Ermənistanın baş naziri: “DQ statusu məqsəd deyil, ermənilərin təhlükəsizliyini təmin etmək vasitəsidir”
Paşinyanın parlamentdəki çıxışı
Ermənistanın baş naziri Milli Məclisdə hökumətin 2021-ci il üçün proqramının icrası ilə bağlı hesabat verib. Amma son nəticədə Nikol Paşinyanın çıxışı daha çox ölkənin daxili və xarici siyasətinin, o cümlədən də gələcək addımların məqsədəuyğunluğunun təhlilinə çevrilib. O, Azərbaycanla aparılan danışıqlar barədə ətraflı danışıb, sülh sazişinin imzalanması və Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin demarkasiyası, Dağlıq Qarabağ ətrafındakı vəziyyət barədə danışıb.
Baş nazir xüsusilə bildirib ki, Azərbaycan Ermənistana ərazi tələbləri irəli sürmək üçün sərhəddə hərbi gərginliyi saxlamağa çalışır. Və bu, onun sözlərinə görə, beynəlxalq tərəfdaşlar tərəfindən başa düşülür:
Azərbaycan sülh danışıqlarını mümkün qədər tez dalana dirəməyə çalışacaq və bunu Ermənistana və Dağlıq Qarabağa qarşı yeni təcavüz və təcavüzkar hərəkətlərə bəhanəyə çevirəcək”.
Baş nazirin ən vacib məsələlərlə bağlı çıxışının tezisləri – qısaca.
- Avropa İttifaqının Ermənistan və Azərbaycanın mövqelərini yaxınlaşdırmaq yönündə ikinci cəhdi
- Anklavlar – Ermənistan-Azərbaycan qarşıdurmasının adaları
- Ermənistan və Azərbaycan arasında gərginlik: hər iki tərəfdən bütün təfərrüatlar
“Azərbaycanın ərazi iddialarını istisna etmirik”
Ermənistan tərəfi Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanması prosesini mümkün qədər sürətləndirmək niyyətindədir. Buna görə də Paşinyanın sözlərinə görə, Brüsseldəki görüşdən dərhal sonra xarici işlər nazirinə hazırlıq işlərinə başlamaq tapşırılıb. Ancaq vaxt və format hələ razılaşdırılmalıdır.
Eyni zamanda, Ermənistanın baş naziri Azərbaycanın sülh danışıqlarını dalana dirəməyə və hərbi əməliyyatlara başlamağa çalışacağını istisna etmir:
“Yeri gəlmişkən, delimitasiya işləri ilə bağlı da bizdə eyni hesablama var. İstisna etmirik ki, Azərbaycan bu prosesdən Ermənistana qarşı ərazi iddiaları irəli sürmək üçün istifadə edəcək, de-yure ərazi iddiası olmadığını bəyan edəcək”.
Paşinyanın sözlərinə görə, sərhədin dəqiqləşdirilməsi prosesində Ermənistan “yalnız de-yure əhəmiyyət kəsb edən faktlardan və arqumentlərdən” istifadə edəcək.
O, ikitərəfli delimitasiya komissiyasının işinin vacibliyindən danışıb və bu komissiyanın həm də sərhəd boyu təhlükəsizliyi təmin etmək mandatı olacaq:
“Bu o deməkdir ki, komissiyanın sərhəddəki vəziyyətə nəzarət etmək üçün müəyyən səlahiyyətləri olacaq, həmçinin təhlükəsizlik və sabitliyin səviyyəsini artırmaq üçün konkret təkliflə çıxış etmək imkanı olacaq. Lazım gələrsə, beynəlxalq ekspertlər də bu prosesə cəlb oluna bilər”.
Komissiyanın tərkibi və iş formatı artıq müzakirə olunur, aprelin 30-dan gec olmayaraq hər şey müəyyənləşəcək.
Nikol Paşinyanın sözlərinə görə, bütün çətinliklərə və maneələrə baxmayaraq, hökumətin elan etdiyi “sülh gündəmi”nə alternativ yoxdur.
Beynəlxalq ictimaiyyət isə Ermənistandan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımasını və “Ermənistan tərəfdən Dağlıq Qarabağın statusu ilə bağlı plankanı aşağı salmasını” gözləyir:
“Beynəlxalq ictimaiyyət deyir ki, əks halda “lütfən, bizə ümid etməyin – sizə kömək etmək istəmədiyimizə görə deyil, sizə kömək edə bilməyəcəyimizə görə”.
“DQ məsələsi hüquq və azadlıqlarla bağlıdır”
Baş nazirin sözlərinə görə, Ermənistanın Azərbaycana qarşı heç vaxt ərazi iddiası olmayıb və Dağlıq Qarabağ məsələsi ərazi yox, hüquq məsələsidir. Dağlıq Qarabağ ermənilərinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, onların hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi, eləcə də Dağlıq Qarabağın yekun statusunun müəyyənləşdirilməsi Ermənistan üçün prinsipial əhəmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda, Paşinyan əhəmiyyətli bir nüansı vurğulayıb:
“Əgər biz əvvəllər Qarabağın statusunu əsas götürürdüksə, təhlükəsizliyin və hüquqların təminatları buna əsaslanırdısa, indi bu statusdan çıxış edərək təhlükəsizlik və hüquqların təminatını əsas götürürük. Başqa sözlə, bildiririk ki, bu vəziyyətdə status məqsəd deyil, Dağlıq Qarabağ ermənilərinin təhlükəsizliyini və hüquqlarını təmin etmək vasitəsidir”.
Baş nazir qeyd edib ki, Ermənistan üçün “Qarabağ məsələsində mövqeyinin beynəlxalq legitimləşdirilməsi” vacibdir. Və bu kontekstdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı irqi ayrı-seçkilik ittihamı ilə iddiası üzrə Beynəlxalq Məhkəmənin çıxardığı qərar mühüm əhəmiyyət kəsb edir:
“Ümid edirik ki, məhkəmə prosesinin nəticəsi Dağlıq Qarabağ ermənilərinin hüquqlarının qorunmasında mühüm amilə çevriləcək və beynəlxalq ictimaiyyətin Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı anlayışının səviyyəsini yüksəldəcək. Amma bu gün Azərbaycan öz hərəkətləri ilə getdikcə daha çox etnik düşmənçilik siyasəti ittihamları ilə bağlı iddiamızı təsdiqləyir”.
Paşinyan buna sübut kimi qanına qəltan olmuş erməni əsgərlərinin manekenlərinin sərgiləndiyi “Zəfər parkını” xatırladıb. “Azərbaycanın irqçi siyasətinin son sübutu” baş nazirin sözlərinə görə, Ermənistandan Dağlıq Qarabağa qaz nəql edən kəmərdə baş vermiş qəzadır:
“Görünməmiş şaxtalar başlayanda Azərbaycan Artsaxda qaz kəmərini partladıb. 11 gündən sonra qaz kəməri bərpa olundu, lakin məlum oldu ki, Azərbaycan qaz kəmərinə klapan quraşdırıb və Artsaxa 1,5 metr hündürlüyündə güclü qar yağdığı, temperaturun -8 dərəcəyə endiyi gün qazı bağlayıb.
Bu antierməni aksiya Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin uzun müddət erməni və rus dillərində səsgücləndirici vasitəsilə bir sıra kəndlərin sakinlərini evlərini tərk etməyə çağırmasının davamı idi. Bu çağırışlar səhər tezdən evlərin gur projektorlarla işıqlandırılması və azanların uca səsi ilə müşayiət olunurdu. Bununla da Azərbaycan dini terror həyata keçirir və İslamı gözdən salır.
Azərbaycanın irqçi siyasətinin daha bir sübutu Mədəniyyət Nazirliyinin erməni kilsələrindəki erməni yazılarını məhv etmək üçün işçi qrup yaratmaq qərarıdır. Bu faktlardan Beynəlxalq Məhkəmədə istifadə edilməlidir. Bu faktlar Artsax ermənilərinin hüquqlarını təmin etmək üçün effektiv mexanizmlərdən istifadə etmək zərurətinin əsasına çevrilməlidir”.
“Biz bu ideyadan əl çəkməmişik” – ATƏT-in Minsk Qrupunun vasitəçiliyi haqda
Son zamanlar ATƏT-in Minsk Qrupunun, ABŞ, Fransa və Rusiyadan olan həmsədrlərinin Qarabağ üzrə danışıqlar prosesində iştirakı fəal müzakirə olunur. Onların vasitəçiliyi həmişə müsbət qarşılanıb və erməni tərəfi buna israr etməkdə davam edir. Bu arada, aprelin 8-də Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov digər iki həmsədrin Rusiya tərəfi ilə bu formatda işləməkdən imtina etdiyini açıqlayıb.
Minsk Qrupunun vasitəçiliyindən imtina məsələsinə gəlincə, Paşinyan deyib ki, “reallıq bir az fərqlidir”:
“Biz bu ideyadan əl çəkməmişik, onu dəstəkləyirik, amma bilirsiniz ki, Ukraynadakı hadisələrə görə həmsədrlər arasında münasibətlər son dərəcə gərgindir”.
Bu gərginliyi nəzərə alaraq, Ermənistan passiv şəkildə həmsədrlərin hərəkətlərini gözləyə bilməz, digər tərəfdən, Paşinyan hesab edir ki, ikitərəfli danışıqların başlanması həmsədrlərin prosesdə iştirakını “qadağan etmir”.
2021-ci ilin uğursuzluğu – Azərbaycanın Ermənistan ərazisinə təcavüzü
Baş nazir ötən ilin uğursuzluqları arasında mayın 12-dən etibarən Azərbaycan birləşmələrinin Ermənistanın suveren ərazisinə soxulmasını xüsusi qeyd edib.
Paşinyan Bakının bu addımını “erməni demokratiyasına hücum” kimi qiymətləndirib. O, təcavüzün motivini Ermənistanın dövlət qurumlarını iflic vəziyyətə salmaq və iyuna təyin edilmiş parlament seçkiləri ərəfəsində xaos yaratmaq, onların nəticələrinə təsir etmək istəyi hesab edir.
Bu kontekstdə baş nazir Rusiyanın himayəsi altında fəaliyyət göstərən və Ermənistanın da daxil olduğu KTMT hərbi blokunun mövqeyinə diqqət çəkib. Paşinyan vurğulayıb ki, Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı indiyədək bu vəziyyəti hətta müşahidəçi kimi də nəzərdən keçirməyib. Ermənistanın baş naziri bunu “təşkilatın uğursuzluğu” hesab edir:
“Mövcud prosedurlara zidd olaraq, KTMT hələ də problemli ərazinin monitorinqi ilə bağlı qərar qəbul etməyib və laqeyd müşahidəçi olaraq qalaraq Ermənistanın təhlükəsizlik sistemi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən təşkilatın lazım olan zaman heç nə etməyəcəyi ilə bağlı Ermənistan ictimaiyyətinin çoxdankı qorxularını doğruldub”.
Paşinyan bəyan edib ki, Azərbaycan silahlı qüvvələri Ermənistanın təhlükəsizliyinə real təhdid yaratmaqla Sotk-Xoznavar sərhəd bölgəsində qalmaqda davam edir. Onun sözlərinə görə, təcavüz nəticəsində ölkə ərazisinin 45 kvadrat kilometri işğal olunub:
“90-cı illərin əvvəlindən 70 kvadrat kilometrə yaxın ərazi eyni statusda olub. Bizim siyasətimiz ondan ibarətdir ki, delimitasiya və demarkasiya komissiyasının işi kontekstində məsələyə baxıb həll edək”.
44 günlük müharibə haqda və ya “bu niyə baş verdi”
Baş nazirin sözlərinə görə, 2020-ci il Qarabağ müharibəsi zamanı Ermənistan tərəfdən həlak olanların sayı 3825 nəfərdir:
“2021-ci ilin əsas simvolu qəbiristanlıqlarda dalğalanan dövlət bayraqlarımızdır və sual […] bunun niyə baş verməsidir”.
Nikol Paşinyan növbəti dəfə “müharibə və məğlubiyyətə görə günahını və məsuliyyətini” etiraf etdib. O, müxalifətdən ona qarşı irəli sürülən “xəyanət və torpaqları təslim etmək” ittihamlarını qəbul etmədiyini bir daha vurğulayıb:
“Bu yaxınlarda verdiyim müsahibələrin birində eyham vurmuşdum ki, əgər mənə qarşı obyektiv ittiham irəli sürmək istəyirlərsə, o zaman məni torpağı verməkdə yox, torpağı verməməkdə ittiham etmək lazımdır”.
Baş nazir beynəlxalq ictimaiyyətin Ermənistandan gözlədiklərini insanlara açıq deyə bilməməkdə özünü günahlandırır:
“Mənim günahımdır ki, 2018, 2019-cu illərdə mən cəmiyyətimizin qarşısında ayağa qalxıb bütün tərəfdaşlarımızın yeddi məlum rayonu [Dağlıq Qarabağ ətrafındakı] Azərbaycana təslim etməyimizi gözlədiklərini bəyan etməmişəm […]. Mən günahkaram ki, beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü birmənalı şəkildə tanıyır və bizdən də onu tanımağımızı gözləyir”.
Paşinyan özünü “xalqla bu haqda danışa bilməməkdə və insanları güzəştlərin zəruriliyinə inandırmamaqda” günahlandırır.
