Azərbaycan regionlarında kuir fərdlər: onlar kimdir və necə yaşayırlar

Əfsuslar olsun ki, kuir icma Azərbaycanda yetəri qədər aktiv deyil. Kiçik hərəkətlənmələr baş verdikdə, müsbət addımlar atıldıqda isə bu sadəcə mərkəzdən – paytaxt şəhər Bakıdan çox da uzağa çıxmır.

• Bakıda LGBT cütlüyünün real həyatı – VİDEO
• “Azərbaycan mənim üçün travmalardan ibarətdir”
• «Boynumdan tutdu və yumruqlamağa başladı» – Azərbaycanda LGBT fərdlərinə hücumlar artır

Zaman-zaman sosial mediada öz həyat hekayələrini və problemlərini işıqlandıran azərbaycanlı kuir şəxslər isə elə məhz Bakı sakinləri olur. Bu dəfə situasiyanı dəyişmək istədim. Ölkənin fərqli bölgələrindən yeni nəfəslər öz həyat hekayələrini, yaşadıqlarını, şəxsi təcrübələrini bizimlə bölüşdülər.

“Ailəm məni belə də qəbul etdi”

Cəlilabadda yaşayan Vilayət deyir:

“18 yaşım var, homoseksual kişiyəm. İlk dəfə özümü aynanın qarşısında kəşf etmişəm. Bunu anlamaqda çətinlik çəkirdim, elə bil mən başqasının vücudunda oturmuş, bir rol oynayıram. Özüm öz istədiklərimi edə bilmirəm. Bu çox dəyişik hissdir.

Aynada özümə baxaraq “Bu mən deyiləm. İstədiyim bu deyil, başqadır” dedim. Təəssüf ki, istədiyim həyatı yaşaya bilmirəm, amma bununla barışmışam. Özümü sevdiyim üçün də qəbul etmişəm.

Daha öncə sevgilim olub, amma ailəmin reaksiyasından sonra ayrılmalı olmuşam. Elə həmin vaxt onlar da bildilər. Özüm ailəmə dedim, ailəm hər ailənin qarşıladığı kimi, ilk öncə pis qarşıladı, lakin daha sonra qəbul etdilər. Dedilər ki, sən bizim övladımız ol, istər gey ol, istər biseksual – sənin həyatına qarışa bilmərik.

Kənddə hər kəsə demişəm, əvvəl məni pis qarşılayırdılar, uşaqlarını qoymurdular mənimlə ünsiyyət saxlamağa, danışmağa belə icazə vermirdilər, sonra öyrəşdilər. Bəzən qadınlarla oturub dərdləşirəm. Yaşadığın ərazidə başqa 3-4 gey dostum da var.

Sinifdə də hər kəs məni bilir, hamı ilk başda pis qarşılasa da, sonradan qəbul edirlər.

İndi rahatam, çünki bilirəm, məni “bu” olaraq kənddə qəbul edirlər. İnsanlar məni “qadın” olaraq təsəvvür edirlər, onlara hər dəfə vurğulayıram ki, gey olmaq sadəcə gey olmaqdır.

Dostum da məndən ilhamlamıb kaminq-aut etdi, amma reaksiya eyni olmadı. Ailəsi tərəfindən zorakılığa məruz qaldı, qəbul edilmədi.

Düşünürəm ki, Bakıdakı LGBTİQ+ fərdləri istədikləri hər yeri gəzə bilirlər, maddi cəhətdən vəziyyətləri daha yaxşıdır. Mən isə 18 yaşda bunun fikrini çəkirəm. İşləyirəm, amma ortada bir şey yoxdur. Düzdür, kənddən çıxa bilirəm, o da bəzən. Burada gediş-gəliş bahadır, parklar da azdır. Rayon mərkəzində insanlar tərs-tərs baxırlar və narahat oluram. Kənddə hamı məni tanıyır və öyrəşib deyə, elə də reaksiya vermirlər. Amma rayonda pis-pis baxıb, məni “fahişə” hesab edirlər. Şəhərdə isə çox insan var, heç kim bir-birini tanımır, rahatdır.

O gün Masallıda (qonşu rayonda) bir oğlan ailəsi tərəfindən gey olduğu üçün evdən atıldı, heç bir yerə gedə bilmədi və intiharı çıxış olaraq gördü. Dəfninə getdim, uzaq olsa da.

Maddi imkanım zəifdir, büdcəm azdır. Bəzən həftələrlə pul olmur. Rayon yeri olduğundan qonşulardan borc ala bilirsən.

Bəzən əlimə iş düşür, amma mən rayondayam və onlara rayon deyən kimi yazmırlar. Məncə, şəhərdə olsam daha yaxşı maddi imkanım olardı. Yaxın vaxtda biletimi alıb rayondan çıxacağam və daha azad olacağam.

Biz burada qalıb, haqqımızı tələb etdikcə buralar da yaşana biləcək yer olacaq”.

“Atam bilsə, başımı kəsər”

Şəkidə yaşayan Daniel (ad şərtidir) də Bakıdakı LGBTİQ+ fərdlərinə nisbətdə daha çox basqıya məruz qaldığını və sosiallaşmaqda problem yaşadığını düşünür:

“20 yaşım var, homoseksual kişiyəm. 9-10 yaşımda hiss etmişdim. 3 il bundan öncə özümü tam şəkildə başa düşdüm və yetərli araşdırmalardan sonra ozümü, gey kimliyimi qəbul etdim. Partnyorum olub, əsgərlikdə tanış olmuşduq və qayıtdıqdan sonra da əlaqəmiz davam etdi, amma tam anlamı ilə sevgilim hələ ki yoxdur.

Bacıma demişəm, amma atam və anam bilmir. Atam bilsə, sozün əsl mənasında başımı kəsər. Buna görə, tam təhlükəsizliyimi təmin etdikdən sonra kaminq-aut etməyi planlamışam.

Bilirsiniz, Bakıda da böyük çətinliklər var. Hər birimizin üzləşdiyi ictimai-sosial basqılarla onlar da üzləşir, lakin onlar digər LGBTQI+ fərdləri ilə asanlıqla əlaqə yaradıb, heç olmasa tək olmadıqlarını anlaya bilir, rayonlarda və kəndlərdə bu, demək olar ki, imkansızdır.

“Bu, qadın pozğunluğundan da betərdir…”

“Salam, adım Elnarədir (ad şərtidir), qərb zonasındanam və ailəm rayonda yaşayır, 20 yaşım var, universitetdə oxumaq üçün gəlmişəm, əvvəl sadəcə lesbiyan olduğumu düşünürdüm, amma indi biseksual olduğumu hiss edirəm.

İlk dəfə 12 yaşımda hiss etdim ki, fərqli nəsə var. Əslində, əvvəldən bilirdim bir qızı bu qədər sevmək ətrafıma yaddır və mənə də qəribə gəlirdi, dostlarımın içində mənə fərqli olan biri mütləq ki, olurdu. Bu çox qəribə idi, çox balaca idim, amma 12 yaşıma çatanda bir gün anam məni bir qız üçün ağlayanda gördü. Onda mənə qəribə baxışları məni oyatdı sanki. “Bu nədir? Niyə beləyəm” dediyimi xatırlayıram. Olduğumuz kənddə bir gey var idi və hamı ondan danışırdı, bir gün qardaşım evə gəlib, belə bir ifadə işlətmişdi: “Bu, qadın pozğunluğundan betərdir…”

Onda bütün daşlar yerinə oturmuşdu, çox qorxmuşdum: ölməkdən, öldürülməkdən, ailəmə layiq olmamaq, gələcək qorxuları. Bu, normal idi, amma dediyim kimi, mən çox balaca idim və bunların arasında itib batırdım, sonra bir az da böyüdüm, 14 yaşımda artıq görürdüm ki, bacarmıram, hətta belə bir şey də sınamışdım ki, bəlkə özümü güzgüdə çılpaq görsəm, bilərəm ki, mən qızam və oğlanları sevməliyəm. Onu sınayanda belə nə qədər ağlamışdım, utanırdım.

Gücüm çatmadı və ilk olaraq anama dedim, ciddiyə almadı, keçər gedər dedi və keçmədi, təbii ki. 9-cu sinifdə həkimə apardı, hormon analizləri, beynimin içinə qədər yoxlandım deyə bilərəm, nəticə normal idi, bəs nə idi məni belə edən?

Anam dedi yəqin, bir az da böyüsəm, keçər, keçmədi və nəticə budur.

Sevdiyim qız intihar edib özünü öldürdü heç bilmədiyim bir səbəbdən, illərlə depressiyada qalıb, sonunda 3-cü kursda tamamilə “mən buyam” deyə bildim, amma gizlətdim yenə, insanlar məni tək qoyar qorxusu da vardı, zamanla çox yükləndim və çox ağır depressiv bir dönəm keçirdim keçən ilin yanvar ayında. Beləcə vecimə olmadı, bacıma da, dostlarıma da oriyentasiyamı dedim. Yüngülləşmişdim sanki, özgüvən də gəlmişdi mənə, yaxşı dostlarım var, bir onu bilirəm.

Həmişə uzaqdan sevirdim insanları, amma qəbul edəndən sonra “Instagram”da elan səhifələrindən bir qızla tanış olub münasibət yaşadım, özümü onunla tam hiss edə bilirdim, mən həqiqətən bu idim, bir oğlan məni o qədər tamamlaya bilməzdi, daha sonra ayrıldıq və zamanla əslində oğlanlara da hissim olduğunu gördüm. Amma bu çox az idi və duyğularla bağlı deyildi, bir oğlana sevgi hissi deyəsən olmur, hələ də özümü tanımaq və tanımlamaqla məşğulam.

Bakıdakı kuirlər nisbətən daha şanslıdır, məncə. Ətraf onlara çox da qarışmır və isdədikləri vaxt, ən azı canları sıxılanda çıxıb gəzə bilirlər. Rayonda marketə getmək belə baş alçaqlığıdır və həmin qızın adı çıxır, ümumiyyətlə, gey və lesbiyanlar, düşünürəm ki, Bakıda insanlardan daha az mənfi enerji alırlar. Kənd və rayonda insanlar daha qatı fikirlidir.

Mən özüm sırf bu vəziyyətdən qurtarmaq üçün çarəni oxumaqda gördüm. Ümumiyyətlə, özü olmaq üçün rayondakılar daha çox oxumalıdır, başqa cür ailəsindən və o qəribə cəmiyyətdən qurtulmaq çətindir”.

“Partnyor tapmaq çətindir”

Sonuncu müsahibimiz isə Şəmkirdəndir. Adı Turandır.

“Trans kişiyəm, heteroseksualam. Ailəmə genderimi söyləmişəm, ancaq qəbul etmirlər, həmçinin oriyentasiyamı da. Qohumlardan isə xalalarım, bibim, nənəmgil bilir. Yaşadığım ərazidəki insanlara heç nə deməmişəm, heç əlaqəm də yoxdur. Lakin onları məlumatlandırmağı istəyərəm. Sabah bir gün onların da yaxınlarından olan LGBTİQ+ fərdləri özlərini göstərə bilər. Həmçinin istəyərəm ki, məni olduğum kimi görsünlər.

Sevgilim olmayıb, virtualda tanış olduqlarım olsa da, heç vaxt realda görüşə bilməmişik. Rayonda qalan adam üçün partnyor tapmaq çətindir.

İstər rayonda, istərsə də şəhərdə, mənə elə gəlir ki, insan hər şeyi edə bilər. Özünə güvəndikdə bütün imkanları tapırsan.

Müəllimlik üzrə təhsil almışam, indi musiqi ilə məşğulam, işləyəcəyəm də. Hazırkı vəziyyətə görə başqa variant görmürəm.

Ailəmlə birgə yaşayıram, düşünürdüm ki, onlar məni azad buraxacaqlar, amma elə olmadı. Rayon yerində sözbaz insanlar çoxdur, amma bu, mənim üçün problem deyil.

Cəmiyyətlə çox mübarizə aparmışam. Oxuduğum yerdə hədsiz problemlər yaşayırdım. İnsanı sıxırlar, düşünmürlər ki, bizi idarə edən beynimiz, ruhumuzdur”.

Bu yazını hazırlayarkən bir çox insanla danışdım, onların həyat hekayələrini dinləyərək, bəzilərinin hekayələrini bu yazıya əlavə etdim. Ətraf regionlarda yaşayan LGBTİQ+ fərdlərinin əsas problemləri icmaya və informasiyaya çata bilməməkdir. Məsafə bariyerinə görə yetəri qədər əlaqə qura bilmədiyimiz fərdlər regionlarda hədsiz çox fobik aktlarla üzləşirlər. Mediaya çıxışlarının, məlumatlarının yetəri qədər olmaması onların mübarizəsini ikiqat əngəlləyir.

İcmalaşa bilməmək problemləri birgə həll etməmizə də əngəl yaradır. Bu əngəlin əsas səbəbi sosial tədbirlərin əksəriyyətində iştirak edə bilməmələri və Azərbaycan dilində olan mənbələrin az olmasıdır. Buna görədir ki, danışdığım insanların əksəriyyəti sadəcə “gey”, “lesbiyan” və “trans” ifadələrini bilirlər. Özlərini də belə identifikasiya etməklə kimliklərini tapmağa çalışırlar.