“Bir-birimizə baxırıq” – ermənilər və azərbaycanlılar müharibədən sonra Qarabağda

Ermənilər və azərbaycanlılar müharibədən sonra Qarabağda

Ermənistan və Azərbaycan cəmiyyətləri bir-birindən təcrid olunmuş vəziyyətdə yaşasalar da, tanınmamış Dağlıq Qarabağda demək olar ki, hər gün azərbaycanlılarla ünsiyyətdə olan ermənilərdən ibarət kiçik qrup yaşayır. Bu, işlə bağlı baş verir.

Bu, kommunikasiyalar üzrə mütəxəssis Marat Qriqoryanın danışdıqlarıdır.

Bu ünsiyyətin dili universaldır. Əsasən baxışlar, mimika, jestlər və sükutdan ibarətdir.

Sonuncu Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi [2020-ci ilin payızında] başa çatandan sonra ehtimal olunurdu ki, ermənilərlə azərbaycanlıların ünsiyyət və danışıq, yan-yana yaşayış dövrü başlayacaq.

Amma müharibədən sonra artıq bir ildən çox vaxt keçib, ermənilərlə azərbaycanlılar isə bir-biri ilə hələ də ya atışma dilində, ya müharibə qurbanlarının meyitlərinin axtarışı və dəyişdirilməsi, ya da yollardan keçərkən ünsiyyətdə olurlar.

• “İnsanlar bir-birini tanımaq istəyir”: ermənilər və azərbaycanlılar nə haqda danışırlar?
• Yox olmuş dəmiryolu və Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi
• Bloq: ikinci Qarabağ müharibəsinin canlandırdığı birinci müharibə haqda xatirələr

Marat Qriroryan iki, bəzən isə üç həftə “Qarabağtelekom” şirkətində yerləşən kabinetindən kənarda işləyir. O, tez-tez Xankəndidən (Stepanakert) uzaqlaşmalı olur. Müharibədən sonra onun işinin əsas istiqamətləri Turşsu, Çərəkdar, Həsənriz, Xocavənd və Ağdərədir (Lisaqor, Çarektar, Xaterk, Martuni və Martakert).

Bütün bu sahələrdə Marat sərhədə çox yaxın çalışır, hətta neytral zonada işlədiyi də olur.

Ən vacib yerlərdən biri Lisaqordur (Turşsu).

“Laçın yolu, o cümlədən də Lisaqor Qarabağ və Ermənistan arasında yeganə birləşdirici halqadır. İnternet və mobil rabitəni təmin edən ötürücü və keçid cihazları burada yerləşir.

Buna görə də 44 günlük müharibə zamanı (27 sentyabr- 10 noyabr, 2020) azərbaycanlılar Lisaqor stansiyasını ələ keçirmək istəyirdilər”, – “Qarabağtelekom”un kommunikasiyalar üzrə baş mütəxəssisi Marat deyir.

“Bu mühüm qovşaq hazırda Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarəti altındadır. Ermənilər bu ərazidə işləmək, ora gəlib-getmək hüququna malikdir, amma ətrafda azərbaycanlılardır”, – Marat əlavə edir.

Onlar arasında ünsiyyət yoxdur.

Turşsu Qarabağla Ermənistanı birləşdirən dəhlizin demək olar ki, ortasında yerləşir. Kəndin şimal hissəsindən Laçın yolu keçir, cənubunda, şərqində və qərbində isə Azərbaycan mövqeləri yerləşib.

Amma bu, Maratı qorxutmur.

“İşləmək üçün həmkarlarımla naqillər olan yerə qalxmalıyıq. Elə yerlər var ki, bizdən onlara [azərbaycanlılara – red.] hava ilə cəmi 15-20 metrdir. Elə oradaca işləyirik.

Mən qorxmuram, çünki mən bu reallığı anlayacaq və qəbul edəcək durumda deyiləm. Mən bütün ömrüm boyu bu təpədə işləmişəm və kiminsə qarşı təpədən məni idarə edəcəyi və ya qarşımdakı dağdan məni təhlükə gözlədiyi faktını qəbul etmirəm”.

 Amma azərbaycanlılarla ünsiyyət haqda danışmaq Marat üçün çətindir.

Mən deyirəm: “Amma siz razısınız da ki, bir-birinin yanında olan iki canlı istəsə də, istəməsə də ünsiyyət saxlayacaq?”

“Onların arasında nisbətən yaşlı adamlar var ki, sakitcə keçib gedirlər. Onda hiss edirsən ki, yəqin o da bütün bunların olmasını istəməzdi. Onlar üzləriində heç bir ifadəsiz, jestsiz, sözsüz gəlirlər və gedirlər.

Qarşımıza gənclər çıxanda isə aydın olur ki, müharibə onların iştirakı olmadan keçib, onlar əsl davanı görməyiblər. Onlar orta barmaq göstərir, ya da elə baxırlar ki”.

Bu rayonda erməniləri də azərbaycanlıları da Rusiya sülhməramlıları müşayiət edir. Maratın sözlərinə görə, bu yollarda azərbaycanlılar əsasən maşından çıxmırlar. Onları ancaq maşınların şüşələri arxasından görmək mümkündür.

“Bəzən bizə baxırlar. Sadəcə diqqətlə baxırlar. Hiss olunur ki, onlar heç vaxt erməni görməyiblər və bizim necə göründüyümüz onlar üçün maraqlıdır.

Onlar da keçəndə bilmirəm niyə, amma biz də onlara baxırıq. İşi dayandırıb, durub, onlara baxırıq.

Biz illərlə onların hətta mövcud olduğu faktını da inkar etmişik və buna görə də reallıqla belə faciəvi şəkildə qarşılaşdıq. Amma hər şey ancaq yaxşıya doğru can atdığın zaman yaxşı olacaq.

Bir də Qarabağın status məsələsini həll etmək lazımdır. Bundan sonra gələcək müəyyən olacaq. Gələcəyə inanmaq isə həmişə yaxşıdır”, – Marat deyir.

Yollar millətindən asılı olmayaraq insanları birləşdirir. Bu gün Laçın dəhlizi ermənilərin və azərbaycanlıların bir-birinə çox yaxın oolduğu yerdir. Yaxın, amma yenə də bir-birinə çox uzaq.

Onlar özlərini elə apara bilərlər ki, guya qarşı tərəf mövcud deyil. Sanki dünyada ermənilər və azərbaycanlılar yoxdur.

Əslində bunlar da, digərləri də mövcuddur. Bu reallığı da hələ qəbul etmək lazımdır.

Əsas odur ki, bir-birinə atəş açmasınlar.

Bu hekayə “Trayektoriya” media layihəsinin bir hissəsidir. Layihə Cənubi Qafqazda münaqişənin həyatlarına toxunduğu insanlardan bəhs edir. Bütün Cənubi Qafqazdan olan müəlliflər və redaktorlarla işləyir və münaqişələrin heç birində tərəflərdən heç birini dəstəkləmir. Bu səhifədəki materiallara görə müəlliflər məsuliyyət daşıyır. Əksər hallarda toponimlər müəlliflərin cəmiyyətlərində qəbul olunduğu kimi istifadə edilir. Layihə Avropa İttifaqının dəstəyilə GoGroup Media və International Alert təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir.