“Cənubi Qafqazda əməkdaşlığa dəstək” – Aİ-nin xüsusi nümayəndəsi Maqdalena Qrono JAMnews-a müsahibəsində
Qrono Ermənistan, Azərbaycan, Gürcüstandakı vəziyyət haqqında
JAMnews Aİ-nin Cənubi Qafqaz və Gürcüstan böhranı üzrə yeni xüsusi nümayəndəsi Maqdalena Qrononun eksklüziv müsahibəsini dərc edir. O, 2024-cü il noyabrın 1-də vəzifəsinin icrasına başlayıb.
Qısa bioqrafiyası: Maqdalena Qrono təyin olunmazdan əvvəl Avropa Şurasının prezidenti Şarl Mişelin baş diplomatik müşaviri vəzifəsində çalışıb.
Son 25 il ərzində o, xarici siyasət və münaqişələrin həlli məsələləri ilə məşğul olub, o cümlədən Aİ-də yüksək səviyyəli diplomatik vəzifələrdə çalışıb və beyin mərkəzlərində işləyərək keçmiş sovet məkanına, həmçinin Cənubi Qafqaza xüsusi diqqət yetirib.
Prezident Mişelin kabinetinə qoşulmazdan əvvəl Avropa Şurasında prezident Tuskun xarici siyasət üzrə müşaviri vəzifəsində çalışıb. Avropa Şurasındakı işindən əvvəl isə Beynəlxalq Böhran Qrupunda Avropa və Mərkəzi Asiya üzrə direktor olub. Həmçinin Avropa Komissiyasında işləyib və burada Şərq Tərəfdaşlığı ölkələri üzrə Genişlənmə və Avropa Qonşuluq Siyasəti üzrə keçmiş komissarın məsləhətçisi postunu tutub.
- Xanım Qrono, təyin olunmağınız və yeni vəzifəyə başlamanız münasibətilə sizi təbrik edirik. Öncə Aİ-nin Cənubi Qafqaz və Gürcüstan böhranı üzrə xüsusi nümayəndəsi kimi prioritetlərinizi qeyd edə bilərsinizmi?
- Təşəkkür edirəm! Mənim prioritetlərim EUCP üzv dövlətləri tərəfindən verilən mandatda müəyyən edilib. Hər şeydən əvvəl bu:
• Regiondakı münaqişələrin, o cümlədən Gürcüstandakı böhranın və Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşması prosesinin sülh yolu ilə həllinə kömək etmək;
• Regionda sabitliyi və əməkdaşlığı daha geniş şəkildə dəstəkləmək, mümkün olan yerlərdə sərhədyanı və trans-sərhəd əməkdaşlığı həvəsləndirmək və asanlaşdırmaq.
Bu məqsədlə mən Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan, eləcə də müvafiq hallarda onların qonşu olduqları ölkələrlə aralarında gələcək əməkdaşlığı təşviq etmək və dəstəkləmək üçün əsas maraqlı tərəflərlə əlaqə saxlamağa davam edəcəyəm. Bu ümumi plandır.
Daha konkret desək, mən həm Cenevrə Beynəlxalq Müzakirələrində, həm də Aİ-nin Gürcüstandakı münaqişələrin həlli istiqamətində səylərində öz sələflərimin əhəmiyyətli təcrübəsinə əsaslanaraq, Ermənistan və Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşması prosesinə töhfə vermək niyyətindəyəm.
- Siz bu yaxınlarda Cenevrə Beynəlxalq Müzakirələrinin 62-ci raunduna həmsədrlik etmisiniz. Əvvəllər bu formatda iştirak edən biri kimi, prosesi necə qiymətləndirirsiniz və regional kontekst ona necə təsir edir?
- Həqiqətən də, biz – BMT və ATƏT-dən olan həmsədr həmkarlarımla birlikdə 2024-cü il noyabrın 5-6-da Cenevrədə 62-ci raundu yenicə yekunlaşdırdıq.
Doğru qeyd etdiyiniz kimi, mən əvvəllər humanitar məsələlərlə məşğul olan II İşçi Qrupunun həmsədri kimi fəaliyyət göstərmişəm. Bu dəfə mən Aİ-nin həmsədri kimi qayıtdım və təhlükəsizlik məsələləri ilə məşğul olan I İşçi Qrupunda müzakirələrə həmsədrlik etdim.
Şadam ki, bütün iştirakçılar, hətta son bir neçə ildə bu regionun üzləşdiyi son dərəcə ağır regional vəziyyət, müharibələr və böhranlar kontekstində belə, bu formata davamlı sadiqliklərini ifadə edirlər.
Mən Cenevrədə gürcü, abxaz, cənubi osetin, rus və amerikalı iştirakçılar arasında bu mübadilələri görməkdən və onlara töhfə verməkdən məmnun oldum.
İnanıram ki, münaqişədən təsirlənmiş əhalinin ehtiyaclarını ödəmək, münaqişə tərəfləri arasında dialoqu təşviq etmək və barışığa kömək etmək üçün daha çox işlər görülə bilər. Həqiqətən də, qeyd etdiyiniz kimi, ümumi regional vəziyyət xüsusilə ağırdır.
Məsələn, “ikinci cəbhə” narrativi – açıq-aşkar yalandır və mən bunu Cenevrədəki görüş zamanı təkrarladım – onların mübadilələrinin aydınlığına və tonuna mənfi təsir göstərdi.
Aİ olaraq biz bunu çox açıq şəkildə bildirmişik. Lakin bu, iştirakçıların diqqətini yayındırmamalı və onların münaqişəni yumşaltmaq üçün etməli olduqları çox vacib müzakirələrdən bəzilərini təxirə salmalarına səbəb olmamalıdır.
- Ermənistan və Azərbaycanla bağlı. “Brüssel prosesi” nə yerdədir? Normallaşmanın hazırkı mərhələsini necə qiymətləndirirsiniz?
- Aİ olaraq biz son bir ildə həm Yerevan, həm də Bakı tərəfindən ikitərəfli danışıqlarda müxtəlif müsbət tendensiyaları və qəbul edilmiş qərarları qeyd etməkdən çox məmnunuq.
Bunlara 2023-cü ilin dekabrında məhbusların azad edilməsi üçün atılan addımlar, COP29 sazişi və delimitasiya və demarkasiya prosesində irəliləyişlər, nəticədə 2024-cü ilin aprel-may aylarında Ermənistan və Azərbaycan arasında ikitərəfli sərhədin bir hissəsinin ilk dəfə praktiki delimitasiyası və demarkasiyasına gətirib çıxardı.
Bundan əlavə, biz 2024-cü il noyabrın 1-dən hər iki ölkənin müvafiq sərhəd komissiyalarının birgə fəaliyyəti haqqında Əsasnamənin qüvvəyə mindiyini gördük.
Yerdəki mövcud sabitlik məni də ruhlandırır. Son aylarda atəşkəs rejiminin pozulması ilə bağlı arabir iddialara baxmayaraq, Ermənistan-Azərbaycan sərhədində ümumi vəziyyət nisbətən sakit olaraq qalır.
“Brüssel Prosesi” ilə bağlı deyərdim ki, Brüsseldəki ofislərimizdə Avropa Şurasının sədri Şarl Mişelin rəhbərlik etdiyi prosesdə birbaşa iştirak etməkdən şəxsən mən şərəf duyuram.
İnanıram ki, bu görüşlər – 2021-ci ilin dekabrından 2023-cü ilin iyuluna qədər ümumilikdə altı görüş – liderlərin narahatlıqlarını qarşı tərəfə çatdırmaq, bir-birini dinləmək və həll yollarını tapmaq məqsədilə birlikdə işləmək üçün lazım olan məkanı yaratmaqda çox faydalı oldu.
2020–2023-cü illərdə digər asanlaşdırma səylərinə əlavə olaraq, onlar xarici vasitəçilər olmadan ikitərəfli əsasda gələcək inkişaf üçün struktur və çərçivə yaratmışlar.
Bu, sərhədlərin delimitasiyası/demarkasiyası, ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin qarşılıqlı tanınması, əlaqə və kommunikasiya kanallarının bərpası, gələcək sülh müqaviləsi üzərində iş və müxtəlif humanitar nəticələr kimi etimadın möhkəmləndirilməsi tədbirlərinin başlanmasına imkan verib.
Bəli, son bir neçə ildə təəssüflər olsun ki, faciəli məqamlar da, təkrar zorakılıq halları da olub. Aİ olaraq biz ümid edirik ki, indi hər iki tərəf düşmənçilik səhifəsini birdəfəlik çevirmək üçün münaqişənin nəticələrini sistematik şəkildə aradan qaldırmaq məqsədilə səylərini gücləndirəcək.
Onların cəmiyyətlərinin onilliklər ərzində münaqişə ilə bağlı çəkdiyi iztirablardan sonra ümid edirik ki, bu iki ölkənin rəhbərliyi sülhün bütün əhali üçün davamlı və dönməz olmasından ötrü lazım olan güclü siyasi iradə nümayiş etdirəcək.
Görüşdüyümüz zaman bu günə qədər qəbul etdikləri cəsarətli və uzaqgörən qərarlara görə Aİ-nin minnətdarlığını onlara çatdırmaq niyyətindəyəm. Mən həmçinin onları əvvəlki tərəqqiyə əsaslanmağa, hamı üçün qarşılıqlı məqbul həll yollarının axtarışına davam etməyə və mübahisələrin həllində hər hansı güc tətbiqindən çəkinməyə çağırıram.
Fürsətdən istifadə edərək, Azərbaycanla ikitərəfli sərhədin Ermənistan tərəfində vəziyyəti izləyən Aİ-nin Ermənistandakı mülki müşahidə missiyasının töhfəsini də qeyd etmək istərdim.
Aİ öz fəaliyyətinə qarşı dezinformasiyaları açıq şəkildə rədd edir. Bəzi xadimlərin iddia etdiyi kimi, biz “yeni ayırıcı xətlər” yaratmırıq, bizim məqsədimiz regional sabitliyi təşviq etmək və ümumi sülh prosesini gücləndirməkdir.
- Regionda rəsmi məsləhətləşmələrə nə vaxt başlayacaqsınız?
– Yeni vəzifəmdə bölgəyə ilk səfərlərimə yaxın həftələrdə başlamağı planlaşdırıram.
