“Ermənistan-Azərbaycan sülh sazişi prioritetdir”: XİN-lərin bəyanatları nə anlama gəlir?

Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanması Ermənistan hökuməti üçün prioritetlərdən biridir. Bu haqda martın 7-də Ermənistan XİN-in mətbuat katibi bildirib. Bu, sənədin imzalanmasının vacibliyi haqda danışan Azərbaycanın xarici işlər nazirinin bəyanatına cavab olub. Ceyhum Bayramovun sözlərinə görə, çətinliklərə baxmayaraq, “artıq normallaşdırma haqda düşünmək olar”.

“Biz – Azərbaycan və Türkiyə Ermənistana region ölkələri arasında mehriban qonşuluq münasibətlərinin yaradılmasının vacibliyi haqda mesaj göndəririk”, – o, Türkiyə XİN rəhbəri ilə birgə mətbuat konfransında bildirib.

İki ölkə XİN-in bu “fikir mübadiləsi” Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin qərb istiqamətində növbəti gərginləşmə fonunda baş verib. Ermənistan MN-in məlumatlna görə, martın 7-də Azərbaycan SQ-nin Ermənistan mövqelərini atəşə tutması nəticəsində bir erməni hərbçi həlak olub, bir nəfər yaralanıb.

XİN-lərin bəyanatları haqda rəsmi informasiya, diplomatların sözlərinin altında nə gizlənir, sülh sazişinin imzalanması məsələsi ilə bağlı tərəflərin mövqeyi nədən ibarətdir, həmçinin ermənistanlı ekspertin vəziyyətlə bağlı şərhi. Siyasi icmalçı Hakop Badalyan Naxçıvan istiqamətində eskalasiyanı təsadüfi hesab etmir.

• İkinci Qarabağ müharibəsi və Ukraynada baş verənlər: fərq nədir? Bakıdan şərh
• Azərbaycanlı deputatlar Yerevanda: etiraz aksiyaları fonunda “Avronest” iclası
• “Qarabağda separatçı əhval Moskvadan idarə olunur” – Bakıdan şərh

“Sülhün inkişafı və regionun açılması dövrü”

“Armenpress” agentliyi azərbaycanlı nazirin sülh sazişi imzalamaq təklifi haqda növbəti bəyanatını şərh etmək üçün Ermənistan XİN-ə müraciət edib. Ermənistan XİN-in mətbuat katibi Vahan Unanyan cavabında vurğulayıb ki, Ermənistan dəfələrlə ən yüksək səviyyədə Ermənistanla sülh sazişinin imzalanmasının hazırkı hökumətin prioritetlərindən biri olduğunu bildirib:

“Ermənistan Respublikasının hökuməti Ermənistan və region üçün sülhün inkişafı erasının açılışı strategiyasını qəbul edib və əlbəttə ki, bu istiqamətdə addımlar atmağa hazır olduğunu ifadə edir”.

Türkiyə Azərbaycanın Ermənistanla sülh sazişi imzalamaq təklifini alqışlayır – Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlut Çavuşoğlu martın 5-də azərbaycanlı həmkarı ilə birlikdə keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib. Bu zaman o, yenidən “Zəngəzur dəhlizi”, yəni Ermənistanın cənubundan keçən yol haqda danışıb.

Ermənistan hakimiyyəti artıq dəfələrlə regionda kommunikasiyaların açılması niyyətləri haqda bildirib, amma yollar üzərində ölkə suverenliyinin tam qorunması şərti ilə. Halbuki “dəhliz” termini Azərbaycanın öz eksklavı Naxçıvanla əlaqə üçün tələb etdiyi yola Ermənistanın nəzarət etməyəcəyini göstərir.

Türkiyənin xarici işlər nazirinin bəyanatını şərh edərkən Vahan Unanyan deyib:

“Bizim üçün bu, qeyri-aydın ifadədir [Zəngəzur dəhlizi] və hamı bunu bilir. Digər tərəfdən regional kommunikasiyaların açılması da hökumətin prioritetlərindən biri olaraq qalır və bu istiqamətdə də konkret addımlar atılır”.

Ermənistan və Azərbaycan hakimiyyətləri nə haqda mübahisə edirlər?

Azərbaycan tərəfi artıq dəfələrlə sülh sazişinin imzalanması məsələsini qaldırır, hər dəfə bir-birinin ərazi bütövlüyünün tanınmasının vacibliyini vurğulayır.

Ermənistan tərəfi baş nazir və xarici işlər nazirinin timsalında buna cavab olaraq Dağlıq Qarabağın statusu məsələsinin müzakirəsinin gündəliyə salınmasının cavibliyi haqda danışırlar.

Amma Azərbaycan prezidenti bəyan edir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi 2020-ci il müharibəsinin nəticələrinə əsasən nizamlanıb. Üstəlik İlham Əliyev bildirir ki, “Dağlıq Qarabağ” adında inzibati ərazi vahidi mövcud deyil, Ermənistan tərəfi isə bununla qətiyyən razı deyil.

Sülh sazişinin imzalanmasına gəlincə, Ermənistanın baş naziri dəfələrlə regionda “sülh dövrünü” bərqərar etmək niyyəti haqda bildirib.

“Sülh təklifi Azərbaycanın inhisarında deyil, biz özümüz sülh təklifi ilə çıxış etmişik. Və biz demişik, bəli, biz bu müzakirələrə hazırıq və güman edirik ki, müzakirələr ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrliyi formatında [2020-ci il müharibəsinə qədər Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə nizamlaması üzrə danışıqlar həmsədr ölkələrin ABŞ, Fransa və Rusiya olduğu bu formatda aparılıb] aparılan işlərin nəticələri üzrə baş tutmalıdır və həmçinin Dağlıq Qarabağ nizamlaması məsələsi gündəliyə daxil edilməlidir”, – ötən ilin noyabrında Nikol Paşinyan bəyan edib.

Ermənistanın baş naziri vurğulayıb ki, Ermənistan sülh sazişinin bağlanmasında və bu məsələ ilə bağlı müzakirələrin başlanmasında maraqlıdır:

“Ölkəmizin və regionun sülh içində inkişafı gündəliyini həyata keçirmək üçün möhkəm əsəb lazımdır, çünki çoxları mütəmadi olaraq bunun mümkün olmadığını sübut etməyə və ya göstərməyə, laxud bizi bu fikrə itələməyə çalışacaqlar”.

Şərh

Sülh sazişi imzalanmasının prioritetliyi haqda danışmaq təhlükəsizliyin təmin edilməsi prioritetindən imtina etmək demək deyil – siyasi şərhçi Hakop Badalyan hesab edir.

“Sülh Ermənistan üçün əlavə risklərin yaradılması hesabına qurulmamalıdır, sülh təhlükəsizliyə ziyan vuran hədəfləri güdmək yox, təhlükəsizlik risklərini idarə etmək və problemlərin həlli vasitəsi olmalıdır”, – Hakop Badalyan JAMnews-a deyib.

Ekspertin fikrincə, bütün qonşularla sülh rejiminin qurulmasının Ermənistanın hədəfi olması tam məntiqlidir:

“Bu, qətiyyən təhlükəsizliklə bağlı və ya başqa həyati vacib sahələrdə güzəştləri nəzərdə tutmur. Eyni zamanda bu cür risklərin mümkünlüyü istisna deyil”.

Hakop Badalyan əmin edir ki, saziş və ya razılaşmalar “müəyyən X məqamında ictimaiyyətə təqdim edildiyi zaman” ölkə sakinlərinin “sülh prosesi”ni dəyərləndirmək imkanı olacaq.

Bununla yanaşı o, Rusiya-Ukrayna hadisələrinin fonunda Ermənistanın təhlükəsizliyi üçün “geniş risklər spektri” haqda da danışır:

“Bu vəziyyətdə Qafqaz Rusiyanın istinad və arxa cəbhə əhəmiyyətli regionuna çevrilir. Türkiyə və Azərbaycan nəinki Rusiyadan istifadə edərək Ermənistana təzyiq göstərə bilər, həm də Qafqazdakı stabilliyi Rusiyaya qarşı təzyiq vasitəsinə çevirə bilər”.

Ekspert deyir ki, bu vəziyyətdə belə risklərin azaldılması variantlarından istifadə etmək lazımdır:

“Bu risklərin neytrallaşdırılması vasitələrindən biri də Türkiyə ilə münasibətlərdə pozitiv tonun, ritorikanın və atmosferin təmin edilməsidir, ən azı Ukraynada proqnozlaşdırılması mümkün olmayan hadisələr baş verdiyi və regionumuza proqnozlaşdırılmayan təsiri davam etdiyi müddətdə”.

Hakop Badalyan Ermənistanla sərhəddə hərbi eskalasiyanı təsadüfi hesab etmir. O, vurğulayır ki, Azərbaycan-Ermənistan sərhədində gərginləşmə fəal Türkiyə-Rusiya danışıqlarının [martın 6-da Ərdoğanla Putin və Çavuşoğlu ilə Lavrov arasında telefon danışıqları baş tutub] ardınca baş verib:

“Maraqıdır ki, eskalasiya məlum olduğu kimi Türkiyənin xüsusi iştirakı və təsiri olan Naxçıvan istiqamətində baş verib”.