Qarabağ: Rusiya və Türkiyə sülhməramlıları, Azərbaycan və Ermənistan hərbçiləri – kim hansı mövqelərdədir? Xəritələrlə izah
2020-ci il noyabrın 21-ə qədər Rusiya qüvvələri Dağlıq Qarabağda yerləşməyi başa çatdırıb. Türkiyə hərbçiləri yaxın günlərdə regiona gələcək. Ağdam artıq Azərbaycana qaytarılıb, oraya ordu daxil olub. Növbədə Kəlbəcər və Laçın rayonlarıdır. Qaçqınlar Xankəndinə (Stepanakertə) qayıdır.
“İkinci Qarabağ müharibəsi” 2020-ci il sentyabrın 27-də başlayıb və 45 gündən sonra – noyabrın 10-da Ermənistan, Azərbaycan və Rusiyanın atəşkəs haqda razılaşma imzalaması ilə başa çatıb. Elə həmin gün Rusiya sülhməramlıları regiona daxil olmağa başlayıb.
İkinci Qarabağ müharibəsi bitəndən sonra 12 gün ərzində bütün baş verənlər haqda qısaca.
Zona Rusiya sülhməramlılarının nəzarəti altındadır
Rusiyanın sülhməramlı kontingenti noyabrın 20-də Dağlıq Qarabağda yerləşməni başa çatdırıb.
Rusiyanın müdafiə naziri Sergey Şoyqunun məlumatına görə, bu, əsasən, 15-ci ayrıca motoatıcı briqadanın hissələridir. Ümumilikdə Dağlıq Qarabağda 1960 hərbçi və 552 ədəd texnika yerləşdirilib.
Ermənistanla Xankəndini (Stepanakerti) birləşdirən Laçın dəhlizi və Dağlıq Qarabağın Ermənistan tərəfdə qalan ərazisinə tamamən Rusiya sülhməramlıları tərəfindən nəzarət edilir.
Burada 23 müşahidə postu yaradılıb.
Sülhməramlılar hərbi əməliyyatlar zamanı münaqişə zonasını tərk edən qaçqınların Xankəndinə (Stepanakert) təhlükəsiz şəkildə qayıtmasını təmin edir. Bu məqalə dərc olunana qədər ümumilikdə 4436 nəfər geri qayıdıb.
Laçın dəhlizi və yolun Stepanakertə qədər olan 28 kilometrlik hissəsi minalardan təmizlənib, yol mülki nəqliyyatın hərəkəti üçün açılıb.
Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin nəzarəti altında hərbçilərin meyitlərinin dəyişdirilməsi həyata keçirilir.
İndiyə qədər hər iki tərəfdən ümumilikdə həlak olmuş 400 nəfər əsgər və zabitin meyiti dəyişdirilib.
Türkiyə hərbçiləri Qarabağa gəlməyə hazırlaşır
Yaxın günlərdə Türkiyə hərbçiləri Azərbaycana gəlməlidir. Quru qoşunları artıq hazırlıq işlərini başa çatdırıb – Türkiyənin milli müdafiə naziri Hulusi Akar deyib.
“Bizim Rusiya ilə razılaşmamız var. Biz azərbaycanlı qardaşlarımızın öz qanuni hüquqlarını müdafiə etməsi üçün bizdən asılı olan hər şeyi etdik və bu istiqamətdə işi davam etdirəcəyik”, – Akar bildirib.
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin və Ermənistanın baş nazirinin imzaladığı üçtərəfli razılaşmanın şərtlərinə görə, Rusiya və Türkiyə hərbçilərinin iştirakı ilə birgə monitorinq mərkəzi yaradılacaq.
Mərkəz Azərbaycan ərazisində yerləşəcək, dəqiq yerləşmə yerini rəsmi Bakı müəyyən edəcək.
Birgə monitorinq mərkəzinin vəzifələrinə sülhməramlılar tərəfindən razılaşma şərtlərinə əməl olunmasına nəzarət daxildir.
Ağdam qaytarılıb, Kəlbəcər və Laçının qaytarılması gözlənilir
Üçtərəfli razılaşmada Ermənistan qüvvələrinin üç rayondan çıxması və bu ərazilərin Azərbaycana təhvil verilməsi nəzərdə tutulub.
Noyabrın 15-də ilk olaraq Kəlbəcər Azərbaycan tərəfinə keçməli idi. Amma Ermənistan tərəfi logistika problemlərinə görə Azərbaycandan (Rusiya vasitəsilə) möhlət istəyib – regionu Ermənistanla bir dar yol birləşdirir, buna görə də Kəlbəcər rayonunun bütün sakinləri ərazini tərk edə bilməyib.
Bu rayonun təhvil verilməsi noyabrın 25-ə qədər təxirə salınıb.
Noyabrın 20-də Ağdam rayonunun Azərbaycana təhvil verilməsi prosesi başa çatıb. Azərbaycan ordusu artıq rayona daxil olub.
Laçın rayonu dekabrın 1-də Azərbaycana təhvil verilməlidir. Hazırda Ermənistan ordusu və rayon əhalisi bu ərazini tərk edir.
Dağlıq Qarabağın statusu və Rusiya hərbçilərinin iştirakı – Azərbaycanda nə haqda mübahisə edirlər?
Dağlıq Qarabağın, daha doğrusu, Rusiya sülhməramlılarının nəzarətində qalan hissəsinin gələcək statusu Azərbaycanda sosial şəbəkələrdə və mediada əsas mübahisə mövzusudur.
“Hamı status haqda danışır… və burada həqiqətən iki anlayış mövcuddur.
1. Bu, kifayət qədər uzun nizamlama prosesinin nəticəsi olacaq yekun statusdur – ola bilər ki, danışıqlar nəticəsində, ola da bilər danışıqlarsız, Azərbayan ordusunun nəzarətə götürdüyü bütün ərazilərdə olduğu kimi.
2. Rusiyanın sülhü dəstəkləyən qüvvələrinin nəzarət altına götürdüyü ərazidə müvəqqəti status hərbi-texniki tədbirlər və de-fakto şərtlər kompleksindən ibarətdir.
Azərbaycanın mövqeyi ondan ibarətdir ki, müvəqqəti status Azərbaycanın suveren hüquqlarının tam bərpa olunmasını nəzərdə tutan yekun statusa keçidi təmin edəcək.
Buna görə Türkiyə qüvvələrinə olduğu kimi [Rusiya] qüvvələrinə də onların səlahiyyətlərini və tam nizamlamaya və yekun statusa nail olana qədərki dövrdə vəzifələrini müəyyən edəcək mandat lazımdır”, – Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov Facebook-da yazıb.
Üçtərəfli razılaşmanın əsas maddələri
• Ermənistan və Azərbaycan razılaşma imzalanana qədər tutduqları mövqelərdə qalır.
• Dağlıq Qarabağda təmas xətti boyunca minimum beş il ərzində Rusiya sülhməramlıları olacaq.
• Dağlıq Qarabağ ətrafındakı üç rayondan Ermənistanın öz qoşunlarını çıxarmalı və əraziləri Azərbaycan təhvil verməli olduğu qrafik razılaşdırılıb.
• Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonların ərazisinə azərbaycanlı köçkünlər qayıdacaq.
• Tərəflər hərbi əsirlərin dəyişdirilməsini həyata keçirməlidir.
• Regionda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələri bərpa olunacaq.
Razılaşma haqda daha ətraflı buradan oxumaq mümkündür.
