Osetinlərin Stalini. Rəhbərin ətrafında mübahisələr
İosif Stalinin xatirəsini həm Cənubi, həm də Şimali Osetiyada eyni qədər əziz tuturlar. Generalissimusun və xalqların rəhbərinin Vladiqafqazda və Sxinvaldakı tərəfdarları onun guya osetin kökləri ilə fəxr edir, ona büstlər və heykəllər qoyur və Stalin repressiyalarını xatırlamamağa çalışırlar. Lakin Stalinə bu cür pərəstiş edilməsi çoxlarının xoşuna gəlmir. Cənubi Osetiyanın kəndlərindən birində Stalinə yeni heykəl qoyulması planları Sovet rəhbəri ətrafında gedən növbəti kəskin diskussiyaya səbəb olub.
Cənubi Osetiyada nüfuz sahibi – Rusiyanın sərbəst güləş üzrə yığmasının baş məşqçisi Cambolat Tedeyevin guya öz doğma kəndində “millətlər atası”na heykəl qoyması niyyəti barədə xəbər sayəsində Stalin yenidən gündəmə gəlib.
•Şərh: Cənubi Osetiyada etiraz – günahkarların cəzalanması azdır, sistem dəyişməlidir
•Şimali Osetiyada Sovet İttifaqı yenidən doğulur
Cənubi Osetiyanın Sorbis kəndində həqiqətən də inşaat işləri aparılır – yaşayış məntəqəsinin mərkəzində ərazi təmizlənir, burada Stalin meydanı yaradılmalıdır. Müəlliflərin niyyətinə görə, həmin meydanı sovet rəhbərinin üç metrlik heykəli bəzəməlidir.
Media inşaat işlərinə rəhbərlik edən yerli sakin Georgi Tedeyevdən sitat gətirib. Onun dediyinə görə, inşaat Cambolat Tedeyevin maliyyə vəsaiti hesabına aparılır.
Heykəlin müəllifi İbrahim Xayev də faktiki olaraq məlumatı təsdiqləyib. O, “Kavkazskie Realii” nəşrinə söyləyib ki, “əvvəlcə heykəli özüm üçün hazırlamışdım, lakin Cambolat Tedeyev işimi almaq qərarına gəldi”.
Lakin Cambolat Tedeyev özü JAMnews-la söhbəti zamanı heykəlin qoyulması ilə heç bir əlaqəsi olmadığını söyləyib və bu haqda xəbərləri dezinformasiya adlandırıb.
“Stalinə qoyulan heykəlin mənim tərəfimdən maliyyələşdirilməsindən söhbət belə gedə bilməz. Bu, həqiqətə uyğun deyil. Mən Stalinə heykəl-filan qoydurmuram. Sadəcə emalatxanada heykəlin yanında şəkil çəkdirmişəm”, – Cambolat Tedeyev JAMnews-a deyib.
Stalin sosial şəbəkələrdə
Facebook-un osetin seqmenti istifadəçilərinin fikirləri haçalanıb. Bir qism Cənubi Osetiyada Stalinə daha bir abidənin qoyulması təşəbbüsünü dəstəkləyib, digər qism isə bu ideyanı tənqid atəşinə tutub.
“Rərbər”in siyasəti osetinlərin tam assimilyasiyasına yönəlib, o özü bu haqda danışıb… 30-cu illərin qorxunc repressiyasının statistikası da məlumdur. Həmin vaxt Osetiyanın ən savadlı oğlanları güllələnib. Osetiyadakı repressiyaların sayı isə Qafqazın qonşu xalqlarından qat-qat çox olub. Üstəlik Stalin Osetiyada həyata keçirdiyi repressiyaya məhz Daxili İşlər Xalq Komissarlığının formasını geyinmiş gürcü menşevikləri cəlb edib”, – istifadəçi Alan Alantı yazıb.
İstifadəçi Sveta Kokoytı yazır: “Osetinlər, Stalini artıq rahat buraxın. O hətta osetin olsa belə, osetinlər üçün yaxşı heç nə etməyib və Osetiyaya onun heykəlləri lazım deyil”.
Georgi Lr: “Stalinin Osetiyadakı bütün heykəllərinin Gürcüstana bağışlamaq və ya zibilliyə tullamaq, təəssüf ki, indiyədək də onun adını daşıyan bütün küçələrə bizim osetin qəhrəmanlarımızın adını vermək!”
Nadejda Çeldiyeva: “Xalq Stalini osetinlərə olan münasibətinə görə deyil, tarixdə misli olmayan qeyri-adi dövlət xadimi kimi qiymətləndirir!”
Küçələr, heykəllər və “beynin stalinizmi”
Bununla belə, Osetiyada Stalin kultu əvvəlki kimi sarsılmazdır. Sovet hakimiyyəti illərində Cənubi Osetiya Muxtar Vilayətinin paytaxtı bir müddət Stalinir adlandırılıb. 1961-ci ildə onun adını dəyişib Sxinval qoyublar, lakin Stalin kultu yenə də nüfuzdan düşməyib.
Respublika rayonlarında rəhbərin köhnə heykəlləri qorunub və artıq SSRİ dağılandan sonra yeniləri peyda olub. Təkcə Sxinvalın mərkəzi meydanındakı heykəl götürülüb, hərçənd şəhərin əsas küçələrindən biri əvvəlki tək sovet generalissimusunun adını daşıyır.
Vladiqafqazda da Stalinin xatirəsini qoruyurlar – Şöhrət xiyabanında Stalinin büstü qoyulub. Vladiqafqazın əhalisi sıx olan rayonlarının birində yaxın gələcəkdə Stalinin yeni büstü qoyulacaq. Məlum büst Osetin qəsəbəsinin Böyük Vətən Müharibəsinə gedən sakinlərinin xatirəsinin yad edilməsi məqsədini daşıyacaq.
Həqiqətən də, Şimali Osetiyada Stalinin xeyli şəklini və heykəlini görmək olar. Yuxarı Fiaqdonda hələ 1950-ci illərdə qoyulmuş “millətlər atası”nın məşhur büstü, Seysk dərəsində Stalinin qayaüstü şəkil-portreti də bunlardandır.
Şimali Osetiyanın rayon mərkəzində heykəllərdən biri Stalinin anadan olmasının 126-cı ili münasibəti ilə qoyulub. “Millətlər rəhbəri”nin beş metrlik heykəli 1917-ci ilin hadisələri ərəfəsində Diqora şəhərinin Şimali Osetiya kommunistlərinin təşəbbüsü ilə qoyulub, belə ki Diqora XX əsrin birinci yarısında Osetiyanın inqilabi mərkəzi olub.
Cənubi Osetiyada Stalinə heykəl qoyulması barədə qalmaqallı xəbəri şərh edən məşhur osetin bloger Alan Sxurbati “Kavkazski uzel”dəki postunda yazır:
“Mən heç vaxt Sorbis kəndində olmamışam… Miqyasını təsəvvürümdə canlandırmaq üçün internetdə meydanın fotosunu axtardım, ancaq bir dənə də olsun şəkil tapmadım… Lakin bu səhər öz işimlə əlaqədar Şimali Osetiyanın rayonlarında – Alagirdə, Ardonda, Elxotovoda, Beslanda oldum… və hər yerdə Stalinin heykəllərini gördüm, hər yerdə. Üstəlik ətrafda hər şey o qədər eybəcər, o qədər sınıq-salxaq, o qədər köhnədir ki. Əvəzində Stalin hər yerdə çox yaraşıqlıdır, ətrafındakı sahə təmizlənib, güllər sulanıb… Bir sözlə, beynimizdəki stalinizm qəti surətdə zəfər çalıb”.
Osetiya nümayəndələrinin SSRİ-nin sabiq lideri İosif Stalinə fanatik sevgisi Şimali Qafqaz respublikasının sərhədlərini də aşıb. Yaxınlarda Xabarovskun osetin icması Rusiyada, Uzaq Şərqdə də Stalinə heykəl qoyub.
