Milli Məclisdə çoxluq yenə də YAP nümayəndələrindən formalaşıb
Azərbaycanda parlament seçkilərinin nəticələri
Azərbaycanda sentyabrın 1-də keçirilmiş növbədənkənar parlament seçkilərinin ilkin nəticələrinə görə, “Yeni Azərbaycan” iqtidar partiyası 68 mandatla Milli Məclisdə yenidən mütləq çoxluğu əldə edib. Daha 44 mandat isə əksəriyyəti hökumətyönlü mövqeyi ilə tanınan müstəqil namizədlərə çatıb.
Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası parlamentdə üç, Ədalət, Hüquq və Demokratiya Partiyası iki, Respublikaçı Alternativ Partiyası, Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası, Demokratik İslahatlar Partiyası, Vətən Partiyası, Böyük Quruluş Partiyası, Böyük Azərbaycan Partiyası, Milli Cəbhə Partiyası və Azərbaycan Demokratik Maarifçilik Partiyasının hər biri bir deputatla təmsil olunacaq.
Mərkəzi Seçki Komissiyasının sədri Məzahir Pənahovun sözlərinə görə, seçkilərdə seçici fəallığı cəmi 37,27% təşkil edib. Bu, ölkənin bütün müstəqillik tarixində parlament seçkilərində ən aşağı fəallıqdır.
Azərbaycanda növbədənkənar parlament seçkilərinin yekun nəticələri sentyabrın 22-dək məlum olacaq.
Müsavat Partiyası: “Seçkilər demokratik mühitin olmadığı şəraitdə keçirilib”
Seçkilərə 25 namizədlə qatılan Müsavat Partiyası parlamentə keçə bilməyib. Partiyanını Mərkəzi Seçki Qərargahının növbədənkənar seçkilərin nəticələrinə dair yaydığı rəydə bildirilir ki, “seçkilər demokratik mühitin olmadığı, bərabərhüquqlu siyasi rəqabət imkanlarının təmin edilmədiyi şəraitdə keçirilib”.
“Seçki ərəfəsində ölkədə sərbəst toplaşma hüququ, söz və ifadə azadlığı təmin edilməyib, müxalifətdə olan siyasi partiyalara, müstəqil ictimai təşkilatlara, jurnalistlərə, hakimiyyətin siyasətini tənqid edən sosial media istifadəçilərinə qarşı təzyiq və təqiblər davam edib”, – deyə sənəddə bildirilir.
Həmçinin qeyd olunur ki, Müsavat Partiyası nümayəndələrinin və müstəqil müşahidəçilərin məlumatına görə, seçkilərdə seçici fəallığı çox aşağı olub.
“Səsvermə kütləvi pozuntularla, eyni şəxslərin və eyni qrup adamların çoxsaylı səs verməsi, topa bülletenlərin atılması və müşahidəçilərə qarşı təzyiqlə müşayiət olunub.
Bu pozuntular aktlaşdırılıb, internetdə bu faktların video görüntüləri yayılıb.
Müsavat Partiyasının namizədləri olan seçki dairələrinin əksər məntəqələrində məntəqə seçki komissiyaları səsvermə başa çatdıqdan sonra səslərin sayılmasından, protokolların tərtib olunmasından imtina ediblər.
Seçkilərin ilkin nəticələri yuxarıdan diqtə edilmiş uydurma rəqəmlərə uyğun olaraq elan edilib.
Qeyd olunanları nəzərə alaraq, Müsavat Partiyası bildirir ki, sentyabrın 1-də Milli Məclisə növbədənkənar seçkilər azad və ədalətli olmayıb”.
Sənəddə həmçinin deyilir ki, seçkilər beynəlxalq demokratik standartlara, hakimiyyətin Azərbaycan dövlətinin üzv olduğu beynəlxalq qurumlar qarşısında götürdüyü öhdəliklərə cavab verməyib:
“Müsavat Partiyası azad və ədalətli olmayan, qeyri-demokratik, xalqın azad iradəsini əks etdirməyən seçkilər nəticəsində formalaşan Milli Məclisi legitim qanunverici orqan hesab etmir.
Müsavat Partiyası seçkilərin nəicələrinin ləğv edilməsini, ölkədə hüquqi dövlət, demokratik cəmiyyətin qurulmasını təmin edəcək islahatların, o cümlədən seçki islahatlarının aparılmasını, Milli Məclisə yeni seçkilərin keçirilməsini tələb edi”r.
Natiq Cəfərli: “İnzibati resurslar belə seçici fəallığını 37%-dən artıq qaldırmağa imkan verməyib”
Digər Respublikaçı Alternativ (ReAl) partiyası bir deputatla parlamentə daxil olub. Partiya funksionerlərindən Erkin Qədirli ikinci dəfə deputat seçilib.
2020-ci ildə ReAl partiyası parlament seçkilərində 29 namizədlə iştirak edib. Bu dəfə isə partiyanın 12 namizədi vardı.
Partiya liderlərindən biri, deputatlığa namizəd Natiq Cəfərli hesab edir ki, Azərbaycanda “hər keçən seçki öncəkinə rəhmət oxutdurur”.
“Yenə də kifayət qədər pozuntularla yadda qalan seçki prosesinin şahidi olduq. Amma mənim bu məsələyə bir az fərqli baxışımı sizlərlə bölüşmək istəyirəm. Bu seçki bir daha sübut elədi ki, Azərbaycan hökumətinin artıq inzibati resursları kifayət deyil ki, tam, əmin qalibiyyət əldə etsinlər.
Ölkə üzrə 37 faiz seçici fəallığı elan etdilər. 40 faizə belə çatdıra bilmədilər. Bu Azərbaycan hakimiyyəti üçün bir siqnal olmalıdır. Anlamalıdılar ki, əllərində olan bütün resurslara baxmayaraq, topa bülleten atmaqla, karusellərlə, çoxlu sayda onbaşı, yüzbaşılarla parlament seçkilərində iştirakçılığı cəmi 37 faizə çatdıra bilirlərsə, bu, ölkənin gələcəyi üçün faciədir”, – o deyir.
Cəfərlinin fikrincə, seçki institutuna inamsızlığın dərinləşməsi gələcəkdə seçkidən kənar proseslərin baş verməsi üçün şərait yaradır.
“Bir müddətdən sonra bunu güc strukturları vasitəsilə nəzarətdə saxlamaq mümkün olmayacaq. Çünki bu seçki prosesi də göstərdi ki, insanların sosial, istisadi, korrupsiya ilə bağlı çox sayda narazılıqları var. Bu narazılığın sivil ifadə forması seçkilərdir. Seçkiləri də hər dəfə biabırçı səviyyədə keçirdikcə insanları seçki institutuna inamı yerlə bir olur. Bu isə Azərbaycan dövlətinin gələcəyinə təhdid yaradır”.
Sadə hesab: “45 seçki qutusundan 1100 səs + 4 seçki qutusundan 3093 səs”
Ən qızğın mübarizənin getdiyi Neftçala rayonundan olan müstəqil namizəd, tanınmış gender fəalı Vəfa Nağıyeva da saxtakarlıqları açıqlayıb. O qeyd edib ki, 45 qutudakı səslərin hesablanmasına əsasən, o, 3 mindən çox səslə lider olub, rəqibi Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasından olan Tənzilə Rüstəmxanlı isə cəmi 1100 səs toplayıb:
“Bu səhər yerdə qalan 4 qutudan Tənzilə üçün 3093 səs çıxıb. MSK-nın yekun nəticələri: Tənzilə 5707, Vəfa Nağıyeva 3029”, – deyə o Facebook səhifəsində yazıb.
AXCP: “Seçkilər fundamental hüquq və azadlıqların tamamilə məhdudlaşdırıldığı bir şəraitdə keçib”
Ölkənin əsas müxalifət partiyalarından biri olan Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası (AXCP) seçkiləri boykot edərək bunu hakimiyyətin bütün namizədlərə sağlam rəqabət və bərabər şərait yaratmaq niyyətində olmaması ilə əsaslandırıb.
Partiya 2015-ci ildən bəri ölkədə keçirilən heç bir seçkidə iştirak etməyib.
Səsvermədən sonra bəyanat yayan AXCP bildirib ki, “növbədənkənar parlament seçkisi xalqın iradəsini ifadə etmir və onun elan olunan nəticələri tamamilə saxtadır”.
“Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası hər zaman seçkilərdə iştirakdan yana olub, 1 sentyabr növbədənkənar parlament seçkisində iştirak üçün şərtlərini də açıqlayıb. Bu şərtlər ölkədə sayı 300 nəfəri keçən siyasi məhbusların azad edilməsi, sərbəst toplaşmaq azadlığının təmin olunması, müxalifətin seçki komissiyalarında təmsil oluna bilməsi, müstəqil quruluşların və müxalifətin seçkini müşahidə etməsinə imkan yaradılması kimi ən sadə addımlar idi. Lakin bu şərtlərə məhəl qoyulmadı”, – bəyanatda qeyd olunur.
Məmnun müşahidəçilər
Seçkiləri ATƏT-in müşahidə missiyası və MDB ölkələrindən olan müşahidəçilər də daxil olmaqla 600-dən çox beynəlxalq müşahidəçi, həmçinin 100 mindən çox yerli müşahidəçi izləyib.
Müstəqil Dövlətlər Birliyinin Parlamentlərarası Assambleyasının nümayəndəsi Andrey Yatskin mətbuat konfransında deyib ki, “parlament seçkiləri ilk dəfə olaraq Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində bütün beynəlxalq prinsiplərə uyğun təşkil olunub”.
“Biz gördük ki, məntəqələr vaxtında açılıb, bir məntəqədə exit-poll keçirilirdi. Müşahidələrimiz göstərir ki, Azərbaycan Respublikasının seçki qanunvericiliyi ölkədə seçkilərin şəffaf keçirilməsini təmin edib”.
Sentyabrın 1-də Azərbaycanda keçirilən növbədənkənar parlament seçkilərini Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) müşahidə missiyası da müşahidə edib.
“Azərbaycan hökumətinin beynəlxalq müşahidəçiləri dəvət etməkdə məqsədi növbədənkənar parlament seçkilərini açıq və şəffaf keçirmək olub. Müşahidə missiyamız 16 nəfərdən və təşkilatın nümayəndələrindən ibarət idi. Həmçinin jurnalistlərə azad müşahidə üçün bütün imkanlar yaradılmışdı. Bu, demokratik və şəffaf seçkilərə zəmin yaradır. Onu da əlavə edim ki, seçkilər çox sakit, rəvan, demokratik prinsiplərə uyğun keçirilib”, – deyə ŞƏT baş katibinin müavini Nuran Niyazəliyev bildirib.
“Dünən biz 36 seçki məntəqəsində olduq, orada heç bir müdaxilə qeydə alınmadı. Hər kəsin səsvermə hüququndan istifadə etməsi üçün şərait yaradılmışdı”, – deyə Türk Dövlətləri Təşkilatının (OTT) baş katibinin müavini, müşahidə missiyasının rəhbəri Ömər Kocaman bildirib.
Seçkiləri müşahidə edən İtaliya Deputatlar Palatasının üzvü Nayke Qruppioni qeyd edib ki, “gənclərin və qadınların seçki prosesində iştirakı Azərbaycanda bunun üçün geniş imkanların olduğunu göstərir”.
ATƏT missiyası Azərbaycanda keçirilən parlament seçkilərinin nəticələrini sual altına alır
“Azərbaycanda növbədənkənar parlament seçkiləri seçicilərə siyasi alternativlər təklif etməyib və əsas azadlıqların və kütləvi informasiya vasitələrinin həddən artıq məhdudlaşdırılması ilə keçirilib”. Bu barədə ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosu və ATƏT Parlament Assambleyası beynəlxalq müşahidəçilərinin sentyabrın 1-də Milli Məclisə keçirilmiş növbədənkənar seçkilərin yekunlarına dair birgə bəyanatında deyilir.
Sənəddə deyilir ki, seçki qanunvericiliyi son parlament seçkilərindən bəri xeyli dərəcədə dəyişməz qalıb və tövsiyələr nəzərə alınmayıb. Qeyd olunur ki, namizədlərin qeydiyyatı prosesi həddindən artıq tələblər, qeyri-ardıcıl prosedurlar və hədə-qorxu səbəbindən namizədlərin öz namizədliklərini geri götürməsilə keçdi və siyasi partiyalara yeni tələblər onların qeydiyyatı üçün əlavə məhdudiyyətlərə çevrildi.
“Bu seçkilər siyasi plüralizmin olmadığı məhdud siyasi və hüquqi mühitdə keçirildi ki, bu da seçki prosesinə xələl gətirdi», – ATƏT-in qısamüddətli müşahidəçilərinin rəhbəri və koordinator Maykl Krid deyib.
“Bundan əlavə, hakim partiya üzvlərinin seçki komissiyalarında üstünlük təşkil etməsi və müstəqil yerli müşahidəçilərin girişinə qoyulan məhdudiyyətlər demokratik seçkilərin əsasını təşkil edən şəffaflıq prinsiplərinə ziddir”, – deyə o əlavə edib.
Krid qeyd edib ki, seçkilərə hazırlıq effektiv aparılsa da, seçicilərin məlumatlandırılması üçün geniş kampaniya olsa da, seçki administrasiyası faktiki olaraq hakim partiya tərəfindən idarə olunub ki, bu da onun qərəzsizliyini şübhə altına alır.
Sənədə əsasən, müşahidəçilər açılış və səsvermə proseslərini mütəşəkkil hesab edirlər, lakin mühüm prosedurların və zəmanətlərin ciddi pozulması, xüsusilə səslərin sayılması zamanı ciddi pozuntular baş verib.
“Seçki kampaniyası çətinliklə nəzərə çarpıb, o cümlədən də İnternetdə. Müşahidəçilərə təşviqat tədbirlərində iştirak etmək məcburiyyətində qalan dövlət sektorunun əməkdaşları və digər şəxslər barədə məlumat verilib. Bu da seçicilərin qorxudulması və cəzadan ehtiyat etməyərək səs vermə imkanları ilə bağlı narahatlığa səbəb olub.
Eyni zamanda, jurnalistlərin, vətəndaş cəmiyyəti fəallarının həbsinin və saxlanmalarının artması KİV-in məhdudlaşdırıcı hüquqi bazası ilə birlikdə geniş yayılmış özünüsenzuraya səbəb olub və müstəqil jurnalistikanın imkanlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdırıb. Hakimiyyətin İnternetə və sosial şəbəkəyə nəzarət etmək niyyəti səbəbindən siyasi mübahisələr daha çox susdurulub”.
Azərbaycanda növbədənkənar parlament seçkilərini müşahidə etmək üçün beynəlxalq missiyada 34 ölkədən 279 müşahidəçi olub. Müşahidəçilərin tərkibinə ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosunun göndərdiyi 225 ekspert, eləcə də uzunmüddətli və qısamüddətli müşahidəçilər və ATƏT Parlament Assambleyasının 54 müşahidəçisi daxildir.
