Azərbaycanda 2015-ci ildə nələr baş verib

1. Manatın kursunun düşməsi

Fevralın 21-də dollar manata münasibətdə üçdə bir qədər artıb. Ona qədər paytaxtda neftin qiymətinin aşağı düşməsi ilə əlaqədar devalvasiya haqqında qeyri-müəyyən şayiələr gəzirdi, sonra isə Mərkəzi bankın rəhbəri vəd verdi ki, məzənnə hətta onu valyuta səbətinə bağlasalar da yavaş-yavaş dəyişəcək.

Manatın düşdüyü gün şəhərdə panika yaranmışdı. Valyuta dəyişmə məntəqələri dollar və avronun satışını dayandırdılar. Mağazalar qiymətləri dəyişmək üçün bağlandı. Malın qiyməti az qala iki dəfə qalxdı. Hökumət bildirdi ki, qiymətlərin əsassız qaldırılmasına görə cəza tətbiq olunacaq. Amma heç bir qlobal tədbir görülmədi. İnsanlar həyəcan içində ehtiyat üçün ərzaq almağa başladılar. Dollarla alınan kredit sahibləri qara bəxtlərindən şikayət edirdilər, ümumilikdə insanlar manat əmanətlərini dollara çevirməyə ya da ümumiyyətlə pullarını banklardan götürməyə çalışırdılar.

Dekabrın 21-də baş verən devalvasiyanın ikinci dalğası eyni panikaya səbəb oldu, amma eyni təəccüb oyatmadı.

2. Avropa oyunları

Tarixdə ilk Avropa oyunları Bakıda 2015-ci il iyunun 12-dən 28-dək keçdi. Oyunlarda 253 dəst mükafat oynanılırdı və Avropanın əlli ölkəsindən 5730 idmançı iştirak edirdi. Şəhərdə bununla bağlı Bakıda “Evrovision mahnı müsabiqəsinin keçirildiyi vaxtla müqayisə olunacaq ajiotaj yaşanırdı. Avropa oyunları hesabına şəhər bir neçə idman obyekti, yeni avtobuslar və ingilis dilində çoxlu sayda işarə qazandı. Oyunların simvolları kimi Nar və Ceyran seçilmişdir. Bu personajlar anındaca böyük sayda karikatura və lətifələrə səbəb oldu.

Oyunların rəsmi büdcəsi 1,12 milyard dollar təşkil etdi. İdmançılar və oyunların digər iştirakçıları “qəbul edən tərəfin hesabına dəvət olunmuşdu, yəni Azərbaycan onların bütün xərclərini ödədi. Açılışda Ledi Qaqa və başqaları çıxış etdilər.

Bu cür səxavət və təmtəraq vətəndaş cəmiyyətinin nümayəndələrinə onların özlərinin ağır vəziyyətləri fonunda toxunmaya bilməzdi: 2015-ci il müstəqil jurnalistika, QHT və hüquq müdafiəçiləri üçün ağır oldu. KİV və beynəlxalq hüquq müdafiəsi təşkilatları ölkənin diqqət mərkəzində olmasından istifadə etməyə və insan haqları və söz azadlığındakı problemləri göstərməyə çalışdılar, amma vəziyyət dəyişmədi. Hökumət nümayəndələri yenə də təkrar edirdilər ki, Azərbaycanda bütün insanların bütün hüquqları qorunur. Böyük əksəriyyəti hakimiyyətə tabe olan KİV Avropa oyunlarının unikallığının və onların ölkənin gələcək inkişafındakı əhəmiyyətindən dən vururdular.

3. Yaşayış evində yanğın

Mayın 19-da Bakıda Azadlıq prospektində yerləşən 16 mərtəbəli ev yandı. Poliuretandan olan üz plitələri yanırdı. Yanğın saylı saniyələr ərzində binanı bürüdü, onu ancaq 4 saat sonra söndürmək mümkün oldu. 15 nəfər həlak oldu, 63 nəfər yaralandı.

Dövlət yanan evin sakinlərinə tibbi xidmət göstərilməsi və müvəqqəti yaşayış yerləri ilə təmin olunması məsələsini, daha sonra isə evlərində təmir işlərinin aparılmasını öz üzərinə götürdü.
Növbəti həftə diqqət mərkəzində, daha doğrusu, yaranan qalmaqalın mərkəzində şəhərdə daha 800 evin üzləndiyi poliuretan plitələr oldu. Plitələri binalardan əvvəlcə qəzəbə düşmüş sakinlər, sonra da şəhəri Avropa oyunları başlayana qədər səliqə-sahmana salmağa çalışan hökumət sökməyə başladı. Çox qısa müddət ərzində üz yenisiylə əvəz olundu.
İstintaq başlandı və bir neçə məmur həbs edildi, amma istintaqın bitib-bitmədiyi və evlərin tezalışan materialla üzlənməsində kimin günahkar olduğu məlum deyil. Hər halda heç bir rəsmi bəyanat verilmədi.

4. Neft platformasında yanğın

Dekabrın 4-də Günəşli neft platformasında yanğın başladı. Fırtına səbəbindən yüksək təzyiqli qaz borusu zədələndi. Platformada həmin vaxt 63 nəfər varıydı, onlardan 33 nəfəri müvəffəqiyyətlə təxliyə olundu, 7 nəfər öldü və daha 23 nəfər itkin düşdü. İş orasındadır ki, güclü küləyə və hündür dalğalara görə heç bir xilasetmə gəmisi yanan platformaya yaxınlaşa bilmədi. Neftçilər platformadan dəniz səviyyəsindən 10 metr hündürlüyünə iki xilasetmə qayığındaydılar. Qayıqlardan biri suya düşüb dağıldı, bu zaman ancaq üç nəfər xilas oluna bildi.

İctimaiyyət “SOCAR neft şirkətini təhlükəsizlik texnikasına riayət etməməkdə günahlandırdı. Amma insanları daha çox rəhbərliyin hökumət yönlü KİV-də bir neçə ziddiyyətli bəyanat verməsi qəzəbləndirdi: əvvəlcə məlumat verildi ki, platformada 63 nəfər varıydı və onların hamısı təxliyə olunub, daha sonra bildirildi ki, orada ancaq 42 nəfər varıydı və hamısı sağ-salamatdırlar. Dekabrın 6-da Azərbaycanda matəm elan edildi. İnsanlar dəniz qırağına ölənlərin xatirəsinə qırmızı qərənfillər gətirirdilər (bu güllər Azərbaycanda kədər simvolu sayılır).

5. Nardaranda iğtişaşlar

Noyabrın 26-da Bakının Nardaran qəsəbəsində “Müsəlman birliyi hərəkatının lideri Tale Bağırovun saxlanılması zamanı altı nəfər öldürüldü. Faktiki olaraq, həmin gün həmin bu hərəkatın elə bu gün də davam edən tam məhvi üzrə geniş miqyaslı əməliyyat başlandı.

DİN 26 noyabr hadisələrini anti-terror əməliyyat adlandırır və bildirir ki, Tale və onun əl altıları hakimiyyətin zorla dəyişdirilməsi və Azərbaycanın şəriət qanunları ilə yaşayan müsəlman dövlətinə çevrilməsi üçün öz tərəfdarlarını silahlandırırdılar.

İctimaiyyət ümumilikdə hakimiyyəti dəstəklədi, çünki Nardaran Bakıda İranın özünəməxsus “filialı sayılır, çünki qəsəbə əsasən müsəlman şiələrin məskunlaşdığı yerdir. Onların islama bağlılığı dünyəvi Bakıya xoş gəlmir, nardaranlılar isə ayrıca yaşayırlar və kimsə, o cümlədən də məmurlar ya da polis onların işinə qarışanda sevmirlər.

Altı öldürüləndən ikisi DİN əməkdaşıdır, dördü isə Nardaran sakinidir. Daha 14 nəfər tutulub. Onların sonrakı taleyi məlum deyil. Tale Bağırov haqqında da heç nə məlum deyil.

Talenin tərəfdarları o tutulandan sonra məscidin qabağındakı meydanda toplaşdılar və dörd öldürülənin cəsədinin təhvil verilməsini və liderlərinin həbsi səbəbinin izahını tələb etdilər. Onlar qəsəbəyə girişi bağlayaraq, yad adamları içəri buraxmadılar. Buna cavab olaraq, hökumət öz postlarını qoydu və qəsəbə blokadaya düşdü. Bundan başqa, növbəti gün qəsəbədə işığı söndürdülər. Mobil əlaqə də bloklandı.

Elektrik enerjisinin verilişini tezliklə bərpa etdilər, əvəzində əməliyyatın KİV-in faktiki olaraq iqnora saldığı ikinci fazası başlandı. Nardaran mühasirəyə alındı, bundan sonra onunla istənilən əlaqə kəsildi. Əgər əvvəllər jurnalistlər orada videosüjetlər çəkə bilirdilərsə, dekabrda ancaq patrul postlarının fotolarını almaq olurdu. Bu gün qəsəbədə nələri baş verdiyi məlum deyil.