Azərbaycan 5 ildir bağlı qalan sərhədləri üçün istisna tətbiq edir
Quru sərhədləri 5 ildir bağlıdır
Azərbaycanın sərhədləri ölkə vətəndaşları üçün rəsmi olaraq 5 ildən çoxdur ki, bağlıdır. İsrailin İrana hücumundan sonra humanitar məsələlər gündəmə gətirilərək istisna tətbiq edildi.
Azərbaycan 2020-ci ilin mart ayından etibarən COVID-19 pandemiyası səbəbiylə quru sərhədlərini bağlayıb və bu məhdudiyyətlər 2025-ci ilin iyul ayına qədər uzadılıb. Sərhədlərin bağlı qalması iqtisadi, sosial və siyasi narazılıqlara yol açıb. Sərhədyanı rayonlarda, xüsusilə Astara və Culfa kimi ərazilərdə yaşayan sakinlər sərhəd ticarətinin məhdudlaşdırılmasının dolanışıqlarına zərər vurduğunu bildirirlər.
Xaricdə, xüsusilə Rusiyada çalışan azərbaycanlı miqrantlar sərhədlərin bağlı olması səbəbiylə ölkəyə qayıda bilməyərək çətin vəziyyətlə üzləşiblər. Hökumət isə Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, sərhədlərin bağlı qalmasının regional təhlükəsizlik və sağlamlıq təhdidlərinə qarşı zəruri olduğunu müdafiə edir. Yük daşımaları üçün isə sərhədlər açıqdır.
İranla sərhəddən keçidə icazə
İyunun 17-də Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) sözçüsü Ayxan Hacızadə bəyan etdi ki, İsrail və İran arasında yaranmış mövcud qarşıdurma ilə əlaqədar Azərbaycanın İsrail və İrandakı diplomatik nümayəndəliklərində yaradılmış qaynar xətlərə daxil olan müraciətlərə gündəlik əsasda baxılır.
Hacızadənin sözlərinə görə, İranı tərk etmək istəyən Azərbaycan vətəndaşlarının, eləcə də digər ölkələrin vətəndaşlarının quru sərhədindən keçidi istiqamətində tədbirlər davam etdirilir.
XİN rəsmisi bildirib ki, indiyə qədər İrandakı səfirlik və baş konsulluğa ümumilikdə 500-ə yaxın müraciət daxil olub, onlardan 60-dan artıq vətəndaş artıq sərhədi keçib, keçənlərin əksəriyyəti İranda fəaliyyət göstərən səfirlik əməkdaşları və ailə üzvləri olub. Bundan əlavə, 51 ölkədən 1200-dən çox müraciət hazırda nəzərdən keçirilir və bu şəxslərin də sərhədi keçməsi üçün icazələr təmin olunur.
Nazirlik bu keçidi diplomatik səbəblərlə izah edib. Həmin günlərdə həmçinin bəzi əcnəbi vətəndaşlar, o cümlədən, Rusiya və ABŞ vətəndaşları da xüsusi icazə ilə sərhədi keçərək Azərbaycana daxil olublar. ABŞ-nin İrandakı virtual səfirliyi və Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi bu barədə məlumat yayıblar.
Agence France-Presse (AFP) xəbər verir ki, ötən cümə İsrailin İrana hücumları başlayandan sonra İrandan qonşu Azərbaycan ərazisinə 600-dən çox əcnəbi vətəndaş keçib. Bu barədə Bakıdakı bir hökumət rəsmisi məlumat verib.
Həmin hökumət nümayəndəsi AFP-yə bunları deyib:
“İsrail və İran arasında hərbi gərginliyin başlamasından bəri 17 ölkənin 600-dən çox vətəndaşı Azərbaycan vasitəsilə İrandan təxliyə olunub”.
Təxliyə olunan şəxslər sərhəddən Bakıya, Beynəlxalq Hava Limanına daşınır və oradan beynəlxalq reyslərlə öz ölkələrinə yola salınırlar.
Pandemiya dövrü: Rusiyadan gələnlərə sərt münasibət
Ən kəskin kontrast 2020-ci ilin pandemiya dövründə müşahidə olunub. O dövrdə yüzlərlə Azərbaycan vətəndaşı Rusiya ilə sərhəddə, xüsusilə Yaraq-Kazmalyar keçid məntəqəsində, ilişib qalmışdı. İyunun 15-də onlardan yalnız 240 nəfərin keçidinə icazə verildi. Qalanlar etiraz etdi, lakin bu etirazlar Rusiya polisi tərəfindən zorakılıqla yatırıldı: 50-yə yaxın insan xəsarət aldı, 93 nəfər saxlanıldı, qeyri-rəsmi məlumatlara görə isə azı iki nəfər həyatını itirdi.
Həmin dövrdə Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri olan Polad Bülbüloğlu bunları demişdi:
“Sizdən xahiş etdim ki, sərhədə getməyin, orada xəstələnə (COVID-19-u nəzərdə tutur) bilərsiniz. Belə bir halda biz sizə kömək edə bilmərik. Başa düşürəm ki, bu çətindir, amma gözləməli olacaqsınız. Başqa çıxış yolu yoxdur”.
2022-ci ildə isə Ukraynada müharibə başlayandan sonra oxşar hallar təkrarlandı. Yüzlərlə azərbaycanlı sərhəddə günlərlə, bəzən qarlı havada çöldə qalmağa məcbur oldu. Onların əksəriyyəti əmək miqrantları idi və rəsmi statusları yox idi.
Həmin dövrdə Baş Nazir Əli Əsədov açıqlamışdı ki, COVID-19 məhdudiyyətlərinin bir çoxu aradan qaldırılsa da, sərhədlərin bağlı qalması pandemiyanın hələ tam bitməməsi ilə əsaslandırılır.
“Dağıstan sərhədində qalan azərbaycanlıların vəziyyəti hökumətin nəzarətindədir, lakin hələlik yekun qərar yoxdur”.
Əsədov sərhəddə ilişib qalan şəxslərə uçuşlardan istifadə etməyi tövsiyə etmişdi. O dövrdə iki ölkə arasında aviareyslər dayanmışdı. Azərbaycanın milli aviadaşıyıcısı AZAL beynəlxalq aviasiya sığortasında yaranmış çətinlikləri və Rusiyaya tətbiq edilən sanksiyaları əsas gətirərək uçuşlar həyata keçirmirdi.
İran və Rusiya sərhəd keçidlərindəki fərqli münasibətlərin əsas səbəbi şəxslərin statusu ilə bağlı olduğu görünür. İran sərhədindən keçənlərin əksəriyyəti diplomatik statusa malik şəxslər və ya əcnəbi ölkələrin vətəndaşları idi. Rusiya sərhədində gözləyənlər isə əsasən əmək miqrantları və sıravi vətəndaşlar idi.
Sərhədlərin bağlanmasının siyasi tərəfi
Yerli Vətəndaşların Hüquqlarının Müdafiəsi Təşəbbüs Qrupunun təsisçisi Vəfa Nağının qeyd etdiyi kimi, rəsmi Bakının sərhədləri bağlı saxlamaq üçün gətirdiyi “təhlükəsizlik” arqumenti zamanla bir siyasi diskursa çevrilib.
Prezident İlham Əliyevin “quru sərhədlərin bağlı qalması bizi təhlükədən qoruyur” bəyanatı hökumətyönlü media tərəfindən dövri olaraq tirajlanır. Bu ritorika xüsusilə regional gərginliklər, məsələn, İsrail və İran arasında artan qarşıdurma, fonunda aktuallaşdırılır.
Nağının fikrincə, bu, rejimin özünü xalqdan qoruma ehtiyacından doğur və insanlara qarşı tətbiq edilən hərəkət məhdudiyyətlərini əsaslandırmaq üçün qorxu diskursundan istifadə edilir.
Pandemiyanın artıq başa çatdığı bir vaxtda sərhədlərin 5 ilə yaxındır bağlı qalması və vətəndaşların sərbəst çıxış imkanlarının məhdudlaşdırılması, ictimaiyyətin hüquqi baxımdan əsaslı cavab almaq tələbini gündəmdə saxlayır.
“Sərhədləri bağlama, xalqı əsir saxlama”
Azərbaycanın sərhəd siyasətinə qarşı ictimai etirazın ən simvolik nümunələrindən biri 2022-ci ilin iyulunda Tofiq Yaqublu tərəfindən keçirilən aksiya olub. Tanınmış müxalif siyasətçi, Müsavat Partiyası və Demokratik Qüvvələrin Milli Şurasının üzvü Yaqublu, “Sərhədləri bağlama, xalqı əsir saxlama!” şüarı ilə quru sərhədlərinin açılmasını tələb edib.
Aksiya Nazirlər Kabinetinin binası qarşısında planlaşdırılsa da, polis tərəfindən zorakılıqla dağıdılıb və çoxsaylı iştirakçılar saxlanılıb.
20 iyul 2022-ci ildə keçirilən etirazda Yaqublu ilə yanaşı bir sıra fəallar, o cümlədən AXCP və NİDA üzvləri də saxlanılıb. Aksiyada 28 nəfər saxlanılıb, Əziz Məmiyevə isə 30 sutka inzibati həbs cəzası verilib.
Aksiya hökumətin sərhəd siyasətinin iqtisadi və sosial nəticələrinə qarşı idi. Fəallar bu məhdudiyyətlərin bahalı hava nəqliyyatına yönəltdiyini, turizm və ticarəti məhdudlaşdırdığını, sadə vətəndaşların azad hərəkətinə mane olduğunu bildirirdilər.
Tofiq Yaqublu özü də saxlanılan zamanı polis zorakılığına məruz qalmışdı.
Quru sərhədləri 5 ildir bağlıdır
