıq münasibətləri mövcuddur. Xüsusi önəm iqtisadi əlaqələrə verilir. Belə ki, Ermənistan Çinə əsasən faydalı qazıntılar ixrac edir. Çin isə Ermənistana olduqca müxtəlif məhsullar ixrac edir:
“Bura geyim, ayaqqabı, maşınqayırma və kimya sənayesi məhsulları, avadanlıqlar, tikinti materialları, ərzaq məhsulları və digər mallar daxildir”.
Siyasi şərhçi Benyamin Poqosyanın şərhi
Yerevan və Pekin arasındakı əməkdaşlıq strateji səviyyədə deyil
“Siyasi müstəvidə Ermənistanın Cənubi Qafqazda Çinlə münasibətlərinin səviyyəsi ən aşağıdır”, — deyə Poqosyan bildirir.
O, Çinin qonşu ölkələr — Azərbaycan və Gürcüstanla strateji tərəfdaşlıq sənədləri imzaladığını xatırladır. Eyni zamanda qeyd edir ki, hazırda belə bir sənədin imzalanması Yerevanın maraqlarına uyğun olmaya bilər:
“Görürük ki, Çin və ABŞ arasında münasibətlər gərginləşir. Belə şəraitdə Çinlə bu məzmunda bir bəyannamənin imzalanmasının Ermənistana fayda verəcəyini söyləmək çətindir. Böyük ehtimalla, bu barədə Trampın prezident seçilməsindən əvvəl düşünmək lazım idi. Hazırda Çinlə sahib olduqlarımızı qorumaq daha doğru olardı”.
Çin üçün Qafqaz — əlavə tranzit yoludur
Siyasi şərhçinin sözlərinə görə, əgər Cənubi Qafqaz Çin üçün maraqlıdırsa, bu yalnız əlavə bir tranzit yolu kimi nəzərdə tutulur. Çin, Avropa İttifaqı ölkələrinə başqa bir yol yaratmaqla maraqlıdır:
“Bununla mən Çin-Mərkəzi Asiya-Xəzər dənizi-Cənubi Qafqaz-Avropa istiqamətini nəzərdə tuturam. Bu yol Orta dəhliz kimi tanınır. Artıq Çin-Kazaxıstan-Azərbaycan-Gürcüstan marşrutu fəaliyyət göstərir, sonra isə Qara dəniz vasitəsilə Avropaya keçir. Digər marşrut isə Çin-Kazaxıstan-Xəzər dənizi ilə Azərbaycana, sonra isə Bakı-Tbilisi-Kars dəmiryolu və Türkiyə vasitəsilə Avropaya keçən yoldur”.
Benyamin Poqosyan, Çinin Gürcüstanın Anaklia limanının inşasına maraqlı olmasını təsadüfi hesab etmir. 2024-cü ildə Pekin və Tbilisi ilkin memorandum imzaladılar, tenderin qalibi isə Çin konsorsiumu oldu:
“Lakin sonrakı mərhələdə yekun müqavilə imzalanmadı. Buna görə də, bu şirkətin limanı tikib-tikməyəcəyi ilə bağlı dəqiq bir şey demək çətindir”.
Pekin regionun sabitliyində maraqlıdır
Analitik vurğulayır ki, geosiyasi baxımdan qeyri-sabit olan bir region aktiv tranzit yolu ola bilməz. Deməli, Çin yeni hərbi əməliyyatlara və Cənubi Qafqazda sabitliyin pozulmasına maraqlı ola bilməz. Sabitliksizlik regionun tranzit potensialına mənfi təsir göstərəcək.
“Bu səbəbdən, çinli tərəfdaşlarımıza deməliyik ki, onlar Azərbaycana aydın bir mesaj versinlər — Ermənistan əleyhinə genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlardan çəkinməlidir. Çünki bu, uzunmüddətli müharibəyə səbəb olacaq. Nəticədə isə Cənubi Qafqazın tranzit potensialının məhv olmasına gətirib çıxaracaq”.
Poqosyanın fikrincə, Çinin Qafqazdakı siyasəti nə erməni, nə də azərbaycan tərəfdarıdır. O, sadəcə olaraq “iqtisadi maraqlara uyğun gəlir”. Eyni zamanda, Pekin ilə Bakı arasındakı əlaqələrin gücləndiyini qeyd edir. Keçən il strateji tərəfdaşlıq barədə sənəd imzaladılar və bu il Azərbaycanın prezidenti dövlət səfəri ilə Çində olub.
“Çin-Azərbaycan əlaqələri dərinləşir. Və bu, Çin üçün Azərbaycanlılara müəyyən fikirləri çatdırmaq üçün müvafiq kanalların olduğu anlamına gəlir”, — deyə siyasi şərhçi bildirir.
Ermənistan və Çinin tranzit proqramları
