Azərbaycanın strateji balansı nə deməkdir? Ekspert şərhi
Azərbaycanın strateji balansı
Azərbaycan hakimiyyəti uzun illərdir ki, “balanslaşdırılmış xarici siyasət apardığını” bəyan edir. Qafqaz ölkələrinin hansısa konkret qütbə yönəldiyi – Avropa İttifaqına can atan Gürcüstanın qəfil Rusiyaya doğru meylləndiyi, Rusiyanın forpostu hesab edilən Ermənistanın isə Qərblə əməkdaşlığı dərinləşdirməyə cəhd etdiyi bir zamanda, Azərbaycan yenə də balanslı siyasət yürütdüyünü bildirir. Regionda geosiyasi reallıqların dəyişməsi fonunda Azərbaycanın “balanslı siyasəti” nə ifadə etdiyini Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzinin (CSSC) ekspertləri təhlil ediblər.
- “Onlar Azərbaycanı günahlandırmağa gecikməyəcəklər”. İran prezidentinin vertolyotunun qəzaya uğraması ilə bağlı Bakıda nə danışırlar?
- Qarabağa qayıdış: kim necə köçə bilər? 8 suala cavabda
- “Xarici agentlər” haqqında qanun qəbul edilib. Növbəti addımlar nə olacaq? Gürcüstan prezidentinin veto proseduru ilə bağlı təfərrüatlar
JAMnews Azərbaycanın Cənubi Qafqaz Tədqiqatları Mərkəzinin (CSSC) ekspertlərinin Azərbaycanın “balanslaşdırılmış xarici siyasəti” ilə bağlı təhlilini təqdim edir.
“Azərbaycan nümunəsində strateji balans anlayışını aşağıdakı kimi xarakterizə etmək olar: Bir tərəfdən təsir altına düşməmək şərtilə, digər tərəfdən isə bərabərhüquqlu və qarşılıqlı faydalı əlaqələr yaratmaqla beynəlxalq münasibətlərin əsas aktorları ilə strateji münasibətlərin qurulması.
Müasir ağ-qara dünyada bu, çox çətin bir işdir və müəyyən şərtlərin olmasını tələb edir: Milli maraqların düzgün formalaşdırılması, resursları və milli maraqları müdafiə etmək bacarığı, cəmiyyətin milli məqsədlər ətrafında konsolidasiyası və daxili siyasətə təsir etməklə ölkənin xarici siyasətinin korrektə edilməsinin mümkünsüzlüyü.
Gəlin son bir neçə ayın praktiki nümunələrindən istifadə edərək bu nəzəriyyəni anlamağa çalışaq.
Azərbaycanın xarici siyasətinin həyata keçirildiyi şəraitin necə mürəkkəb olduğunu anlamaq üçün 44 günlük müharibədən sonra Bakının gündəliyinin reallaşdırılmasına qarşı çıxan xarici aktorların əks həmlələrinə nəzər salmaq kifayətdir. 2023-cü ilin sentyabrına qədər bütün bu həmlələr həm diplomatik müstəvidə, həm də yerdə baş verib”.
Bəs indi vəziyyət necədir?
Bəs indi vəziyyət necədir?
“Qarabağda Rusiya Sülhməramlı Kontingenti yoxdur. Özü də bu, Bakı ilə Moskva arasında münasibətlərin korlanmasına səbəb olmadı, əksinə, nəqliyyat layihələrinin həyata keçirilməsində daha sıx əməkdaşlığa zəmin yaratdı.
Ermənistanın rəsmi müttəfiqləri (Rusiya, Belarus) və faktiki himayədarları (ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri) Qarabağa səfər edirlər və bu, artıq adi hala çevrilir.
Uzun fasilədən sonra Azərbaycan və İran prezidentləri sərhəddə, birgə layihənin açılış mərasimində görüşüblər. İndi İran yalnız Ermənistanda kommunikasiyaların açılmasının qarşısını ala bilər. Hətta orada da İran tərəfindən dəstəklənən Srbazanın etiraz hərəkatı mənasız bir aksiyaya çevrilir. İranın prezidenti və XİN rəhbərinin ölümündən sonra isə Tehranın xarici aktivliyində yeni dövlət başçısı seçilənə qədər fasilə yaranacaq.
Azərbaycan və Çinin yüksək rütbəli nümayəndələrinin getdikcə daha mütəmadi xarakter alan səfərləri nümayiş etdirir ki, tərəflər münasibətlərin səviyyəsini yüksəltməyə hazırlaşırlar. Məntiqlə bunu Azərbaycan və Çin liderləri üzbəüz görüşdə rəsmiləşdirməlidirlər”.
Qərblə münasibətlər
“Ən çox təlatüm məhz bu istiqamətində olub. Makron Fransası aparıcı rol oynadığı bütün təşkilatlarda Azərbaycan əleyhinə fəaliyyətlərin təşəbbüskarı kimi çıxış edib. Həmin təşkilatların siyahısı isə kifayət qədər sanballıdır: BMT Təhlükəsizlik Şurası, Aİ, Avropa Parlamenti, ATƏT, Frankofoniya… Paris Azərbaycanı və şəxsən Prezident İlham Əliyevi marginallaşdırmaq üçün çox böyük işlər görüb”.
Lakin bu işlərin nəticəsi nə oldu?
“Avropa Parlamentinin bir-iki qətnaməsi, Avropa İttifaqının əksər ölkələrinin Azərbaycanla münasibətlərdə komissar Borrelə məhəl qoymaması, Azərbaycan nümayəndə heyətinin AŞPA-dan getməsi. Bu qədər!
Fransanın cəhdlərinə baxmayaraq, Azərbaycan strateji münasibətlərə malik olduğu Aİ ölkələrinin sayını artırır (10). Azərbaycan Prezidenti bu il iki dəfə Almaniyaya səfər edib, Böyük Britaniya və İtaliya ilə əlaqələr adi templə inkişaf edir, Aİ ilə kabel layihəsinin praktiki icrasına başlanır, qaz tədarükü artır.
Tezliklə gözlənilən Aİ-Mərkəzi Asiya sammiti, bir qayda olaraq, Azərbaycanın da iştirakını nəzərdə tutur.
Azərbaycanla ABŞ arasındakı münasibətlərdə eniş-yoxuşlar adi haldır. Lakin bu dəfəki enişin dərinliyi kəskin konflikt təəssüratı yaratdı. Hərçənd, Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyevin ABŞ-a səfəri və keçirilən görüşlərin səviyyəsi onu göstərir ki, bu ölkədəki prezident seçkiləri öncəsi qarşılıqlı münasibətlər ən azı “business as usual” çərçivəsində olacaq və gələcəkdə onlar strateji səviyyəyə qaytarıla bilər. Bu, Azərbaycan Prezidenti köməkçisinin verdiyi mesajları Vaşinqtonun necə qavramasından asılı olacaq.
Nəhayət, COP 29-un ölkəmizdə keçirilməsi o deməkdir ki, növbəti bir neçə il ərzində qlobal iqlim gündəmi məhz Bakıda formalaşır.
Sonda daha bir vacib məqam: Strateji balansın bütün bu sahələri bir-birini istisna etmir”.
