Ermənistanda istefalar: altı məmurun eyni anda istefa verməsinin səbəblərinə dair şərh
Ermənistanda istefalar
Ermənistanın 6 yüksək rütbəli məmuru istefa verib. Baş nazir Nikol Paşinyan istefaların səbəblərinin “şəxsi deyil, sistemlə” bağlı olduğunu deyib.
Yazı dərc olunana qədər məlum idi ki, Ali Məhkəmə Şurasının sədri, Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Komitəsinin rəhbəri, Daxili İşlər naziri, İstintaq Komitəsinin sədri, Ərazi İdarəetmə və İnfrastruktur naziri, həmçinin Dövlət Gəlirləri Komitəsinin sədri tutduğu vəzifədən istefa verib. Ötən gecə mətbuatda və sosial şəbəkələrdə istefa verənlər siyahısında daha iki struktur rəhbərinin adı hallanıb. Amma hələlik bu məlumat təsdiqini tapmayıb.
Maraqlıdır ki, baş nazir kütləvi istefalar ərəfəsində hökumətin son iclasında komandasının bütün illər ərzində həllinə nail olmadığı məsələlərdən, xüsusən də ədliyyə sistemindəki problemlərdən danışıb. O, vətəndaşların cinayətlərin artmasından və korrupsiyanın yüksək səviyyədə olmasından şikayətləndiyini, ona görə də “səbr kasasının dolduğunu” bildirib.
Bu arada, siyasi icmalçı Akop Badalyanın fikrincə, bu məmurlar “heç bir halda Paşinyan hökumətinin həyata keçirdiyi siyasi məqsədlərdən kənara çıxmayıblar”. O hesab edir ki, “paket həlli ayrı-ayrı strukturların funksional səmərəliliyi problemlərindən deyil, beynəlxalq aləmdə baş verən mühüm dəyişikliklərdən qaynaqlanır”. Bu siyahıda icmalçı xüsusilə Donald Trampın ABŞ prezidenti seçilməsini xatırladıb.
“Bu yeni situasiyada Paşinyana daha etibarlı və idarə olunan sistem lazımdır, bəlkə də fərqli məntiqlə. Yeni təyinatlar bu məntiqi anlamağa kömək edəcək göstəriciyə çevriləcək”, – deyə Badalyan JAMnews-a bildirib.
- Trampın dövründə ABŞ-ın regiondakı siyasəti necə dəyişəcək? Bakıdan baxış
- “Biz getməyəcəyik” – müxalifət Tbilisinin mərkəzini iflic edib. Tələb yeni parlament seçkiləridir
- Etnik təmizləmə nədir və Qarabağda kimlər tərəfindən həyata keçirilib? Bakıdan baxış
Baş nazir “vəzifədən getməyi xahiş etdi”
Ermənistan mediası bazar günü, gecəyə yaxın gözlənilən istefalar barədə yazmağa başlayıb. Bu məlumatların təsdiqi bazar ertəsi gün ərzində baş verib. Nikol Paşinyan özü də Facebook səhifəsində məlumat yayıb ki, o, bir neçə yüksək vəzifəli məmurdan postlarını tərk etməyi xahiş edib:
“Belə bir müraciət etməyimin səbəbləri şəxsi deyil, sistemlə bağlıdır. Mən də onlar haqqında açıq danışdım. Eyni zamanda, dövlətçiliyimizin inkişafında həmkarlarımızın xidmətlərini və verdikləri töhfələri inkar edə bilmərəm və xahişimi başa düşdüklərinə görə hər kəsə təşəkkür edirəm”, – baş nazir yazıb.
Vəzifədən gedən məmurlar “dərin səbəblər” haqqında danışmaq istəmirlər
Səhər saatlarında gözlənilən ixtisarlarla bağlı yayılan xəbərlər fonunda Ali Məhkəmə Şurasının sədri Karen Andreasyan sosial şəbəkələrdə yazıb ki, bir sıra ixtisarlarla bağlı şayiələrin qarşısını almaq və istefasını elan etmək istəyir.
“Hər şey göz qabağındadır, amma mən dərin səbəblər haqqında danışmaq istəmirəm. Bu toksik postda ən uzun müddətdə qaldıqdan sonra qalmaqalsız, acısız və məyusluq olmadan gedirəm. Mən sabahın güclü Ermənistanına və onun ədalətli mühakiməsinə ürəkdən inanıram.
Hazırda məhkəmə sistemindəki bütün uğursuzluqlar ortamüddətli perspektivdədir, çünki iki il ərzində cəmiyyətin ədalətli tələblərini təmin etmək mümkün deyildi. Biz isə haqsız gözləntiləri doğrultmaq istəmədik”, – 2022-ci ildən Ali Məhkəmə Şurasının rəhbəri vəzifəsində çalışan Andreasyan Facebook səhifəsində yazıb.
Bu postdan sonra bir-birinin ardınca daxili işlər naziri Vahe Qazaryan, İstintaq Komitəsinin rəhbəri Argişti Karamyan, ərazi idarəetmə və infrastruktur naziri Qnel Sanosyan, Dövlət Gəlirləri Komitəsinin sədri Rüstəm Badasyan və Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Komitəsinin rəhbəri Sasun Xaçatryan istefa verdiyini açıqlayıb.
Hakim komandanın və müxalifətin mövqeləri
Parlament müxalifəti işdən çıxarılmalara seçkiqabağı məntiqlə yanaşır. Müxalifətçilər iddia edirlər ki, 2026-cı il parlament seçkiləri ərəfəsində hakimiyyət özünə yeni imic yaratmağa çalışır. Bu fikri “Şərəfim var” fraksiyasının katibi Tiqran Abramyan da bildirib:
“Hakimiyyət, belə deyək ki, yeni sima ilə hərəkət etməyə çalışır. Mən bu addımı seçki kampaniyasının məntiqi hesab edirəm”.
Hakim fraksiyadan olan deputatlar isə məsələyə daxili siyasi və ya seçkiqabağı proseslər deyil, sistem dəyişiklikləri kontekstində baxılmalı olduğu fikrini müdafiə edirlər.
“Ermənistanda insanlar ədalət tələb edir. Və bu tələbin emosionaldan institusional reallığa çevrilməsi son dərəcə vacibdir. Bu baxımdan artıq yerinə yetirilən gözləntilər, eləcə də nöqsanlar və yerinə yetirilməmiş vəzifələr var”, – deyə “Vətəndaş Sazişiə” fraksiyasının rəhbəri Hayk Koncoryan bildirib.
O, hökumətin iclasında baş nazirin “qərar qəbul etməyə başlamaq” vədini xatırladıb. Bu baxımdan o, “heç bir sürpriz görmədiyini” söyləyib.
“İnsanlar inanmır ki, bu tamaşaların ssenarisini hazırlayan mən deyiləm”. Paşinyanın narazılığı haqqında
Noyabrın 14-də hökumətin iclasında Ermənistanın baş naziri məhkəmə sistemində aparılan islahatlara toxunub. Onun sözlərinə görə, 2018-ci il inqilabından sonra çoxları gözləyirdi ki, onun rəhbərliyi altında, bəlkə də onun göstərişi ilə dövlətdən oğurlanan pulları qaytaracaq və ya qanunsuz əmlak əldə edənləri həbsxanaya göndərəcək inqilabi qruplar yaradılacaq. Amma qərara alınıb ki, bu yolla deyil, institusional yolla gedilsin, Paşinyan əmin edir:
“Yaxşı, səbirli ola bilərəm. 2 il, 3 il, 4 il dözə bilərəm. Hörmətli həmkarlar, hörmətli məhkəmə, hüquq sistemi, hüquq-mühafizə orqanlarının nümayəndələri. Səbr kasam doludur. Sizə açıq deyirəm: bunun sonu gəldi. Belə davam edə bilməz”.
Uzun illərdir davam edən sınaqlardan danışan baş nazir vurğulayıb:
“İnsanlar inanmır ki, bu tamaşaların ssenarisini mən hazırlamıram. Bu, ən ciddi siyasi problemdir. Və bunu həll etmək lazımdır”.
Bu bəyanatlar polis islahatları strategiyasının müzakirəsindən sonra verilib. Paşinyan daha sonra vurğulayıb ki, hökumət hüquq-mühafizə sistemində islahatlara böyük məbləğdə sərmayə qoyub. Ona görə də ölkə vətəndaşları bu investisiyaların təsirini hiss etməli, cəmiyyət ədalətin olmamasından şikayət etməməlidir:
“Sizə başqa heç nə verə bilmərəm. İstədiyiniz hər şeyi verdim. Mən heç nəyə, heç kimin işinə qarışmamışam. Hər şey ondan ötrü idi ki, mən indi hansısa kəndə gedib eyni şeyi eşitim: hamı filan adamdan necə qorxurdusa, indi də eləcə qorxur? Belə çıxır ki, Ermənistanda hakimiyyət zəifdir?”
Siyasi icmalçı Akop Badalyanın şərhi
“Mən bu daxili dəyişikliklərin, xüsusən də qrup istefalarının Ermənistandan kənarda baş verən dəyişikliklərlə bağlı olduğunu düşünməyə meylliyəm. Bütün bunlar dövlət sistemimizi bu dəyişikliklərə adekvat və da uyğun etməyə, onlara daha asan uyğunlaşmağa yönəlib.
Hökumətin iclasında baş nazir hüquq-mühafizə orqanlarının nümayəndələrini sərt tənqid edib. Həmin çıxışın məntiqi onu deməyə əsas vermirdi ki, yaxın gələcəkdə dəyişikliklər gözlənilir. Bəlli idi ki, onlara özlərini düzəltmək və nəticə çıxarmaq üçün son bir şans verilib. Bu şansdan istifadə olunmasa, o zaman ixtisarlar olacaq.
Sual yaranır: növbəti üç gündə nə baş verdi ki, istefalara səbəb oldu?
Düşünürəm ki, Nikol Paşinyan bu ssenarini çox əvvəl ortaya atıb. Hökumətin iclasındakı çıxış yalnız qarşıdan gələn qərarın müqəddiməsi idi – ondan maksimum təbliğat effekti almaq məntiqi ilə. Qərar isə kənardan alınan impulslar əsasında verilib. Söhbət göstəriş almaqdan yox, Paşinyanı bu ssenarini həyata keçirməyə sövq edə biləcək impulslardan gedir.
ABŞ-da keçirilən prezident seçkilərindən sonra mühitdə müəyyən dəyişikliklərin olduğunu görürük. Tramp beynəlxalq hadisələrə fərqli üslubda qarışacaq. Bu, “beynəlxalq ticarətin” yeni məntiqi demək olacaq. Bu şəraitdə Ermənistan hakimiyyəti təbii ki, dəyişikliklərin təsirini hiss edəcək. Məncə, Paşinyan hakimiyyətini bu şərtlərə, gözlənilən və ya mümkün dəyişikliklərə uyğunlaşdırmağa çalışır.
Ayrı-ayrı strukturların funksional səmərəliliyi nöqteyi-nəzərindən dəyişiklik üçün əsaslar çoxdan yetişmiş, lakin həyata keçirilməmişdi.
Bu o deməkdir ki, əsl problem funksional səmərəlilik deyil. Üstəlik, yeni təyinatlarla ciddi dəyişikliklərin baş verib-verməyəcəyini görmək qalır.
Aydın olan odur ki, bu məmurlar Paşinyan hakimiyyətinin ümumi siyasi məqsədlərindən heç bir şəkildə kənara çıxmayıblar. Hətta onlar apolitik və ya suprapolitik olmalı idilər. Bu qərara səbəb konkret sahələrlə bağlı mülahizələr deyil.
Bu vəzifələrə kimlərin təyin ediləcəyini, hansı məntiqlə seçiləcəyini görəndən sonra daha dəqiq qiymətləndirmə aparmaq olacaq.
Ola bilsin ki, Paşinyan yuxarıda qeyd etdiyimiz xarici dəyişikliklər kontekstində daha çox vahid komandaya sahib olmaq istəyir. Ola bilsin ki, özünə daha etibarlı adamlar təyin etməyə çalışsın, xüsusən də hüquq sistemində. Amma məncə, əsas motivasiya mənbəyi ölkədən kənarda baş verən və ya baş verəcək dəyişikliklərdir.
Qərarların iki əlamətdar hadisə arasında qəbul edilməsi diqqət çəkir: Trampla telefon danışığı və Vatikana səfər. Mən orada göstərişlər yox, Paşinyanı daxili qərarlara aparan xarici mühitdən gələn impulslar görürəm.
Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Paşinyan çoxdan öz komandasının tərkibinin dəyişdirilməsi prosesinə başlayıb, komandaya “təzə qan” gətirib.
O, çox gözəl başa düşür ki, belə komanda ilə seçkilərə getmək mümkün deyil – nə adi, nə də lazım gələrsə, fövqəladə. Baxmayaraq ki, hökumətin güclü rəqibləri yoxdur. Deməli, bu dəyişiklikləri komandaya “yeni qan” gətirilməsi prosesinin bir hissəsi hesab etmək olar”.
