Ermənistan parlamenti Roma Statutunu ratifikasiya edib. Bu, nə üçün lazım idi?
Ermənistanda Roma Statutunun ratifikasiyası
Ermənistan parlamenti hökumətin təsdiqlədiyi və 2022-ci ilin dekabrında yenidən parlamentə göndərdiyi Roma Statutunu ratifikasiya edib. “I have honor” (Mənim şərəfim var) və “Hayastan” (Ermənistan) müxalifət fraksiyaları ümumilikdə 22 deputatla birlikdə Statutun əleyhinə səs verib. Qanun layihəsi hakim komandanın 60 səsi ilə təsdiqlənib.
BMT Baş katibi tərəfindən ratifikasiya haqqında bildiriş göndərildikdən sonra Ermənistan Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (BCM) tamhüquqlu üzvü olacaq və öz ərazisində hərbi cinayətlər, insanlıq əleyhinə cinayətlər və soyqırım törətmiş şəxslərə qarşı iddia qaldıra biləcək.
Yerevan rəsmiləri dəfələrlə bəyan ediblər ki, Satutun ratifikasiyası Azərbaycan hərbçilərinin Ermənistanın suveren ərazisində törətdiyi cinayətlərə görə məsuliyyət tələb etmək və yeni cinayətlərin qarşısını almaq niyyəti daşıyır. Lakin BCM Rusiya prezidentinin həbsinə order verdikdən sonra ratifikasiya məsələsi qızğın müzakirə mövzusuna çevrilib. Bu məhkəmə qərarı qanunu ratifikasiya etmiş ölkələri öz ərazilərinə ayaq basdığı təqdirdə Putini məhkəməyə təhvil verməyə məcbur edir.
Ermənistanın sənədi ratifikasiya etmək niyyətinə Rusiya son dərəcə sərt reaksiya verib. Ermənistanın beynəlxalq və hüquqi məsələlər üzrə nümayəndəsi Yeqişe Kirakosyan isə dəfələrlə izah edib ki, ratifikasiyadan əvvəl artıq Putinin həbsi ilə bağlı “qərarlar vardı”. Əslində, Rusiya prezidentini Ermənistan ərazisində həbslə hədələməyəcəklər.
Postsovet ölkələrindən Gürcüstan və Tacikistan Roma Statutunu ratifikasiya ediblər. Son günlər Ermənistan tez-tez xatırladır ki, sənəd Tacikistanda ratifikasiya olunanda Rusiyanın heç bir problemi olmayıb.
Bütün təfərrüatlar: ratifikasiya Ermənistana nə verəcək, cinayət törətmiş azərbaycanlıları cəzalandırmaq mümkün olacaqmı və Putin Ermənistanda həbsdən necə yayına biləcək.
- ABŞ və Aİ Cənubi Qafqazda nə istəyir? Bakıdan baxış
- Gürcüstanın Konstitusiya Məhkəməsində prezidentin impiçment məsələsinə baxılır
- Azərbaycan məhkəməsi Ruben Vardanyanı həbs etdi
Putin Ermənistana gəlsə nə olacaq?
Parlamentin Dövlət və Hüquq Məsələləri Komitəsi sentyabrın 28-də Roma Statutunun ratifikasiya layihəsini təsdiqləyib. Həmin vaxt Yeqişe Kirakosyan jurnalistlərə izah edib ki, Rusiya prezidenti ratifikasiyadan sonra Ermənistana səfər etməkdən qorxmaya bilər. O, “hazırkı dövlət başçılarının toxunulmazlığa malik olduğunu” vurğulayıb və hansı əlavə “həll yollarının” ola biləcəyini izah edib:
“Rusiyalı həmkarlarımıza Roma Statutunun 96-cı maddəsinin 2-ci hissəsi əsasında həll yolları təklif olunub. Bu, tərəfdaş dövlətlərin narahatlığına dair müəyyən təminatların yaradılmasına imkan verən ikitərəfli sazişin imzalanmasını nəzərdə tutur”.
Kirakosyanın sözlərinə görə, Ermənistan mətni bir neçə ay əvvəl rusiyalı həmkarlarına təqdim edib və hələ də onların cavabını gözləyir.
Lakin ratifikasiyadan sonra Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bəyan edib ki, Kreml Ermənistanın qərarını ikitərəfli münasibətlər baxımından “səhv addım” hesab edir. “Rusiya tərəfi istəməzdi ki, Rusiya prezidenti Putin nə vaxtsa Ermənistana səfərini ləğv etməli olsun”.
“Ermənistan əlavə təminatlar alacaq”
Parlamentdə çıxış edən Ermənistanın beynəlxalq və hüquqi məsələlər üzrə nümayəndəsi vurğulayıb: “Roma Statutunu ratifikasiya etməklə Ermənistan öz suveren ərazisində törədilmiş istənilən ağır cinayətin Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin yurisdiksiyasına aid olacağına zəmanət alır.
“Məqsəd Azərbaycan hərbi qulluqçularının törətdikləri hərbi və insanlığa qarşı cinayətlərə görə məsuliyyətə cəlb edilmələrinə nail olmaqdır”, – Yeqişe Kirakosyan bildirib.
O, əmindir ki, nizamnamənin ratifikasiyası və BCM-nin yurisdiksiyasının tanınması həm də “ölkə ərazisində insanlığa qarşı ağır cinayətlərin törədilməsini istisna edən əhəmiyyətli qabaqlayıcı təsir” göstərəcək.
Onun sözlərinə görə, uzunmüddətli nöqteyi-nəzərdən Ermənistan üçün əlavə təminatlar yaradılır, lakin qərarların icrasına nəzarət edən orqanlar istər AİHM, istər BMT-nin Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi məhkəmə işində qeyri-kamildir.
“BCM-nin işində səmərəlilik daha yüksək ola bilər, çünki dövlətin məsuliyyətindən danışan digər iki məhkəmədən fərqli olaraq, BCM-nin qərarları şəxslərin cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmasını təmin edə biər”.
Azərbaycan qanunu ratifikasiya etməyib. Günahkarlar cavab verəcəkmi?
Deputatların bu sualına Yeqişe Kirakosyan müsbət cavab verib. O qeyd edib ki, qanunu ratifikasiya etməmiş ölkənin vətəndaşı qanunu təsdiq etmiş ölkənin ərazisində cinayət törədirsə, o, yenə də “məhkəmə yurisdiksiyasına tabedir”.
Hüquqşünasın sözlərinə görə, Azərbaycan kimi nizamnaməni ratifikasiya etməyən dövlət BCM ilə əməkdaşlıq etməyə borclu deyil:
“Ancaq Roma Statutunu ratifikasiya etmiş bütün dövlətlər məhkəmə ilə əməkdaşlıq etməyə və lazım gəldikdə cinayət törətmiş şəxsləri məhkəməyə təhvil verməyə borcludurlar”.
“DQ ermənilərinin məcburi deportasiyası da BCM-in yurisdiksiyasındadır”
Roma Statutunu ratifikasiya etməklə yanaşı, Ermənistan 2021-ci il mayın 10-dan Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin yurisdiksiyasını retroaktiv olaraq tanıyıb. Bunun səbəbi ondan ibarətdir ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri o vaxtdan bəri Ermənistanın suveren ərazisində bir neçə dəfə irəliləyib.
“Əlavə olaraq, Azərbaycan silahlı birləşmələrinin Ermənistan Respublikasının suveren ərazisində qalması faktını nəzərə alaraq, ratifikasiya bu arqumentlə də əsaslandırılır”, – Yeqişe Kirakosyan vurğulayıb.
Üstəlik, o bildirib ki, “Dağlıq Qarabağ ermənilərinin məcburi deportasiyası da məhkəmənin yurisdiksiyasına aid edilə bilər və artıq belə bir presedent var”.
“Bu qərar 20 il gec verildi”
Bir ildən artıqdır ki, Ermənistan Rusiyadan gözlənilən mənfi nəticələrdən başqa, Roma Statutunun ratifikasiyasının Ermənistana nə gətirəcəyini fəal şəkildə müzakirə edir.
Parlamentdəki hakim çoxluqdan olan deputatlar səsvermədən əvvəl bildiriblər ki, ratifikasiya Ermənistanın üzləşdiyi bütün problemləri həll etməyəcək, lakin bu, əlavə vasitəyə çevriləcək.
“Bu məsələ artıq 20 ildir ki, Ermənistanın xarici siyasət gündəmindədir və bu qərar 20 il gecikib. Etnik təmizləmə faktı, insanlığa qarşı cinayət və bunun nəticəsində məcburi köçkünlərin böyük bir qrupunun hazırda Ermənistanda olması Ermənistanın bu məsələyə Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsində baxılmasını tələb etməsinə əsas verir”, – deputat Vladimir Vardanyan vurğulayıb.
Roma Statutu nədir? Onun Ermənistan tərəfindən qəbul edilməsinin təfərrüatları
Roma Statutu Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsini təsis edən beynəlxalq müqavilədir. Onun yaradılması soyqırım, hərbi cinayətlər və insanlıq əleyhinə cinayətlərlə bağlı işlərin həlli üçün müstəqil məhkəmənin olması zərurətinə əsaslanır.
Roma Statutu 1998-ci ildə qəbul edilib və 2002-ci ildə qüvvəyə minib. Onu 123 dövlət ratifikasiya edib, Ermənistan isə 124-cü ölkədir.
Ölkə hələ 1999-cu ildə Roma Statutunu imzalayıb. Ratifikasiya prosesi dayandırılıb, çünki 2004-cü ildə Konstitusiya Məhkəməsi sənəddə nəzərdə tutulan bəzi öhdəlikləri konstitusiyaya zidd kimi tanıyıb.
Məsələ bir il əvvəl, 2022-ci ilin sentyabrında yenidən gündəmə gəlib. Həmin vaxt Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Ermənistanın suveren ərazisinə doğru irəliləyib. Ermənistan hakimiyyəti Azərbaycan hərbçilərinin “ağır hərbi cinayətlər” törətdiyini bəyan edib.
Hökumət Statutun ratifikasiyasını 2022-ci il dekabrın 29-da təsdiqləyib.
2023-cü il martın 24-də Konstitusiya Məhkəməsi sənədin ölkə konstitusiyasına uyğunluğuna bir daha baxıb və müsbət rəy verib. Bu, 2004-cü ildən sonra ölkə konstitusiyasına iki dəfə dəyişiklik edilməsi ilə izah edilib. Ekspertlər də əmin edirlər ki, Statutun qəbulu ilə bağlı ziddiyyətlər problemi həll olunub.
