Çirkli diş fırçaları, vaxtı keçmiş dərmanlar - Ermənistandakı “Uşaq Evi”ndə aparılan yoxlama daha nələri üzə çıxarıb?
Ermənistanda uşaq evində antisanitar şərait
“Başqa uşaqların yanında duş qəbul etmək, oğlan və qızlara ümumi qulluq, sanitar-gigiyenik şəraitin olmaması”. Bu, Ermənistanın İnsan Hüquqları Müdafiəçisi Ofisinin əməkdaşlarının Gümrüdə uşaqların dövlət himayəsində saxlandığı “Uşaq Evi”ndə aşkar etdikləri problemlərdən sadəcə bir neçəsidir.
“Uşaqların diş fırçaları çirkli idi, şəxsi gigiyena vasitələrinin, eynəklərin, boşqabların fərdiləşdirilməsi problemi var. Dayələrin uşaqların dəsmallarını qarışdırması halları olub”, – Ombudsman Aparatının hesabatında deyilir.
Noyabrın sonunda quruma planlaşdırılmamış səfər baş tutub. İndi onun nəticələri haqqında hesabat dərc olunub. Ombudsman Aparatının ekspertləri yoxlamanın nəticələrini uşaq evinin direktoruna təqdim etdiklərini bildirirlər. Onunla bütün problemləri müzakirə edib və həlli yollarını təklif ediblər.
Bundan əlavə, yaxın vaxtlarda daha ətraflı “hesabat aidiyyatı orqanlara təqdim olunacaq”. Söhbət ilk növbədə bu qurumun tabeliyində olduğu Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən gedir. Hələlik nazirlik Ombudsman Aparatından gələn mesaja cavab verməyib.
Gümrüdə fəaliyyət göstərən “Uşaq evi”ndə baş verən qanun pozuntuları avqust ayında bütün cəmiyyətin diqqət mərkəzində olub və sosial şəbəkələrdə fəal müzakirə edilib. Daha sonra İstintaq Komitəsinə dayə və tibb bacılarının azyaşlı uşaqlara qarşı zorakılıq etməsi barədə məlumat daxil olub. Onlara qarşı “köməksiz uşaqlara ağır fiziki ağrı və ruhi əzab vermə” ittihamı irəli sürülüb. Haqlarında ev dustaqlığı və ölkədən çıxış qadağası qətimkan tədbiri seçilib. İbtidai istintaq davam edir.
- Belə uşaq arzulamırdıq: Ermənistanda valideynlər əlil övladlarından imtina edirlər
- Tənha yaşlı insanlar Ermənistanda necə yaşayır?
- Gürcüstanda bu ilin 5 ayı ərzində 75 halda yetkinlik yaşına çatmayanlar cinsi zorakılıq qurbanı olub
“Uşaqların şəxsi məkanları yoxdur”
Ombudsman Aparatının əməkdaşları uşaqların yaşadıqları binada yaradılan şərait, kommunal və sanitar-gigiyenik vəziyyətlə tanış olublar. Həmçinin uşaqlara necə qayğı, necə ilkin tibbi yardım göstərildiyini, qida və geyimlə necə təmin olunduqlarını araşdırıblar. “Uşaq evi”nin kollektivi ilə şagirdlər arasında münasibətlərə, uşaqların hüquq və mənafelərinin müdafiəsinə xüsusi diqqət yetirilib.
Hesabat aşağıdakı problemləri ortaya çıxarıb:
- “Uşaqların lazımi şəxsi məkanı yoxdur, xüsusən də otaqlardakı çarpayılar çox yaxın qoyulub və ya birləşdirilib. Yer çatışmazlığı səbəbindən oğlan və qızlara birlikdə qulluq göstərilməsi halı qeydə alınıb.
- Müəyyən şəraitdə şəxsi ehtiyacları (şəxsi gigiyena) müstəqil şəkildə təmin etmək imkanı yaradılmyaıb. Məsələn, hamamların əksəriyyəti yataq otağından təcrid olunmur, şagirdlər digər uşaqların yanında duş qəbul edirlər”.
“Müddəti bitmiş dərmanlar və sıyıqlar aşkarlanıb”
Ombudsman Aparatının əməkdaşları qrup otaqlarında ilk yardım çantalarının çirkli olduğunu müşahidə ediblər. Onların içərisində işlənmiş və istifadə olunmamış dərmanlar olub, onlar heç bir işarəsi olmayan müxtəlif qutularda saxlanılıb.
Bundan başqa, saxlama müddəti ötmüş dərman vasitələri və qida məhsulları, xüsusilə də sıyıq aşkar edilib. Ət məhsullarının üzərində yararlılıq müddətini yoxlamağa imkan verən heç bir qeyd olmayıb.
“Müvafiq mütəxəssislərin cəlb edilməsində çətinliklər yarandığı üçün müəssisədə uşaqların fərdi tibbi ehtiyacları, o cümlədən palliativ yardım qiymətləndirilməyib.
Uşaqların süni qidalanması dezinfeksiya edilən və fərdiləşdirmədən təkrar istifadə edilən şprislər və qidalanma boruları (nazogastrik boru) vasitəsilə həyata keçirilib”, – deyə məlumatda bildirilir.
Körpə yemək şüşələrinin səthi zədələnmiş olub. Tibb jurnalı olmayıb. Uşaqlara qarşı və uşaqlar arasında zorakılığın təsdiqlənmiş hallarının qeydiyyatı natamam aparılıb, habelə bu cür hallar barədə səlahiyyətli orqanlara məlumat verilməyib. “Uşaq evi”ndə uşaqların paltarları köhnə olub.
Tədris prosesinin təşkili ilə bağlı problemlər
Üstəlik, ekspertlər tədris prosesi ilə bağlı ciddi problemlərin olduğunu qeyd ediblər. Məsələ ondadır ki, təhsil prosesi hər bir uşağın fərdi məlumatlarına, qabiliyyətlərinə və ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmayıb:
“Müəssisənin görmə problemi olan və ümumtəhsil məktəbində təhsil alan şagirdi Brayl əlifbası ilə yazılmış kitablar və lazımi əlçatan tədris materialları ilə təmin olunmayıb”.
Ombudsman Aparatının əməkdaşları qurum qarşısında öhdəliklər müəyyən ediblər:
• əlilliyi olan uşaqlar üçün uyğunlaşmaların və nəqliyyatdan istifadə imkanlarının olmasını təmin etmək;
• uşaqlara qarşı zorakılığın müəyyən edilməsi, qarşısının alınması və cavab tədbirləri mexanizmlərinin tətbiqi;
• işə mütəxəssislər komandasının cəlb edilməsi və mövcud olanların ixtisaslarının artırılması,
• işçilərlə uşaqlar arasında ünsiyyət bacarıqlarının təkmilləşdirilməsi.
Həmçinin məlum olub ki, qurumda “uşaqların onlara təsir edən məsələlərdə iştirak etmək üçün real və əlçatan imkan, dinlənmək hüququnu” təmin edən mexanizm yoxdur.
Ombudsman aparatının aşkar etdiyi digər problem ondan ibarətdir ki, 2024-cü il ərzində qurum tərəfindən yeni, o cümlədən 3 yaşadək uşaqlar qəbul edilib, lakin bir nəfər də olsun uşaq ailəyə qaytarılmayıb və himayədar ailəyə verilməyib.
Sosial şəbəkələrdən şərhlər
“Hesabatın hər yerində sarsıldım. Bu, belə həssas uşaqlara qarşı açıq cinayətdir. Düzünü desəm, bütün bunlardan sonra direktorla nəyin müzakirə edildiyini başa düşmədim. Düşünürdüm ki, belə hallarda onları dərhal məsuliyyətə cəlb edəcəklər”.
“Bu uşaqların onsuz da həyatı çətindir. Onlarla necə bu cür rəftar etmək olar?”
“Bütün bunlar nəzarət orqanlarının məsuliyyətsizliyinin, habelə işçilər arasında vicdansızlığın nəticəsidir”.
“Ümid edirik ki, müəyyən edilmiş hallar təkcə kağız üzərində qalmayacaq, siz onları bütün problemləri mümkün qədər tez həll etməyə və bu işdə ardıcıl olmağa məcbur edəcəksiniz. Başa düşə bilmirəm ki, bütün bunlardan sonra direktor nrcə hələ də işdən çıxarılmayıb”.
