“Danışıqlar, yoxsa Ermənistana təzyiq? - Vaşinqtondakı görüş fonunda atışma
Vaşinqtondakı görüş fonunda atışma
Siyasi icmalçı Hakob Badalyan Vaşinqtonda baş verən prosesləri belə təsvir edir: “Vəziyyəti belə müəyyən etmək olar: ya danışıqlar aparılmır, ya da gücdən istifadə bu “danışıqların” tərkib hissəsidir”.
Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirləri arasında iyunun 27-də başlayan görüş fonunda Bakı Dağlıq Qarabağda PUA-dan istifadə edib və nəticədə 4 hərbçi həlak olub. Ermənistan Müdafiə Nazirliyi bildirir ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Yerasxda tikilməkdə olan Ermənistan-Amerika zavodunu növbəti dəfə atəşə tutub. Bu hadisələrlə bağlı DQ Ermənistan nümayəndə heyətindən “həm DQ ilə təmas xəttində, həm də Ermənistan-Azərbaycan sərhədində tam hüquqlu barışıq əldə olunana qədər danışıqları dərhal dayandırmağı” tələb edib.
Akop Badalyanın sözlərinə görə, Azərbaycan ABŞ-ı diqqətdən kənarda qoya bilməz, sadəcə olaraq əmin ola bilər ki, onun hərəkətlərinə reaksiya olacaq. Təhlilçi hesab edir ki, reaksiyanın olmaması “Azərbaycanın güc tətbiqinə ən azı loyal münasibət” deməkdir.
Bu, ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenin vasitəçiliyi ilə Mirzoyan-Bayramov danışıqlarının ikinci mərhələsidir. Bu görüş iyunun 12-nə təyin edilmişdi, lakin Bakının istəyi ilə təxirə salınmışdı. Danışıqların birinci raundu mayın 1-4-də baş tutub. Görüşdən sonra birgə bəyanat imzalanmayıb, tərəflər “bəzi əsas məsələlər üzrə mövqelərin hələ də fərqli olduğunu” bildirən press-relizlə kifayətləniblər.
- “Vaşinqtonda ən azı bir sənəd dərc edilməlidir”. Bakıdan şərhlər
- Silahlı təxribatlarla bağlı press-relizlərlə atışma nəyə gətirib çıxaracaq? Bakıdan şərh
- İkinci Qarabağ müharibəsi Nikol Paşinyanın gözü ilə
Vaşinqtondakı danışıqlara paralel olaraq atışma
Dövlət katibi Entoni Blinkenin vasitəçiliyi ilə keçirilən Ermənistan-Azərbaycan danışıqları iyunun 29-dək davam edəcək.
Bildirilir ki, birinci gün Blinken-Bayramov görüşü, üçtərəfli danışıqlar, eləcə də Ermənistan və Azərbaycan nümayəndə heyətlərinin ikitərəfli müzakirələri baş tutub.
Blinkenlə söhbət zamanı Azərbaycanın xarici işlər naziri bildirib ki, “sülh prosesinin uğurla başa çatması üçün təxribat xarakterli addımlardan çəkinmək vacibdir”. Lakin Vaşinqtonda danışıqların elə ilk günündə Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Yerasxda tikilməkdə olan Ermənistan-Amerika zavodunu atəşə tutub və sonradan DQ-də vəziyyət gərginləşib.
Ermənistanın baş naziri beynəlxalq ictimaiyyəti Dağlıq Qarabağ əhalisinin hüquqlarını və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün “praktik addımlar atmağa” çağırıb. O, Twitter-dəki mikrobloqunda “Cənubi Qafqazda sabitliyin pozulmasının yüksək riski” haqqında yazıb.
“Danışıqları dərhal dayandırmalı”
Tanınmamış “DQR” parlamenti Vaşinqtonda Ermənistan nümayəndə heyətini geri tələb edən bəyanat qəbul edib:
“Artsaxla təmas xəttində və Ermənistan Respublikasının sərhədlərində tam hüquqlu barışıq əldə olunana və ona əməl olunmasına sənədli təminat verilənə qədər davam edən danışıqları dərhal dayandırın. Əks halda, danışıqların davam etdirilməsi Azərbaycan tərəfinin aqressiv davranışının təşviqi və beynəlxalq səviyyədə imtiyaz əldə etmək demək olacaq”.
Deputatlar BMT Təhlükəsizlik Şurasına və ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr ölkələrinin rəhbərlərinə çağırış edib.
- “Konkret praktiki addımlar atmaq,
- Azərbaycana qarşı sanksiyalar tətbiq etmək,
- onun aqressiv meyllərini cilovlamaq,
- narahatlıq ifadələri, çağırış və tövsiyələrlə məhdudlaşmamaq”.
Siyasi icmalçı Hakop Badalyanın şərhi
Belə bir atmosferdə danışıqlar mümkündürmü?
“Tərəflərdən birinin güc tətbiqi və ya tətbiqi hədəsi ilə eyni vaxtda danışıqlar apardığı bir vəziyyətdə danışıqların necə ola biləcəyini təsəvvür edə bilmirəm. Və bu hal danışıqların heç bir vasitəçisinin, ümumiyyətlə, beynəlxalq ictimaiyyətin məqsədyönlü qiymətləndirilməsinə layiq deyil.
Belə bir şəraitdə danışıqlar mümkündürmü, yoxsa bu, sadəcə şərtləri diktə etmək cəhdidir, Yerevanın yalnız bir işi qalıb – müqavimət göstərmək?
Danışıqlar müəyyən güc balansını əhatə etməlidir. Mən təkcə hərbi gücü deyil, ümumiyyətlə, atmosfer tarazlığını nəzərdə tuturam”.
Azərbaycan ABŞ-ı iqnor edə bilməz
“Bir neçə gündür ki, Yerasxda atışma davam edir. Əslində atışma heç dayanmayıb da. İki işçinin yaralandığı ilk atəşdən sonra ABŞ Dövlət Departamenti sözçüsü bir tvit səviyyəsində dərin narahatlığını ifadə etdi.
Amma bu, Azərbaycanı narahat etmədi. Zavodun sahibləri əraziyə Ermənistan və ABŞ bayraqlarını sancdıqdan sonra da zavod istiqamətində atışma davam edib.
Düşünürəm ki, Azərbaycan ABŞ-ı gözdən sala bilməz, yalnız ABŞ-ın reaksiya verib-verməyəcəyinə əmin ola bilər. Ona görə də sadiqlik əlamətlərindən danışıram. Sülhə nail olmaq üçün göstərilən səylərin səmərəliliyinin göstəricisi kimi mən Azərbaycanın güc tətbiqi və ya təhdidinə görə məsuliyyətə cəlb olunmasını vacib hesab edirəm. Biz bunu görmədikdə, sülh prosesinin effektivliyinə ciddi şübhə edirəm”.
Vaşinqtonun Azərbaycanın güc tətbiq etməsinə məhəl qoymaması narahat edir
“Gəlin Vaşinqtonda danışıqların birinci və ikinci raundları arasında iki mühüm vəziyyəti müəyyən edək. Mayın 28-də Əliyev məlum çıxışını etdi. O, açıq şəkildə Artsax rəhbərliyinə və xalqına ultimatum qoydu: “Mənim təklif etdiyim kimi yaşasanız, bağışlanacaqsınız”. Əliyevin çıxışından sonra ABŞ Dövlət Departamentinin nümayəndəsi Ermənistanın baş nazirinin sülhə sadiqliyini və Əliyevin amnistiya ilə bağlı bəyanatını alqışlayıb.
Sonra Rusiya mətbuatında ABŞ-ın üçüncü ölkədə DQ və Bakı nümayəndələri arasında birbaşa danışıq təşkil etməyə və Artsaxa təzyiq göstərməyə çalışdığı barədə məlumatlar yayıldı. Mesajda bildirilib ki, imtina edildiyi təqdirdə “Qarabağ rəhbərliyi Azərbaycanın antiterror əməliyyatı keçirəcəyi ilə hədələnir”.
Bu sızıntıdan sonra biz ABŞ-dan Artsax təmsilçilərinə belə bir təzyiqin olmadığına dair rəsmi təkzib və ya izahat görmədik. Niyə təkzib yox idi?
Bu iki hal – Əliyevin çıxışına reaksiya və sızdırmaya reaksiyanın olmaması onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanın gücdən istifadə etməsi ən azı loyal şəkildə qarşılanır. Bu narahatlıq doğurur. Və sual yaranır ki, bu danışıqlar əslində nə dərəcədə “danışıqlar” adlandırıla bilər? Yoxsa hansısa şərtlərlə razılaşsın deyə bir tərəfi inandırmaq və ya ona təzyiq etməkdir”.
Vaşinqtonda Azərbaycan üçün arzuolunmaz məzmun yoxdur
“Əgər ABŞ-ın vasitəçiliyi əlverişsiz olsaydı, o zaman Azərbaycan sadəcə olaraq bu görüşlərdə iştirak etməzdi. Əgər Azərbaycan bir neçə saatdan sonra PUA-ların köməyi ilə danışıqlara gedə və Artsaxa qarşı güc tətbiq edə bilsə, o zaman onlarda iştirak etməməyi özünə rəva bilər. Əgər o, Vaşinqtona gedirsə, deməli, istəmədiyi məzmun yoxdur, ən azından təzyiq yoxdur.
Yenə deyirəm, biz ABŞ-ın Azərbaycanın hərəkətlərinə birbaşa reaksiyasını görmürük. Bəli, biz bunu Rusiyadan da görmürük, amma biz artıq Rusiya haqqında hər şeyi bilirik, heç bir sirr yoxdur. Tamamilə aydındır ki, Rusiya heç bir halda Azərbaycanın əleyhinə getməyəcək. Amma başa düşməliyik ki, ABŞ da getməyəcək.
Onlar üçün Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həlli sadəcə olaraq geosiyasi problemlərini həll etmək, öz aralarında nüfuz uğrunda mübarizə aparmaq və sairdir”.
Bakı konkret addımlar tələb edir
“Azərbaycanın məqsədləri aydındır, o, Artsaxın reinteqrasiyasını, belə demək mümkünsə, qarşısına vəzifə qoyur. Azərbaycan bunu çox aydın və açıq şəkildə bəyan edir.
Ermənistanın baş naziri Artsaxın da daxil olduğu Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını bəyan edəndə hətta bu, Azərbaycanı qane etmir. Bunun əvəzində Bakının bəyanatı çox konkret addımların atılmasını tələb edir: Dağlıq Qarabağ ordusunun və s., faktiki olaraq, tanınmamış Artsax dövlətçiliyinin ləğvi”.
Dialoq tanımaq demək deyil
“Kiminsə Stepanakert-Bakı dialoqu ilə bağlı məsələ qaldırması özlüyündə heç nə demək deyil. Dialoq müxtəlif mövzularda və müxtəlif formatlarda ola bilər. Eyni dialoq Azərbaycana reinteqrasiya ilə bağlı da ola bilər. Əgər hər hansı beynəlxalq aktor dialoqun vacib olduğunu deyirsə, bu o demək deyil ki, o, Bakı üçün DQ-ni tanımasının vacib olduğunu deyir.
Təbii ki, Bakıya Dağlıq Qarabağ erməniləri ilə danışmaq təklif olunur. Bakı da deyir, danışacam, amma öz şərtlərimlə. Yerevan cavab verir: “Bu şərtlər bizi qane etmir”.
Bakının Stepanakertlə danışıqlara məcbur edildiyini düşünmək reallıqdan qopmaq deməkdir. Əksinə, ən azı Bakının şantaj siyasəti şəklində Stepanakertin təzyiq altında olduğunu görürük. Bakının irəli sürdüyü məntiq çərçivəsində Bakı ilə dialoqa getməsi üçün”.
